50 ميلليوننان استام ادام زارداپ شەگۋى مۇمكىن
كليماتتىڭ وزگەرۋى مەن تابيعي مۇحيت اۋىتقۋلارىنىڭ اسەرىن زەرتتەيتىن جاڭا زەرتتەۋگە سايكەس، 2100 جىلعا قاراي ازيانىڭ كەيبىر ءىرى قالالارى تەڭىز دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋىنەن سۋ استىندا قالۋى مۇمكىن. مۇحيت تەمپەراتۋراسىنىڭ كوتەرىلۋىنە جانە بۇرىن-سوڭدى بولماعان مۇز ەرۋىنە بايلانىستى تەڭىز دەڭگەيى ءقازىردىڭ وزىندە كوتەرىلىپ جاتىر، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz قازاقپاراتقا سىلتەمە جاساپ.
ال Nature Climate Change جۋرنالى ونىڭ سالدارى ميلليونداعان ادامدار ءۇشىن قانشالىقتى اۋىر بولاتىنى تۋرالى ەسكەرتۋلەر ۇسىنادى.
جاعالاۋداعى ازيانىڭ كوپتەگەن مەگاپوليستەرى ءقازىردىڭ وزىندە سۋ باسۋ قاۋپىندە بولعانىمەن، زەرتتەۋ كورسەتكەندەي، الدىڭعى تالداۋلار تابيعي مۇحيت اۋىتقۋلارىنان تۋىنداعان تەڭىز دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋ جانە سۋ باسۋ ءقاۋپىن جەتە باعالاماعان. مىسالى، فيليپپين استاناسى مانيلادا تەك كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى كەلەسى عاسىردا جاعالاۋداعى سۋ تاسقىنى بۇرىنعىعا قاراعاندا 18 ەسە ءجيى بولادى دەپ بولجانۋدا.
فرانسيانىڭ ۇلتتىق عىلىمي زەرتتەۋلەر ورتالىعى (CNRS)، لا-روشەل ۋنيۆەرسيتەتى جانە اقش اتموسفەرالىق زەرتتەۋلەردىڭ ۇلتتىق ورتالىعى (NCAR) عالىمدارىنىڭ زەرتتەۋى تايلاند استاناسى بانگكوك، ۆەتنامداعى حوشيمين قالاسىن انىقتادى. سونىمەن قاتار ميانماداعى يانگون، اسىرەسە ءۇندىستانداعى چەنناي مەن كالكۋتا، تىنىق مۇحيتىنىڭ باتىس تروپيكتىك ارالدارى مەن ءۇندى مۇحيتىنىڭ باتىسى وتە ءقاۋىپتى.
زەرتتەۋگە سايكەس اقش پەن اۆستراليانىڭ باتىس جاعالاۋىنداعى تەڭىز دەڭگەيى دە كوتەرىلەدى.
تەك ازيانىڭ استانالىق اۋداندارىندا تەڭىز دەڭگەيىنىڭ كۇتىلگەننەن جوعارى كوتەرىلۋىنەن 50 ميلليوننان استام ادام زارداپ شەگۋى مۇمكىن، ونىڭ 30 ميلليونعا جۋىعى ءۇندىستاندا تۇرادى.
بانگكوكتا كەمىندە 11 ميلليون ادام، حوشيميندە 9 ميلليوننان استام، يانگوندا 5،6 ميلليونداي ادام تۇرادى.
تەڭىز دەڭگەيىنىڭ مۇنداي وزگەرىسى ءححى عاسىردىڭ سوڭىنا دەيىن بولۋى ەكىتالاي. دەگەنمەن، پارنيكتىك گازدار شىعارىندىلارىنىڭ جىلدامدىعى ارتا تۇسسە، ءقاۋىپ كۇشەيە بەرەدى، دەپ ەسكەرتەدى زەرتتەۋ اۆتورلارى.
NCAR حابارلاماسىنا سايكەس، زەرتتەۋ ەل-نينو سياقتى تابيعي قۇبىلىستار، باتىس تىنىق مۇحيتىنىڭ، اۆستراليانىڭ جانە ازيانىڭ كوپ بولىگىن ادەتتەگىدەن جىلىراق ۇستايتىنى بەلگىلى اۋا رايى قۇبىلىسى كۇتىلەتىن كوتەرىلۋدى كۇشەيتۋى مۇمكىن ەكەنىن انىقتادى. كليماتقا بايلانىستى تەڭىز دەڭگەيى. 20-30%-عا وزگەرەدى، بۇل دا توتەنشە سۋ باسۋ ءقاۋپىن ارتتىرادى.
كليماتتىڭ وزگەرۋى ازيا-تىنىق مۇحيتى ايماعىندا وتكەن جىلى بۇرىن-سوڭدى بولماعان توتەنشە سۋ تاسقىنىن تۋدىردى.
ەۋروپالىق وداقتىڭ كليماتتىق قىزمەتى مالىمەتىنشە، كوپەرنيك تالداۋى 2022 جىلدى «كليماتتىڭ ەكسترەمالدى جىلى» دەپ سيپاتتايدى، ونىڭ ىشىندە پاكىستانداعى ولىمگە اكەلەتىن سۋ تاسقىنى مەن اۆسترالياداعى كەڭ تارالعان سۋ تاسقىنى اسا ءقاۋىپتى.
سونىمەن قاتار، مۇحيت تەمپەراتۋراسى بۇرىن-سوڭدى تىركەلگەن ەڭ ىستىق جانە ودان ءارى كوتەرىلەدى دەپ كۇتىلۋدە.
ۇلتتىق مۇحيت جانە اتموسفەرالىق باسقارمانىڭ قاڭتارداعى ەسەبىندە مۇحيت تەمپەراتۋراسى وتكەن جىلى بارلىق رەكوردتاردى جاڭارتىپ، 2021 جىلى ورناتىلعان الدىڭعى رەكوردتان اسىپ ءتۇستى.
سوڭعى ءتورت جىل مۇحيتتار ءۇشىن رەكوردتىق ەڭ جىلى بولعانى اتاپ ءوتىلدى.
«وكىنىشكە وراي، ءبىز 2023 جىل شىن مانىندە 2022 جىلعا قاراعاندا جىلى بولادى دەپ بولجاپ وتىرمىز»، - دەدى NASA كليمات عالىمى گيەۆين شميدت قاڭتاردا.