دالا كوكجالدارىن جۇپتاستىرعان ات قۇلاعى كورىنبەيتىن اق دۇلەي بوران بۇگىننەن اقپاننىڭ 23-ىنە دەيىن سوزىلادى. ىلە-شالا اسا ءقاۋىپتى «ءۇت» امالى كورىنىس بەرەدى.
اقپان ايى ورتاسىنان اۋا سىرعاقتى قاتتى بوران سوعاتىن بولعان، ات قۇلاعى كورىنبەيتىن وسى بوراندى كۇندەردە قاسقىرلاردىڭ ۇيىعۋى (اقپاننىڭ 17ء-سى مەن 23ء-ى اراسىندا) باستالادى. دالا كوكجالدارى وسى بوراندا جۇپتاسىپ، 62 كۇننەن سوڭ قاسقىر بولتىرىگىن ومىرگە اكەلەدى ەكەن. سىرعاق دەپ بۇرشاقتان كىشى مۇزدى قار تۇيىرشىكتەرىن ايتادى. كونەكوز قاريالار بۇل امالدىڭ اتاۋىن وسى بورىلەر مەن سىرعاقتى بورانعا بايلانىستى «ءبورىسىرعاق» دەپ اتاعان سەكىلدى.
بيىلعى اقپان الماتىعا «اقىرىپ» كەلگەن جوق. جىلى قاباق تا تانىتپادى. ءبىراق اراكىدىك قىلاۋلاپ جاۋعان قاردىڭ ءوزى قالا كوشەلەرىن اق ۇلپاعا كومىپ تاستادى.
اقپانداعى ءقاۋىپتى سانالعان امالداردىڭ ءبىرى – «ءۇت امالى». ول ەرتەڭنەن باستالىپ، ايدىڭ 25-ىنە دەيىن سوزىلادى. «ءۇت» ءسوزىنىڭ قايدان شىققانى تۋرالى ءارتۇرلى اڭگىمە بار. بىرەۋلەر قازاقتار ىلگەرىدە سيىردى «ءۇت» دەپ اتاعان دەسە، ەندى بىرەۋلەر كيىز ءۇيدىڭ ساڭلاۋىنان تۇسكەن ساۋلەنى «ءۇت» دەگەن دەسەدى. دەگەنمەن، قۇبىلمالى اقپان ايىنا كوپ سەنە بەرۋگە دە بولمايدى. جەمشوپ تاۋسىلىپ، ءورىس اشىلماي، داۋىل باسىلماي الەككە سالاتىن مەزگىل وسى. اۋا رايى ەرەكشەلىگى: قار ەرىگەنمەن، قاتتى قاسات قار ەرىمەيدى. سيىرلار وسى مەزگىلدە جاتپاي، ءبىر-بىرىن سۇزگىلەپ، سىقىرلاپ ءجۇرىپ الاتىن بولعان. امالدىڭ «سيىر» اتالۋىنا وسى كورىنىس سەبەپ بولعان سىڭايلى. تەرەڭىرەك ويلاپ، زەردەلەسەك، ساڭلاۋدان تۇسكەن ساۋلە مەن سيىردىڭ تەڭسەلىپ ءجۇرۋى امالدىڭ كەلگەنىن عانا بىلدىرەتىن كورىنىس. نەگىزى، قازەكەڭ «ءۇت» دەپ ساڭلاۋدان تۇسكەن ساۋلەنىڭ ىشىندەگى قوزعالىپ جۇرگەن ەسەپسىز توزاڭدى ايتقان. ول كۇننىڭ جىلىناتىنىن، تابيعاتتىڭ وزگەرەتىنىن، شۋاقتى كۇندەردىڭ جاقىن ەكەندىگىن بىلدىرەتىن توزاڭ. بۇرىنعىلاردىڭ «ءۇت كەلدى، قۇت كەلدى» دەپ ماساتتانۋىنىڭ دا، وسى ماقالدىڭ شىعۋىنىڭ دا سەبەبى وسى بولسا كەرەك.
دالا قارلى بولسا…
• تورعاي ەرتە جۇمىرتقالاسا، كۇن ەرتە جىلىنادى.
• تاڭ كۇڭگىرت تارتىپ، كۇن ماناۋراپ كورىنسە، جىل جاۋىنشاشىندى بولادى.
• جىل باسىندا تاڭ ورتتەي قىزارىپ اتسا، ول جىلى جامانشىلىق، جۇت، قۋاڭشىلىق بولۋى مۇمكىن.
• تاڭ شاشىراپ اتسا، جىل مولشىلىقتى، بەرەكەلى.
• دالا قارلى بولسا، كەلەر جازدا جەر ءنارلى بولادى.
• القاپ قالىڭ قار جامىلسا، كوكەكتە كول سۋعا تولادى.
قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، بۇگىن اقپاننىڭ 17ء-سى. اي ەسەبىنشە –15ء-ى. ال قازاقشا، ايدىڭ باستالعانىنا بۇگىن 1ء-شى كۇن. ءسوز ەتىپ وتىرعان اپتامىز ايدىڭ باسى مەن ورتاسىنا سايكەس كەلىپ تۇر. دەمەك، اۋا رايىندا الداعى اپتادا از دا بولسا وزگەرىس، قۇبىلىس بولاتىن سىڭايلى. اشىق كۇن دە، جاۋىن-شاشىن دا كورىنىس بەرۋى عاجاپ ەمەس. ءبىراق تاڭەرتەڭ ىزعار جانە تۇنگە قاراي ايتارلىقتاي سۋىق ورىن الادى.