پەندە اللا تاعالاعا جالبارىنىپ، دۇعا ەتكەننەن كەيiن «ءامين» دەپ، تiلەگi قابىل بولۋىن سۇرايدى. بۇل امال ءوز باستاۋىن مۇسا (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) پايعامبار زامانىنان الادى.
اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «ماعان نامازدا جانە دۇعادا «ءامين» (دەپ ايتۋ) ءناسىپ بولدى، بۇل مەنەن بۇرىن مۇسادان باسقا ەشكىمگە ءناسىپ بولماعان، مۇسا دۇعا قىلعاندا، ھارۋن «ءامين» دەپ تۇراتىن. سوندىقتان دۇعانى امينمەن اياقتاڭدار. ويتكەنى اللا سەندەردەن مۇنى قابىل ەتەدى»، – دەپ وسيەت ەتكەن (يبن حۋزايما).
پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «يمام «ءامين» دەگەندە، سەندەر دە «ءامين» دەپ ايتىڭدار. ويتكەنى كىمنىڭ («ءامين» دەپ ايتقان) ءسوزى پەرىشتەلەردىڭ ايتۋىمەن تۋرا (پارا-پار) كەلسە، ونىڭ بۇرىنعى وتكەن كۇناسى كەشىرىلەدى»، – دەگەن (بۇحاري، ءمۇسليم).
تاعى ءبىر حاديستە: «ءامين دەپ ايتپايتىن ادامنىڭ مىسالى ءبىر ادامدارمەن بىرگە جورىققا شىققان كىسىگە ۇقسايدى. ولار جەرەبە تارتىپ، جەبە سۋىرىسقاندا، بارلىعىنىڭ جەبەسى شىعىپتى دا، ونىڭ جەبەسى ەش شىقپاپتى. سوندا ول: «مەنىڭ جەبەم نەلىكتەن ەش شىقپادى؟» – دەگەندە، وعان: «ويتكەنى، سەن «ءامين» دەپ ايتپادىڭ»، – دەلىنىپتى» (ءابۋ ءياعلا).
نەگىزىندە «ءامين» ارابتىڭ ءسوزى ەمەس، باسقا تىلدەن ەنگەن ءسوز. يمام قۋرتۋبي (اللا ونى راقىمىنا السىن) ايتادى: «عالىمداردىڭ باسىم كوپشiلiگiءنىڭ پىكىرىنشە، «ءامين» ءسوزi «ۋا، اللا! بىزدەن قابىل ەت!» – دەگەن ماعىنانى بiلدiرiپ، دۇعا ۇعىمىندا قولدانىلادى».
يبن ابباس (اللا وعان رازى بولسىن) ايتادى: «مەن اللا ەلشىسىنەن (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) «ءامين» ءسوزiنiڭ ماعىناسى نە؟» دەپ سۇراعانىمدا، ول (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «ۋا، راببىم! تiلەگiمدi قابىل ەت»، – دەپ جاۋاپ بەردi» («ءال-جاميعۋ لي احكام ءال-قۇران»). سونداي-اق عالىمدار ونىڭ «سولاي بولسىن»، «ءۇمىتىمىزدى ەش ەتپە» دەگەن ماعىناسى دا بار دەيدى.
ارابتار ءاليف ءارپىن سوزىپ («ءااميين») جانە سوزباي («ءاميين») ەكى تۇردە ايتادى. قالاي ايتىلسا دا، ماعىناسى وزگەرمەيدى، سولاي قالا بەرەدى. قازاق حالقىنىڭ دۇعادا «ءامين» نەمەسە «ءاۋمين» دەپ ايتۋى – «اللا قابىل ەتسىن، ساۋابىن جازسىن» دەگەن نيەتىنىڭ كورىنىسى. ەكەۋى دە قولدانىستاعى سوزدەر بولعاندىقتان، ماعىناسى بىردەي دەۋگە بولادى. قازاق ءاۋ باستان باتا بەرگەندە «ءاۋمين» دەپ تە قولدانعان. ا.بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى دايىنداعان «ورفوگرافيالىق سوزدىكتە» قازاق ءتىلىنىڭ زاڭدىلىعى بويىنشا «ءاۋمين» دەپ جازۋ كەرەكتىگى كورسەتىلگەن. سوندىقتان ونى قاتە دەپ ايتپايمىز.
بۇل ماسەلەدە «ولاي ەمەس، بىلاي» دەپ تالاس-تارتىس جاساماۋ قاجەت.
«مۇنارا» گازەتى، №11، 2021 جىل