قازاقستاننىڭ نەگىزگى تابىس كوزى مۇناي مەن گازدى ساتۋدان تۇسكەن پايدا بولىپ قالا بەرەدى. ءونىمدى وتكىزۋدەن تۇسەتىن سالىق ۇلتتىق قوردى تولىقتىرادى، ونىڭ اقشاسى بيۋدجەتكە تۇسەدى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz.
EMCG كونسالتينگتىك كومپانياسىنىڭ باسقارۋشى سەرىكتەسى قاسىمحان قاپپاروۆتىڭ ايتۋىنشا، بەس جىلدان كەيىن، ياعني 2029 جىلى مۇنايعا سۇرانىستىڭ تومەندەۋى نەمەسە مۇناي باعاسى قۇلدىراۋى مۇمكىن. بۇل تۋرالى ول Kazakhstan Growth فورۋمىندا ايتتى.
«سوڭعى 20 جىلدا قازاقستان مۇناي ەكسپورتىنان 700 ميلليارد دوللار نەمەسە مۇناي ەكسپورتىنىڭ 60 پايىزىن الدى. ءبىز جىلىنا 20-دان 40 ميلليارد دوللارعا دەيىن، ورتا ەسەپپەن 30 ميلليارد دوللارعا جۋىق تابىس تابامىز. ديۆيدەندتەر مەن شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ ۇلەسىن ەسەپتەمەگەندە، جىلىنا 10-نان 20 ميلليارد دوللارعا دەيىنگى سوما تۋرالى ايتۋعا بولادى. 1999 جىلدان 2007 جىلعا دەيىن ءوندىرىستىڭ كۇرت ءوسۋى ەكى فاكتورمەن انىقتالدى: ءوندىرىس كولەمىنىڭ ءوسۋى جانە مۇناي باعاسى. الايدا 2008 جىلدان بەرى ءوندىرىس 40 پايىزعا عانا ءوستى»، - دەدى قاپپاروۆ.
كونسالتينگتىك كومپانيا وكىلىنىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى التى جىلدى نولدىك ءوسۋ كەزەڭى دەپ اتاۋعا بولادى. الداعى بەس جىلدا قازاقستاندا مۇناي ءوندىرۋ 17 پايىزعا، ياعني جىلىنا 4 پايىزعا ارتادى دەپ جوسپارلانۋدا. بۇل نەگىزىنەن تەڭگيزدى كەڭەيتۋ جوباسىنا بايلانىستى بولادى.
«بۇل كورسەتكىشتەر 2007-2018 جىلدار كەزەڭىمەن سالىستىرىلادى. مەنىڭ ويىمشا، قازىرگى ۋاقىتتا 2029 جىلدان كەيىن مۇناي ءوندىرۋدى ودان ءارى ارتتىرۋ تۋرالى ايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن باسقا ءىرى جوبالار جوق. بۇل بۇدان كەيىن كولەم تۇراقتالۋى مۇمكىن دەگەندى بىلدىرەدى. سوندا مۇنايدان تۇسەتىن تۇسىمدەر مۇنايدىڭ الەمدىك باعاسىمەن تىكەلەي بايلانىستى بولادى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ساراپشى.
قاسىمحان قاپپاروۆتىڭ ايتۋىنشا، الداعى بەس جىلدا الەمدىك مۇناي سۇرانىسىنىڭ تومەندەۋ ءقاۋپى بار. وسى فاكتورلاردىڭ ىشىندە:
قىتايدىڭ مۇنايعا دەگەن سۇرانىسىنىڭ تومەندەۋى؛
ءىرى مۇناي ەكسپورتتاۋشىلار ءباا مەن رەسەي الەۋمەتتىك جانە اسكەري شىعىندارىن قارجىلاندىرۋ كولەمىن ۇلعايتۋ ءۇشىن ءوز وندىرىستەرىن ۇلعايتۋى؛
دامىعان ەلدەر ەلەكتر ەنەرگيا كوزدەرىنە كوشۋدە جانە ەلەكتر قوزعالتقىشتارىن پايدالانۋ جاعىنا اسا ءمان بەرۋدە.
تاۋەلسىز ەكونوميست الماس چۋكيننىڭ پىكىرىنشە، 2035 جىلى مۇنايدى تۇتىنۋدىڭ ەڭ رەكوردتىق كورسەتكىشى تىركەلۋى مۇمكىن. ال 40-شى جىلداردان كەيىن قارا التىندى تۇتىنۋ بىرتىندەپ تومەندەي باستايدى. مامان مۇنايعا دەگەن سۇرانىس كۇرت تومەندەپ كەتۋى مۇمكىن ەمەس دەپ ەسەپتەيدى.
«ەڭ باستىسى، بىزدە پاتەرناليستىك، مەملەكەتتىك مونوپوليالىق مودەلدەن ەركىن نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشۋ كەرەك. ءبىز بيۋدجەتتىك داعدارىستان مەملەكەتتىڭ وزىنە العان مىندەتتەمەلەرىن ورىنداي الماي وتىرعانىن كورىپ وتىرمىز. كىرىسىمىز بەن شىعىسىمىز سايكەس كەلمەيدى. سوڭعىسى اۆتوماتتى تۇردە وسەدى، ويتكەنى ولاردىڭ كوپشىلىگى يندەكستەۋ ارقىلى سالىنعان. اەك وزگەرىپ، ءبىرقاتار الەۋمەتتىك باعدارلامالاردىڭ قۇنى اۆتوماتتى تۇردە وسەدى»، - دەپ جاۋاپ بەردى ساراپشى.
الماس چۋكين جاڭا جىلدا اەك ەكى تريلليون تەڭگەگە وسكەن سايىن شىعىستار اۆتوماتتى تۇردە وسەتىنىن ەسەپتەدى.
«قوردا (ۇلتتىق قور – رەد.) ءالى بار. ءبىراق بيىل ءبىز سالعانىمىزدان دا كوپ الدىق. ءبىز ونى ەندى عانا پايدالانا باستادىق»، - دەپ ءبولىستى تاۋەلسىز ەكونوميست.
الماس چۋكيننىڭ پايىمداۋىنشا، ولاف شولستىڭ قازاقستانعا كەلۋى مۇناي ماسەلەسىمەن تىكەلەي بايلانىستى ەمەس. تاۋەلسىز ەكونوميست اڭگىمە ەڭ الدىمەن گەوساياسات جايىندا بولىپ وتىرعانىن مەڭزەيدى.
«ورتالىق ازياداعى ەۋروپالىق سانكسيالارعا بەلگىلى ءبىر نارازىلىق بار ەكەنى انىق. رەسەيمەن بىرگە ەكونوميكالىق مۇددەمىزگە دە نۇقسان كەلدى. نەگىزىندە گەرمانيا مەن ەۋرووداق بىزگە قارسىلىق جوق دەپ ايتۋعا تىرىسادى. ورتاق ماقسات – قول الىسۋ، سوندىقتان باسقا پرەزيدەنتتەر دە شاقىرىلدى. گەرمانيا ەكىنشى ەكسپورتتاۋشى ەل، سوندىقتان نەمىس بيزنەسىنە قولايلى جاعداي جاساۋ ماسەلەسى وتە ماڭىزدى. وسىعان بايلانىستى باستى مىندەت وزبەكستانداعى ەڭبەك ەميگراسياسى مەن قازاقستانداعى مۇناي بولدى. بۇل، شىن مانىندە، «رەسەيمەن سويلەس، ولاردان الا الماعانىمىزدى قازاق مۇنايىمەن تولتىرۋ كەرەك» دەگەن ءوتىنىش. تازا گەوگرافيالىق جانە ەكونوميكالىق ماسەلەلەر»، - دەدى چۋكين.
ءبىراق، الماتىدا وتكەن KIOGE 2024 مۇناي-گاز كونفەرەنسياسىندا ەنەرگەتيكا ءمينيسترى الماسادام ساتقالييەۆ گەرمانيا قازاقستاننان Schwedt مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنداعى Rosneft Deutschland GmbH (RDG) كومپانياسىنا مۇناي جەتكىزۋ كولەمىن ۇلعايتۋدى سۇراپ وتىرعانىن ايتتى.
«قازاقستان گەرمانيالىق جانە رەسەيلىك تاراپتارمەن قازاقستاندىق مۇنايدى «ترانسنەفت» پاق جۇيەسى ارقىلى تاسىمالداۋ تۋرالى كەلىسىمدەر شەڭبەرىندە جىلىنا 1،2 ملن تونناعا دەيىن مۇنايدى تاسىمالداۋعا كەلىسىم جاسالدى. كەلىسىم اياسىندا اتىراۋ-سامارا مۇناي قۇبىرى «دوستىق» جۇيەسى ارقىلى گەرمانيانىڭ شۆەدت مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنا تاسىمالداندى. سونىڭ ناتيجەسىندە مۇناي تاسىمالداۋ كولەمى 2023 جىلى شامامەن 1 ملن توننا مۇنايدى قۇرادى.
سونداي-اق، ونىڭ ايتۋىنشا، وسى جىلدىڭ قىركۇيەگىندە مۇناي تاسىمالداۋ كەلىسىمى 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ۇزارتىلعان. ال 2024 جىلدىڭ قاڭتار-قىركۇيەك ايلارىندا گەرمانياعا قازاقستاندىق مۇناي ەكسپورتىنىڭ كولەمى 1،082 ملن توننانى قۇرادى. ءقازىر ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى «قازمۇنايگاز» ۇك اق-مەن بىرلەسىپ، گەرمانياعا قوسىمشا مۇناي جەتكىزۋ ماسەلەسى قاراستىرىلىپ جاتقان كورىنەدى.