اۋىل – ءار قازاق ءۇشىن التىن تۇعىر، التى قىردى اسىپ كەتسە دە اينالىپ كەلىپ ات باسىن تىرەيتىن التىن قازىق. ال ول كىندىك قانىڭ تامعان، ات جالىن تارتىپ ءمىنىپ، ازامات اتانعان تۋعان توپىراعىڭ بولسا ءتىپتى ىستىق، اتا-باباڭ مەكەن ەتكەن جانە سولاردان تاراعان سان بۋىن ۇرپاق ءوسىپ-ءونىپ، وركەن جايعان ءوڭىر بولسا ءتىپتى ءقادىرلى، ءتىپتى قاسيەتتى.
جامبىل وبلىسى سارىسۋ اۋدانىنا قاراستى شىعاناق اۋىلى – كوپتىڭ جۇمىلعان ەڭبەگىمەن ىرگەسى بەكىگەن بايىرعى مەكەن. كەڭەستىك كەزەڭدە مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان ءىرى ۇجىمشار رەتىندە اتاعى اسپانداعان اۋىل حالقىنىڭ بۇگىن دە ەڭسەءسى بيىك، ءجۇزى جارقىن. تەرەڭنەن تامىر تارتقان بەرەكە-بىرلىگى بەكەم، قويناۋى قۇتتى، ىنتىماعى مىقتى شىعاناق توپىراعىنداعى ءدۇبىرلى دۋمان: اۋىلدىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويى – سونىڭ ءبىر ايعاعى.
وسى اتاۋلى شاراعا وراي جاقىندا «شەجىرەلى شىعاناق» جيناعى جارىق كوردى. جيناقتا كەزىندە وسى ەلدىمەكەندە تۇرعان، ونى كوركەيتۋگە ەسەلى ەڭبەك سىڭىرگەن بايىرعى شىعاناقتىقتار جونىندە ولاردىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارى مەن كوزىن كورگەن زامانداستارى ءسوز قوزعايدى. شالعايداعى شىعاناق – كىتاپقا ەستەلىگى ەنگەن ءار ادام ءۇشىن ەرەكشە ىستىق، ەرەكشە قىمبات. ءومىرىنىڭ قانداي دا ءبىر كەزەڭى، تاعدىرى وسى وڭىرمەن بايلانىستى ءار ادامنىڭ جۇرەگىندە وسىناۋ اياداي عانا اۋىلعا دەگەن ۇلكەن سۇيىسپەنشىلىك، ۇلانعايىر ساعىنىش بار. باستاماشى توپتىڭ «اۋىلدىڭ 60 جىلدىعىن جاي اتاپ ءوتىپ قانا قويماي، ەرتەڭگە ەستەلىك بولارداي كىتاپ قالدىرايىق، بۇگىنگى بەرەكە-بىرلىككە، مامىراجاي تىرلىككە جول سالىپ بەرگەن ارداقتى اكەلەرىمىز بەن اسىل انالارىمىزعا، اعا ۇرپاققا تاعزىم رەتىندە ولاردىڭ ەرەن ەڭبەگىن ۇلىقتاپ، ۇلگى-ونەگەسىن، تاعىلىمىن ەسكە الايىق» دەگەن ىزگى نيەتى كوپشىلىك تاراپىنان قىزۋ قولداۋ تاپقانى دا سودان.
ءبىرى – اتا-اناسى، ءبىرى – باۋىرى، ەندى ءبىرى – دوسى، اۋىلداسى تۋرالى سىر شەرتكەندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى – جازۋ-سىزۋعا، ادەبيەتكە قاتىسى جوق قاراپايىم ادامدار. ءبىراق سولاي بولا تۇرا، ولاردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا اعىنان جارىلا ايتقان اڭگىمەسى ايتارلىقتاي اسەرلى، جۇرەكتى شىمىرلاتارلىقتاي شىنايى. ويتكەنى ولار دا – cول تاريحتىڭ اجىراماس ءبىر بولشەگى، ۋاقىت تەزىمەن بۇگىندە قاي قيىرعا، قاي قياعا قونىس تەپسە دە ەڭ ءبىر قيماس ساتتەرى شىعاناقپەن بىتە قايناسقان جاندار. ولاردىڭ جازعان-سىزعانىنان سول وتكەن ءداۋىردىڭ دەمى سەزىلەدى، قيلى-قيلى تاعدىرلار كورىنىس بەرەدى. وقي وتىرىپ كىشكەنتاي عانا اۋىلدىڭ شەجىرەگە، وزىندىك تاريحقا سونشالىقتى باي ەكەنىن اڭعاراسىز.
ەستەلىكتەر سيپاتىنا قاراي بىرنەشە بولىمگە توپتاستىرىلعان. «ءومىرى – ونەگە» اتتى العاشقى بولىمگە ۇرپاقتارىنىڭ باقيلىق بولعان اتا-اناسى، جاقىندارى تۋرالى ەستەلىگى ەنسە، «ەنەسى جاقسى قانداي-دى» بولىمىندە كەشەگى جاس كەلىن، ال بۇگىندە ءبىر اۋلەتتىڭ ساليقالى وتاناسىنا اينالعان جاندار اق نيەتپەن اتتاعان بوساعاسى، قايىن ەنەدەن العان تاعىلىمى جونىندە كەيىنگىگە ساباق بولارداي كەلەلى ءسوز قوزعايدى. «جۇلدىز-عۇمىردا» جارىق دۇنيەدەگى كۇندەرى كۇرمەۋگە كەلمەستەي كەلتە بولعانىمەن، سول قىسقا ومىرىندە-اق ەلەۋلى ءىز قالدىرىپ، كوزىن كورگەندەر ايتا جۇرەر جىلى ەستەلىكتەردىڭ كەيىپكەرىنە اينالعان شىعاناق شىراقتارى جونىندە باياندالعان. «اۋىل ورەندەرىندە» ءوڭىردىڭ تالاپكەر جاستارىنىڭ شىعارماشىلىعى كورىنىس تاپسا، «اۋىل ماقتانىشتارى» بولىمىندە وسى توپىراقتان تۇلەگەن جانە بۇگىندە ءار سالادا تابىستى ەڭبەك ەتىپ، ايتارلىقتاي جەتىستىككە جەتكەن جانداردىڭ، كاسىپكەرلەر مەن تانىمال ازاماتتاردىڭ ءومىربايانى بەرىلگەن. «اۋىل اڭگىمەلەرى» مەن «اۋىل ايتقىشتارى» بولىمىندە شىعاناقتا ءار كەزەڭدەردە بولعان قىزىقتى وقيعالار مەن ەلدىڭ ەسىندە قالعان، جۇرتتىڭ اۋزىندا جۇرگەن اڭگىمەلەر جيناقتالعان.
اۋىل بولىپ ءوز الدىنا شاڭىراق كوتەرگەنىنە اتتاي 60 جىل وتكەن شىعاناق تاريحى مەن ونىڭ ءار تۇرعىنىنىڭ ومىردەرەگىن ەگجەي-تەگجەيلى قامتۋدى ءبىر كىتاپتىڭ كولەمى كوتەرمەيتىنى ءمالىم. الايدا ءبىر انىق نارسە: ەڭ باستىسى، ەشكىم دە، ەشنارسە دە ۇمىتىلعان ەمەس جانە ۇمىتىلمايدى دا. سوۆحوزدىڭ قالاي قۇرىلىپ، شارۋاشىلىقتىڭ قالاي وركەندەگەنى، اۋىلدى كوركەيتۋگە تۇرعىنداردىڭ قالاي جۇمىلىپ، قانداي قيىندىقتار مەن قىزىقتاردى باستان وتكەرگەنى ءوزىن «شىعاناقتىقپىن» دەپ ەسەپتەيتىن ءار ادامنىڭ كوز الدىندا، كوكىرەگىندە كۇنى كەشەگىدەي سايراپ تۇر.
وتكەن تاريحقا وي جۇگىرتۋ بارىسىندا سولاردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا ەرلىككە بەرگىسىز ەڭبەكپەن كۇن كەشىپ، ەل قاتارلى ءتۇتىن تۇتەتكەنىنە، ۇل-قىزىنا ۇلگىلى ءتالىم-تاربيە بەرىپ، ارتىندا ۇلاعاتتى ۇرپاق قالدىرعانىنا ءتانتى بولماۋ مۇمكىن ەمەس. كەزىندە اتا-انالارى تابان اقى، ماڭداي تەرىمەن كوكتەتكەن، وركەندەتكەن ءوڭىردى ۇمىتپاي، 60 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي اۋىلدا ءدۇبىرلى توي ۇيىمداستىرىپ، لايىقتى سىي-سياپات، تارتۋ-تارالعى جاساعان دا، توي حابارىن ەستىگەن بويدا كەڭبايتاق ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن اعىلىپ كەلىپ، تۋعان توپىراعىنا قاسيەتتى قاعباداي ءتاۋ ەتىپ جاتقان دا – سولار!.. جالپى، اۋىلعا قۇرمەت، ول – قازاققا قۇرمەت. اۋىلدى كوتەرۋ، ول – قازاقتى كوتەرۋ دەگەن ءسوز. وسى تۇرعىدان العاندا، بۇل – بارشاعا ۇلگى بولارلىق جايت.
تاڭقالارلىقتاي تاعى ءبىر جاعداي – عىلىم-ءبىلىمنىڭ، مادەنيەتتىڭ ۇلكەن ورتالىقتارىنان شەتكەرى جاتسا دا، كىشكەنتاي عانا شىعاناقتان ءبىلىمى مەن بىلىگى، پاراسات-پايىمى ەشكىمنەن كەم تۇسپەيتىن، ءوز سالاسىنىڭ ماڭدايالدى مامانى رەتىندە ەسىمى بۇگىندە كۇللى قازاقستانعا تانىلعان تۇلعالاردىڭ، زيالى ازاماتتاردىڭ كوپتەپ شىعۋى. بىزدىڭشە، بۇعان دا جەردىڭ كيەسى، تەكتى اتا-بابادان عيبرات العان ەڭسەلى ەلدىڭ قاينارى تۇنىق قاسيەتى سەبەپكەر بولسا كەرەك.