بۇگىن - اراپا كۇنى . ارابتىڭ "ارافا" ءسوزى "ءبىلۋ، انىقتاۋ، ءتۇسىنۋ" ماعىناسىنا ساي كەلەدى. بىزدە ونى قاريالارىمىز "قاراپا" دەپ اتاپ كەتكەن. زۇلحيججا ايىنىنىڭ توعىزىنشى كۇنى، كۇللى مۇسىلمان جۇرتىنىڭ مەيرامى قۇربان ايتتىڭ الدىنداعى كۇن جانە كۇندەردىڭ ەڭ ءقادىرلىسى. اراپا تۋرالى نە ءبىلۋىمىز كەرەك؟ تولىعىراق aqshamnews.kz ماتەريالىندا.
قازاق حالقى بۇرىننان اراپا كۇنى قۇربان ايت مەرەكەسىنە ەرەكشە دايىندىق جاساپ، مارقۇمدارعا دۇعا باعىشتاپ، بىر-بىرىنە قوناققا بارىپ، مەيرامنىڭ كەلگەنىنە قۋانعان.
بۇل كۇنى بەس پارىزدىڭ ءبىرى، قاجىلىق پارىزىن وتەۋ ءۇشىن دۇنيەنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن قاسيەتتى مەككە شاھارىنا جينالعان قاجىلار ارافات تاۋىندا تۇرىپ، اللاعا ءمىناجات ەتەدى. ال قاجىلىققا بارا الماعان ادام، بۇل كۇندى قۇرمەت تۇتىپ، قۇلاعىنا، كوزىنە جانە تىلىنە يە بولىپ، ءتاشريق تاكبىرىن ايتىپ، ورازا ۇستاپ، دۇعا جانە تاۋبە جاساپ، كەشىرىم تىلەۋمەن وتكىزەدى.
قمدب كۇنىنە ارنالعان 6 كەڭەس ۇسىندى.
اراپا كۇنىن قۇرمەتتەۋ.
قۇلاعىنا يە بولۋ – عايبات، ءمانى جوق جامان ولەڭدەردى تىڭداماۋ دەگەن ءسوز. ەگەر بۇلار ءبىزدىڭ قالاۋىمىزدان تىس قۇلاعىمىزعا كەلەتىن بولسا، بىزگە كۇنا بولمايدى. كوزگە يە بولۋ – حارام نارسەلەرگە قاراماۋ جانە مۋباح نارسەلەردەن عيبرات الۋ دەگەن ءسوز. تىلىنە يە بولۋ – وتىرىك، وسەك، ءسوز تاسۋ، جامان ءسوز، ءتىپتى، بوس سوزدەن تىيىلۋ، ەشكىمدى تىلىمەن رەنجىتپەۋ دەگەندى بىلدىرەدى. وسى اتالعاندارعا مويىنسۇنىپ جۇرگەن ادام اراپا كۇنىن قۇرمەتتەگەن بولادى.
سوندىقتان، بۇل كۇنى جاسالعان يگى ىستەر ءۇشىن ساۋاپتار بىرنەشە ەسە ارتادى جانە ونىڭ شىن مانىندەگى كوپتىگىن اللادان باسقا ەشكىم بىلمەيدى. سول سياقتى بۇل كۇنى جاسالعان كۇنالاردىڭ دا جازاسى بىرنەشە ەسە ارتادى.
ءتاشريق تاكبىرى. اراپا كۇنى تاڭ نامازىنان باستاپ قۇربان ايتتىڭ ءتورتىنشى كۇنى ەكىنتى نامازىنا دەيىنگى 23 نامازدا ەركەك-ايەل بارلىق ادام پارىز نامازداردان كەيىن سالەم بەرە سالا «ءاللاھۋمما ءانتاسسالام...» دۇعاسىن وقىماي تۇرىپ، ءۋاجىپ بولعان ءتاشريق تاكبىر دۇعاسىن (جەكە وقىسا دا، جاماعاتپەن وقىسا دا) داۋىستاپ وقۋلارى كەرەك. ايەل ادامدار داۋىستارىن شاعىرماي، ىشتەرىنەن وقيدى. پارىز نامازدارىنان باسقا ايت جانە جۇما نامازدارىنان كەيىن دە وقىلادى. ءتاشريق تاكبىرى: «اللاھۋ اكبار، اللاھۋ اكبار، لا ءيلاھا يللاللاھۋ ۋاللاھۋ اكبار، اللاھۋ اكبار ءۋا ءليللاھيل-حامد» ماعىناسى: اللا ۇلىق، اللا ۇلىق! اللادان باسقا قۇداي جوق جانە اللا بارىنەن دە ۇلىق! اللا ۇلىق ءارى كۇللى ماداق-ماقتاۋلار تەك اللاعا ءتان!
ورازا ۇستاۋ. اراپا كۇنى ورازا ۇستاۋ قاجەت (سۇننەت) امال. ويتكەنى ورازا – ءناپسى تاربيەسىنىڭ نەگىزى. حاديستەردە اراپا كۇنى ورازا تۇتۋدىڭ ساۋابى مول جانە كۇنالارىمىز كەشىرىلەتىنىن جەتكىزگەن.
پايعامبارىمىز مۇحاممەد (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «اراپا كۇنى ۇستالعان ورازا 1000 كۇن تۇتىلعان (ءناپىل) ورازاعا تەڭ» (تاباراني) دەگەن.
دۇعا جاساۋ. اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) بىلاي دەيدى: «دۇعانىڭ ابزالى – اراپا كۇنىنىڭ دۇعاسى جانە مەن ءارى مەنەن بۇرىن بولعان پايعامبارلاردىڭ ايتقان دۇعانىڭ ابزالى – اللا تاعالادان وزگە ءتاڭىر جوق. ول – جالعىز. ونىڭ سەرىگى جوق. يەلىك جانە ماقتاۋ اللا تاعالاعا ءتان ءارى ول بارلىق نارسەگە قۇدىرەتتى». سول ءۇشىن وسىنداي قاسيەتى مول كۇندى بوس وتكىزبەي، دۇعامەن كۇنىمىزدى بەرەكەلى ەتكەن ءجون بولادى. دۇعامىز ارقىلى ەلىمىز بەن جەرىمىزدىڭ، جانۇيامىز بەن اعايىننىڭ اماندىعىن تىلەۋ قاجەت. پايعامبارىمىز مۇحاممەد (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «دۇعانىڭ ءقادىرلىسى – اراپا كۇنى جاسالعان دۇعا» (ءبايھاقي) دەيدى.
تاۋبە ەتۋ. اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) «ادام بالاسىنىڭ ءبارى قاتەلىك جاسايدى. سولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ جاقسىلارى –جاساعان قاتەلىكتەرى ءۇشىن تاۋبە ەتەتىندەرى»، - دەگەن. دەمەك كۇنا ىستەمەيتىن، قاتەلىككە بوي الدىرمايتىن پەندە بولمايدى. اللا پەندەسىنە تاۋبە ەتۋ مۇمكىندىگىن بەردى. سول ءۇشىن اراپا كۇنى مەيىرىم ەسىگى اشىلعان كەزدە، اللاعا تاۋبە جاساپ، كۇنا-قاتەلىكتەرىمىزدىڭ كەشىرىلۋىن سۇرايىق.
كەشىرىمدى بولۋ: كەشىرىم – يماننىڭ شىنايى كورىنىسى. ادامزاتتىڭ ارداقتىسى پايعامبارىمىز مۇحاممەد (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) بىلاي ايتقان: «كەشىرە ءارى رايدان قايتا بىلىڭدەر، ويتكەنى كەشىرىم مەن مەيىرىمدىلىك تانىتۋ پەندەنىڭ ماڭىزدىلىعىن ارتتىرا تۇسەدى. ەگەر اللانىڭ ءسىزدى ۇلىقتاۋىن قالاساڭىز، وندا وزگەلەردىڭ دە كۇنالارىن كەشىرىڭىز».