كىتاپحانادا كەزدەسىپ، تۋعان جەر تۋرالى سىر ءبولىستى
الماتىنىڭ ا.پ.چەحوۆ اتىنداعى ورتالىق قالالىق كىتاپحاناسىندا «ۇلى دالا ەلى» جوباسى اياسىندا «تۋعان ولكەم اجارلى، اسا كوركەم» اتتى رۋحاني كەش ءوتتى. وعان جامبىل وبلىسىنان شىققان، سول توپىراقتان ءنار الىپ، وسىپ-ونگەن، ارۋ الماتىعا كەلىپ، ءتۇرلى سالادا وزىندىك جارقىن قولتاڭباسىن قالدىرىپ جۇرگەن ەلگە بەلگىلى تۇلعالار شاقىرىلىپتى. مەيماندار تۋعان ەل، جەر تۋرالى سىر ءبولىستى.
ءسوز باسىندا كىتاپحانانىڭ «ۇلى دالا ەلى» دەگەن ءتول جوباسى تۋرالى ايتا كەتسەك، ارتىق بولماس. بۇل جوبا 2022 جىلى قۇرىلعان. ماقساتى – رەسپۋبليكاداعى 20 وبلىستىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن تانىستىرىپ، سول ءوڭىردىڭ ماي توپىراعىندا اۋناپ، ءمولدىر سۋىن ءىشىپ وسكەن اتاقتى اقىن-جازۋشىلار، انشىلەر، كۇيشىلەر جانە بەدەلدى كاسىپكەرلەرمەن ادەبي-تانىمدىق كەشتەر ۇيىمداستىرۋ. جوبا اياسىنداعى العاشقى كەزدەسۋ سول جىلى كيەلى تۇركىستان وبلىسىنان شىققان بەلگىلى تۇلعالاردان باستاۋ العان بولاتىن. ياعني تەمىرعالي كوپبايەۆ، ەرماحان شايحى، ساكەن سىبانباي، «مۇزارت» توبىنىڭ ءانشىسى كەنجەبەك ءجانابىلوۆتىڭ جانە «اگۋگاي» ءانسامبلىنىڭ قاتىسۋىمەن ادەبي-سازدى جاقسى ءبىر كەش وتكەن بولاتىن.
بۇل جولى جامبىل ءوڭىرىنىڭ مايتالماندارى، اتاپ ايتساق، جۋرناليست-جازۋشى، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، ق ر پرەزيدەنتى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، «قۇرمەت»، «پاراسات» وردەندەرىنىڭ يەگەرى قالي سارسەنباي، ءداستۇرلى ءانشى، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ساۋلە جانپەيىسوۆا، «شالقار» راديوسىنىڭ ديرەكتورى، ق ر پرەزيدەنتى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى بولاتبەك تولەپبەرگەن، ءداستۇرلى ءانشى، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ارداق يساتايەۆا كەلدى. ەڭ قىزىعى سول، كىتاپحانا وقىرماندارىمەن كەزدەسۋگە كەلگەن ءتورت مەيماننىڭ تورتەۋى دە ءبىر اۋدان تۇرماق، ءبىر اۋىلدان، ءتىپتى تورتەۋىنىڭ دە ۇلكەن ومىرگە جول كورسەتكەن اياۋلى ۇستازدارى جازۋشى پەرنەباي دۇيسەنبين بولىپ شىقتى.
بۇل ورايدا وسى كەشتى ۇيىمداستىرۋشى كىتاپحاناشى اينۇر بالاۋبايەۆا: «ەل الدىندا جۇرگەن بۇل كىسىلەردى جامبىل وبلىسىنىڭ پەرزەنتتەرى ەكەنىن بىلەمىن، ال اۋدان - اۋىلدارىنا ءمان بەرمەپپىن. جاستاردىڭ الدىندا ايتارى بار ادامدار دەپ، تاڭداۋىمىز وسى جاندارعا تۇسكەن بولاتىن. سويتسەك، ءتورت قوناعىمىز دا سارىسۋ اۋدانىنىڭ جايىلما اۋىلىنان بولىپ شىقتى، بۇل – كەزدەيسوقتىق»، – دەپ اعىنان جارىلا كۇلدى.
ءيا، جامبىل وبلىسى دا كوپتەگەن نار تۇلعالارىمىزدى دۇنيەگە اكەلگەن كيەلى جەر. اتاپ ايتاتىن بولساق، قازاق حالقىنىڭ باس ءبيى تولە بي، ولەڭ-سوزدىڭ ءدۇلد ۇلى، جى راۋ، جىرشى جامبىل جابايەۆ، جاۋىرىنى جەرگە تيمەگەن قازاق بالۋانى بالۋان شولاق، قازاقتىڭ ايگىلى حالىق اقىنى كەنەن ازىربايەۆ، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى باۋىرجان مومىش ۇلى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى شەرحان مۇرتازا، كينو جانە تەاتر اكتەرى، كسرو حالىق ءارتيسى ءاسانالى ءاشىم ۇلى سەكىلدى تۇلعالار دۇنيە ەسىگىن اشقان قاسيەتتى ءوڭىر.
كىتاپحانانىڭ جاس وقىرماندارى الدىمەن لەد-ەكراننان جامبىل وبلىسى جايىندا تۇسىرىلگەن بەينەجازبانى تاماشالادى. سوسىن جازۋشى، جۋرناليست، ءانشى مەيمان دار وتكەنگە ساياحات جاساپ، تۋعان جەر جايىندا، ەلدىڭ قادىر-قاسيەتى تۋرالى تاعىلىمدى اڭگىمەلەر ايتىپ، جاستاردى ۇيىتتى. قالي سارسەنباي «كىتاپحاناعا كىتاپسىز كەلۋگە بولمايدى» دەپ، سارىسۋ اۋدانىنىڭ پەرزەنتى يليا جاقانوۆ تۋرالى جازىلعان «ءدۇلدۇل» كىتابىن جانە «قازاقتىڭ قادىرىن» (اقىن قادىر ءمىرزا-الى تۋرالى) سىيعا تارتتى. ال بالا كۇندەرىنەن دومبىرانى سەرىك ەتىپ كەلە جاتقان قوس ارۋ – ساۋلە جانپەيىسوۆا مەن ارداق يساتايەۆا قوناقكادە رەتىندە جىردان شاشۋ شاشىپ، رۋحاني كەشتىڭ ءارىن كىرگىزدى.
زيالىنىڭ ءسوزى
قالي سارسەنباي، قالامگەر، ق ر پرەزيدەنتى سىيلىعىنىڭ جانە قازاقستان جۋرناليستەر وداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى:
تولعاندىراتىن، تولقىتاتىن تاقىرىپ
تۋعان جەر دەگەن كىم-كىمدى دە تولعاندىراتىن، تولقىتاتىن تاقىرىپ. اركىمنىڭ دە كىندىگى تۋعان جەرگە، تۋعان توپىراققا بايلاۋلى عوي. ەل، جەر دەگەندە قۇلاعى ەلەڭدەمەيتىن، جۇرەگى ەلجىرەمەيتىن ادام بولماس. مەنىڭ تۇسىنىگىمدە، ادام بالاسى ءۇش جاعدايدا وزگەشە تولقۋدى باسىنان كەشىرەدى. مىسالى، تۋعان جەرگە تابانىڭ تيگەندە، سوسىن ءوزىڭ وقىعان مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعاندا، سودان كەيىن اكە-شەشەڭ، بۇكىل اتا-باباڭ جاتقان جەردىڭ كۇشى. مىنە، وسى جاعدايلاردا ءوز باسىم ەرەكشە كۇيگە ەنەمىن.
ءبىزدىڭ شەر-اعاڭ «الدىمەن ەلگە تيگىزەر پايداڭدى ويلا، ءوز پايداڭ سونىڭ ىشىندە» دەيتىن. سانالى عۇمىرىمىزدى ەلگە قىزمەت ەتۋگە جۇمساپ كەلەمىز. ءبىر وقيعانىڭ ەسكە ءتۇسىپ تۇرعانى. سوناۋ 90-جىلدارى ءبىزدىڭ سارىسۋ اۋدانىنا وبلىس اكىمى بىردە-بىر رەت كەلمەپتى. اۋىلداعى اعايىن ءتىرى اكىمدى ەشقاشان كورمەگەن عوي. اۋىزسۋ جوق، جەردىڭ شاڭى شىعىپ جاتىر، جول توزعان، اۋرۋ قوزعان. سونى كوتەرىپ ۇلكەن ماقالا جازىپ، ناتيجەسىندە اۋدانىمىزعا وبلىس باسشىسى كەلىپ، ءبارىن كوزىمەن كورىپ، ۇلكەن قوزعاۋ بولىپ، حالىق ءبىر جاساپ قالعانى بار. مۇنى ماقتانىش ءۇشىن ايتىپ وتىرعانىم جوق. اركىم ءوزىنىڭ مۇمكىندىگىنە قاراي پايداسىن تيگىزەدى تۋعان جەرىنە. مەن ەلدىڭ، جەردىڭ جاعدايىن قولىمداعى قالامىممەن جازدىم، تۋعان ءولكەمە سولاي قىزمەت قىلدىم. ال مىنا ساۋلە، ارداق اپايلارىڭ ەلدىڭ رۋحىن ان-جىرمەن كوتەرۋگە كوپ ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. جەرگىلىكتى تالانتتى جاستاردى جارىققا شىعاردى. تۋعان جەر – ءبىزدىڭ ءاردايىم جۇرەگىمىزدە. سوندىقتان ءجيى بارىپ تۇرامىز.
«اlmaty-akshamy»، №137، 16 قاراشا، 2023 جىل