قازاقستاندا سۋرروگات انا بولۋ العاش رەت 1998 جىلى قولدانىلا باستادى. سول ۋاقىتتان بەرى ەلدە وسى سالادا زاڭنامالىق بازا قۇرىلىپ، اتا-انالاردىڭ، سۋرروگات انالاردىڭ جانە بالالاردىڭ قۇقىقتارى زاڭدى تۇردە قورعالىپ وتىر. قازىرگى تاڭدا سۋرروگات انا بولۋ – كوپتەگەن وتباسىلار ءۇشىن بالالى بولۋدىڭ سوڭعى مۇمكىندىگىنە اينالعان ماڭىزدى قادام.
سۋرروگات انا بولۋ باعدارلاماسى قازاقستاندا العاش پايدا بولعان كەزدە ارنايى زاڭدىق رەتتەۋ بولعان جوق. 1998 جىلى العاشقى سۋرروگات انا بولۋ پروسەدۋراسى وتكىزىلگەنىمەن، قۇقىقتىق قيىندىقتار ورىن الدى. تەك 2004 جىلدان كەيىن عانا قازاقستاندا زاڭنامالىق بازا قۇرىلىپ، سۋرروگات انا بولۋدىڭ زاڭدىق نەگىزدەرى بەكىتىلدى. قازاقستانداعى رەپرودۋكتيۆتى مەديسينا سالاسى الەمدىك ستاندارتتارعا سايكەس دامۋ ۇستىندە. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ زاڭناماسى سۋرروگات انانىڭ، گەنەتيكالىق اتا-انالاردىڭ جانە بالانىڭ قۇقىقتارىن تولىق قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
سۋرروگات انا بولۋ – بالا كوتەرۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلعان ايەلدەر ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزدى. ادەتتە، بۇل قىزمەت جاتىر بولماعان جاعدايدا نەمەسە اۋىر اۋرۋلاردان كەيىن جۇكتى بولۋ مۇمكىندىگى جوق ايەلدەرگە ۇسىنىلادى. سونىمەن قاتار، باۋىر، جۇرەك، بۇيرەك سياقتى ومىرلىك ماڭىزدى اعزالاردىڭ اۋرۋلارىمەن اۋىراتىن ايەلدەر دە سۋرروگات انا بولۋ قىزمەتىنە جۇگىنەدى. وسىنداي كۇردەلى مەديسينالىق جاعدايلاردا سۋرروگات انا بولۋ بالالى بولۋدىڭ جالعىز مۇمكىندىگىنە اينالادى.
ايتا كەتەرلىگى باعدارلاماعا قاتىساتىن ايەلدەرگە قويىلاتىن تالاپتار قاتاڭ. ايەل دەنساۋلىعى تولىق تەكسەرىستەن وتەدى، ونىڭ مەديسينالىق جاعدايى، پسيحولوگيالىق كۇيى، ءتىپتى تۇرمىس جاعدايىنا دەيىن قاداعالانادى. ءارى سۋرروگات انا مىندەتتى تۇردە ءوزى دە انا بولعان بولۋى كەرەك جانە 35 جاستان اسپاۋى ءتيىس. بۇل تالاپتاردىڭ بارلىعى بالانىڭ دەنساۋلىعى مەن قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن جاسالعان.
سۋرروگات انا بولۋدىڭ قارجىلىق جاعى كوبىنەسە گەنەتيكالىق اتا-انالار مەن سۋرروگات انانىڭ اراسىندا جەكە كەلىسىم ارقىلى رەتتەلەدى. بۇل قارىم-قاتىناس نوتاريۋس ارقىلى زاڭدى تۇردە راسىمدەلەدى. ادەتتە، سۋرروگات انالار ماتەريالدىق قيىندىقتارعا تاپ بولعاندىقتان، بۇل قادامعا بارادى. سونىمەن قاتار، قازاقستاندا تۋىستىق نەگىزدە تەگىن سۋرروگات انا بولۋ جاعدايلارى دا كەزدەسەدى، ءبىراق بۇل سيرەك جاعداي.
سۋرروگات انا بولۋ قىزمەتى قازاقستاندا كەڭ تارالعان جانە وتباسىلار ءۇشىن قولجەتىمدى. ەل ازاماتتارى زەينەتاقى جيناقتارىن پايدالانىپ، وسى قىزمەتكە جۇگىنۋدە. سۋرروگات انا بولۋ باعدارلاماسى، نەگىزىنەن، ورتاشا ەسەپپەن ءبىر ميلليون تەڭگەگە شىعادى. قوسىمشا مەديسينالىق تەكسەرۋلەر مەن دارى-دارمەكتەر شىعىندارىن قوسا ەسەپتەگەندە، بۇل سوما ۇلعايۋى مۇمكىن، ءبىراق كوپشىلىككە قولجەتىمدى بولىپ قالا بەرەدى.
بۇگىنگى كۇنى قازاقستاندىق قوعام سۋرروگات انا بولۋدى اشىق قابىلداپ كەلەدى. بۇرىن بۇل قىزمەتتى پايدالانۋشىلار ءوز جاعدايلارىن جاسىرىن ۇستاۋعا تىرىساتىن بولسا، ءقازىر بۇل پروسەدۋراعا دەگەن كوزقاراس قالىپتى بولىپ بارادى. بۇل زاڭنامالىق بازانىڭ جەتىلدىرىلۋى مەن قۇقىقتىق قاۋىپسىزدىك شارالارىنىڭ ارتۋىنىڭ ناتيجەسى دەۋگە بولادى.
قازاقستاندا سۋرروگات انا بولۋ سالاسى 26 جىلدا ايتارلىقتاي دامۋ جولىنان ءوتتى. بۇگىندە بۇل قىزمەت ەلدە زاڭنامالىق تۇرعىدان قورعالعان، ال اتا-انالار ءۇشىن بۇل – بالا ءسۇيۋدىڭ سەنىمدى جولى. وسى سالاداعى تاجىريبەلەر مەن زاڭنامالىق جەتىلدىرۋلەر ەلدە وسى قىزمەتتىڭ ءارى قاراي دا بەلسەندى تۇردە قولدانىلاتىنىنا سەنىم بەرەدى.
كەرەك دەرەك
قازاقستاندا سۋرروگات انا بولۋ قىزمەتى 1998 جىلدان باستاپ رەسمي تۇردە جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى.
ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، 2018 جىلى ەلىمىزدە 160-تان استام سۋرروگات انا بولۋ باعدارلاماسى ىسكە اسىرىلدى.
قازاقستانداعى سۋرروگات انا بولۋعا قاتىستى دەرەكتەر:
• قازاقستاندا سۋرروگات انا بولۋعا ارنالعان زاڭنامالىق بازا 2004 جىلى قابىلدانعان. بۇل زاڭ سۋرروگات انانىڭ، گەنەتيكالىق اتا-انالاردىڭ جانە بالانىڭ قۇقىقتارىن تولىق قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
• ورتا ەسەپپەن سۋرروگات انا بولۋ قىزمەتى شامامەن 1 ميلليون تەڭگەگە شىعادى. باعا دارى-دارمەكتەر مەن قوسىمشا مەديسينالىق قىزمەتتەرگە بايلانىستى وزگەرۋى مۇمكىن.
• قازاقستاندا سۋرروگات انانىڭ جاسى 35-تەن اسپاۋى كەرەك، ال ول دەنساۋلىعى تولىق تەكسەرىستەن ءوتۋى ءتيىس.
• ءاربىر سۋرروگات انا بولۋعا شەشىم قابىلداعان ايەل مىندەتتى تۇردە ءوزى دە انا بولۋى كەرەك.
ءدىن نە دەيدى؟
يسلام دىنىندە سۋرروگات انا بولۋعا قاتىستى ناقتى ەرەجەلەر بار. كوپتەگەن يسلام عالىمدارى سۋرروگات انانى قولدانۋدى شاريعاتقا قايشى دەپ سانايدى. بۇل كوزقاراس يسلامداعى نەكە ينستيتۋتىنىڭ قاسيەتتىلىگىنە، جانە بالانىڭ تەك قانا نەكەلى ەرلى-زايىپتىلاردان تۋىلۋى ءتيىس دەگەن قاعيدالارعا بايلانىستى. مۇسىلمان عالىمدارى بويىنشا، گەنەتيكالىق اتا-انا مەن بالانىڭ اراسىنداعى تۋىستىق بايلانىس وتە ماڭىزدى. وسى سەبەپتى، سۋرروگات انا بولۋ نەكەسىز قاتىناسقا ۇقسايدى دەپ ەسەپتەلەدى، ويتكەنى بالا باسقا ايەلدىڭ جاتىرى ارقىلى دۇنيەگە كەلەدى.
حريستيان دىنىندە، اسىرەسە كاتوليسيزمدە، سۋرروگات انا بولۋ قابىلدانبايدى. كاتوليك شىركەۋى تابيعي جولمەن ۇرىقتاندىرۋدى قولدايدى جانە سۋرروگات انانى قولدانۋدى بالانىڭ تابيعي قۇقىقتارىنا قارسى ارەكەت رەتىندە كورەدى. شىركەۋ قىزمەتكەرلەرى بالا ۇرىقتاندىرۋدان باستاپ اتا-اناسىمەن تولىق بايلانىستا بولۋى ءتيىس دەپ سانايدى.
پراۆوسلاۆيە شىركەۋىندە دە سۋرروگات انا بولۋ تەرىس كوزقاراسپەن قارالادى. ولار بۇل ارەكەتتى تابيعاتقا قارسى ارەكەت رەتىندە قابىلداپ، بالانىڭ مورالدىق جانە ەتيكالىق قۇندىلىقتارىن بۇزاتىنىن ايتادى. بالانى تابيعي جولمەن تۋۋعا شاقىرادى جانە وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ ماڭىزدى دەپ سانايدى.
يۋدايزم سۋرروگات انا بولۋعا قاتىستى كەيبىر جاعدايلاردا يكەمدى بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ول دا باسقا دىندەر سياقتى بۇل ماسەلەگە كونسەرۆاتيۆتى تۇردە قارايدى. ياعني، بالانىڭ تەك زاڭدى نەكەدەگى اتا-انادان تۋىلۋى ماڭىزدى.