سەنات ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ قاراعاندى وبلىسىنا كەلىپ، وڭىردەگى ءماسليحات دەپۋتاتتارىمەن كەزدەستى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
ساپار بارىسىندا ماۋلەن اشىمبايەۆ باستاعان ءبىر توپ سەناتور دولينكا اۋىلىندا ورنالاسقان «قارلاگ» مۋزەيىنە بارىپ، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتتى. قاسىرەتتى كەزەڭنىڭ ءىزى قالعان وسى تاريحي ورىندا «اشارشىلىق. گولود. 1928-1934» بىرەگەي قۇجاتتار جيناعىنىڭ جاڭا 6-7-تومدارى جۇرتشىلىققا تانىستىرىلدى. ءىس-شاراعا تاريحشى عالىمدار مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى. بۇل باستاما مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن قولعا الىنعان. سەناتتىڭ قولداۋىمەن ىسكە اسىرىلعان جيناقتىڭ 2021 جىلى بەس تومى جارىق كوردى.
اتالعان قۇجاتتار حرونيكاسىنىڭ اۆتورلارى - بەلگىلى وتاندىق عالىمدار مەن تاريحشىلار. ەڭبەككە ەنگەن قۇجاتتاردىڭ باسىم بولىگى بۇرىن-سوڭدى قازاقستاندا جاريالانباعان. ءتىپتى، كىتاپقا باسىلعان سول كەزدەگى انىقتاما، بۇيرىق، قارارلاردىڭ ءبىر بولىگى بۇگىنگە دەيىن قۇپيا ساقتالىپ كەلگەن.
ماۋلەن اشىمبايەۆ ءوز سوزىندە وتكەن عاسىردىڭ 30-جىلدارى قازاق حالقى ءۇشىن اسا اۋىر بولعانىن، ءتىپتى ۇلت رەتىندە ساقتالىپ قالۋعا ۇلكەن ءقاۋىپ تونگەنىن ايتتى. سول تۇستاعى الاپات اشارشىلىق پەن اياۋسىز قۋعىن-سۇرگىندى زەردەلەپ، ونىڭ اقيقاتىن تانۋعا تەك تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قول جەتكەنىن دە تىلگى تيەك ەتتى. بۇگىنگە دەيىن عالىمدار بۇل تاقىرىپتار بويىنشا كوپتەگەن زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، ارحيۆ ماتەريالدارىمەن جۇمىس ىستەدى. الايدا، كوپ قۇجاتتىڭ قۇپيا بەلگىسىمەن ساقتالۋى جانە ولاردىڭ جەتكىلىكسىزدىگى تاريحشىلاردىڭ جۇمىسىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ كەلدى.
«پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن سوڭعى جىلداردا اشارشىلىق تاقىرىبىن زەرتتەۋ جۇمىستارى جاندانا ءتۇستى. سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ تۋرالى دا باستاما كوتەردى. سونىڭ اياسىندا مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىلىپ، بۇگىندە ءتيىستى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. ناتيجەسىندە بۇرىن قۇپيا بولىپ كەلگەن كوپتەگەن ارحيۆ ماتەريالدارى اشىلىپ، قۋعىن-سۇرگىنگە قاتىستى قۇجاتتار نەگىزىندە كوپ تومدىق جيناق جارىق كوردى. دەگەنمەن، ءالى دە بولسا اشىلماعان اقيقاتتار مەن جازىلماعان جايتتار بار»– دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
پالاتا ءتوراعاسى اتالعان تاقىرىپتاردى عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەپ-زەردەلەۋ ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنەن تۇسىرمەۋ كەرەكتىگىن دە اتاپ ءوتتى. ول سەنات بۇل باعىتتا جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىپ كەلە جاتقانىن، قولعا الىنعان ءىس الداعى ۋاقىتتا دا جالعاساتىنىن ايتتى.
- سوڭعى ەكى جىلدىڭ ىشىندە سەناتتىڭ باستاماسىمەن اشارشىلىق تاقىرىبىنا ارنالعان بەس تومدىق قۇجاتتار جيناعى ازىرلەندى. سونىڭ اياسىندا بۇرىن ەش جەردە جاريالانباعان بىرەگەي قۇجاتتار جينالدى. جۇمىس مۇنىمەن توقتاماي، جالعاسىن تاۋىپ، ناتيجەسىندە بۇگىن اتالعان جيناققا جاڭا ەكى توم قوسىلىپ وتىر. بۇل جەتى تومدىق جيناق – سەناتتىڭ اشارشىلىق تاقىرىبىن زەرتتەۋگە قوسقان ناقتى ۇلەسى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستى ءارى قاراي جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزى زور. سول سەبەپتى، سەناتتىڭ باستاماسىن ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگاندار مەن عىلىمي ينستيتۋتتار قولداپ، زەرتتەۋلەر جالعاسا بەرەدى دەپ سەنەمىز، – دەپ ماۋلەن اشىمبايەۆ جيناقتىڭ جاڭا تومدارىنىڭ جارىق كورۋىنە اتسالىسقان عالىمدار مەن رەداكسيا القاسىنا العىسىن ءبىلدىردى.
سونىمەن قاتار وبلىسقا ساپارى بارىسىندا سەنات ءتوراعاسى جەرگىلىكتى ءماسليحات دەپۋتاتتارىمەن كەزدەسىپ، مەملەكەت باسشىسى بەلگىلەپ بەرگەن مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋ جولىنداعى بىرلەسكەن جۇمىستىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارىن تالقىلادى.
وسى ورايدا پالاتا سپيكەرى ءوزارا ءىس-قيمىلدى جاڭا فورماتتا جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ايتىپ، بۇل قادام قولعا العان باستامالاردى ساپالى ءارى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق ماۋلەن اشىمبايەۆ ءماسليحات دەپۋتاتتارىن زاڭ شىعارۋ ۇدەرىسىنە بەلسەندى قاتىسۋعا شاقىردى جانە وڭىردەگى وزەكتى پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ جاڭا جولدارىن ۇسىندى.
- قاراعاندى ەلىمىزدىڭ يندۋستريالىق ورتالىعى ەكەنى بەلگىلى. ءوندىرىسى قارقىندى دامىعان بۇل وبلىستىڭ مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسىندا الاتىن ورنى ەرەكشە. پرەزيدەنتىمىز ءاردايىم ەكونوميكامىزدى ءارتاراپتاندىرۋعا باسا ءمان بەرىپ كەلەدى. قايتا وڭدەۋ ونەركاسىبىن دامىتۋ – ەلىمىزدىڭ الدىندا تۇرعان ستراتەگيالىق مىندەتتەردىڭ ءبىرى. بۇل رەتتە قازبا بايلىققا عانا ارقا سۇيەپ وتىرماي، شيكىزاتتىق ەمەس سالانى جان-جاقتى دامىتۋ اسا ماڭىزدى. سونداي-اق وڭىرلەردىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ باعىتىندا دا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋ اسا ماڭىزدى. بۇگىنگى كەزدەسۋىمىزدىڭ ناتيجەسىندە وسى باعىتتار بويىنشا اتالعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋدىڭ قۇقىقتىق نەگىزىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەتىن ۇسىنىستار ازىرلەنەدى دەپ سەنەمىز، – دەگەن ماۋلەن اشىمبايەۆ پارلامەنت سەناتى الداعى ۋاقىتتا دا ماسليحاتتارمەن بايلانىستى ودان ءارى جانداندىرا بەرەتىنىن ايتتى.
ودان بولەك، سەناتورلار ە.بۋكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسور-وقىتۋشى قۇرامىمەن جانە ستۋدەنتتەرىمەن كەزدەستى. س.ساپييەۆ اتىنداعى بوكس ورتالىعىنا ارنايى بارىپ، ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار سپورتشىلاردىڭ بوچچادان اشىق جاتتىعۋىنا قاتىستى. ماۋلەن اشىمبايەۆ تاعدىردىڭ سىنىنا تاپ بولسا دا، مويىماي، سپورتپەن شۇعىلدانىپ جۇرگەن جانداردىڭ ەرىك-جىگەرى قولداۋعا لايىق ەكەنىن ايتىپ، الداعى ۋاقىتتا دا ەلىمىزدە ينكليۋزيۆتى ورتا قۇرۋ جۇمىسى جالعاسا بەرەتىنىنە نازار اۋداردى.