ءار ەلدىڭ سالتى باسقا...
"ەستىمەگەن ەلدە كوپ" دەمەكشى، نيدەرلاندىدا بالالار 4 جاستان مەكتەپتە قابىلدانا بەرەدى. الايدا بالانىڭ جاسى بەسكە كەلمەيىنشە، وقۋ مىندەتتى بولىپ سانالمايدى.
ءيا، ءدال سولاي. ءار ەلدىڭ سالتى، ءتىلى، ادەت-عۇرپى ءارتۇرلى كەلەتىنى بەلگىلى جايت. ءتىپتى، كوپ ەلدىڭ ءبىلىم الۋ جۇيەسى، ءتارتىبى دە بىر-بىرىنە كەلە بەرمەيدى ەكەن.
مىسالى، قىتايدا ءبىلىم الۋدا قويىلاتىن تالاپتىڭ جوعارىلىعى سونداي، بالالاردىڭ ويىن وينايتىن ۋاقىتى جوق. ەڭ كوپ ءۇي تاپسىرماسى وسى ەلدىڭ وقۋشىلارىنا بەرىلەدى ەكەن: اپتاسىنا ورتاشا ەسەپپەن 14 ساعات. قىتايداعى باسەكەلەستىكتىڭ كۇشتىلىگى سونشالىق، اتا-انالارى بالالارىنىڭ قۇلاعىنا ەرتە جاستان ەمتيحانداردان جوعارى كورسەتكىش كورسەتپەسە، بولاشاقتا جوعارى وقۋ ورىندارىنا قابىلدانبايتىنىن قۇيا بەرەدى.
ال وڭتۇستىك كورەيادا ساباق بىتە سالا، وقۋشىلاردىڭ سومكەلەرىن الىپ، ۇيلەرىنە قايتۋى قۇپتالمايدى. ولاردان ساباقتان سوڭ قالىپ، سىنىپتى جيناسادى، بۇل تارتىپكە شاقىرۋعا باۋلىسا كەرەك. بۇل ەلدە دەنە شىنىقتىرۋ جانە مۋزىكا، ونەر سياقتى سىنىپتان تىس ساباقتارعا كوپ كوڭىل بولىنەدى. ال جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى ۋاقىتتارىن كەشكە دەيىن كىتاپحانالاردا وتكىزەدى. كورەيادا ساباق تۇنگى 10-عا دەيىن، ءتىپتى ءتۇن ورتاسىنا دەيىن جالعاسۋى قالىپتى قۇبىلىس.
ال فرانسيا مەملەكەتىندە مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ دۇرىس تاماقتانۋىنا قاتتى ءمان بەرەدى. مەكتەپتەگى تۇسكى اسقا اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى. بالالاردىڭ سەندۆيچ پەن گازدالعان سۋسىندار ىشۋلەرىنە جول بەرىلمەيدى. مۇندا وقۋشىلار كەشەندى تۇردە ءارى تەك پايدالى اس ىشۋلەرى كەرەك.
تاماقتانۋعا بەرىلەتىن ۋاقىت وقۋ باعدارلاماسىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ سانالادى. سەبەبى بۇل جەردە تەك دۇرىس تاماقتانۋ عانا ەمەس، داستارحان باسىندا وقۋشىلاردىڭ وزدەرىن ۇستاۋىنا، ەتيكاعا، جاقسى ادەتتەر قالىپتاستىرۋىنا ءمان بەرىلەدى.
پلاستيك ىدىستار مەن قاعاز تارەلكەلەردى قولدانۋعا مۇندا رۇقسات جوق. جانە ءبىر قىزىعى، فرانسيالىق وقۋشىلار ۇزىلىستەگى 5-10 مينۋتىندا بىزدەگىدەي جۇرەك جالعاپ الۋ ءۇشىن اسحاناعا جۇگىرمەيدى. سەبەبى وندا تاماقتانىپ الۋ ءۇشىن ءبىر نەمەسە ەكى ساعات ارنايى ۋاقىت بەرىلەدى.
فينليانديادا مەكتەپكە 7 جاستان ەرتە قابىلدامايدى. ونىڭ ۇستىنە ول ەلدە ەمتيحاندى وتە سيرەك تاپسىرادى جانە وقۋشىلارعا ءجاسوسپىرىم كەزگە دەيىن ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ مىندەتتى ەمەس.
بارلىق وقۋشىلار ءبىر سىنىپتا وقي بەرەدى. تەك 16 جاسقا تولعاننان كەيىن مىندەتتى ءبىر تەست تاپسىرادى.
ال نورۆەگيالىقتار بولسا، مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشىنە ەرەكشە ءمان بەرەدى ەكەن. «رۋسسفايرينگ» (نورۆەج تىلىنەن اۋدارعان رۋسس – قىزىل ءتۇستى، ياعني مەكتەپ ءبىتىرۋشىنىڭ ۋنيفورماسىنىڭ ءتۇسىن بىلدىرەدى) دەپ اتالاتىن سالتتارى 20 ءساۋىر مەن 17 مامىر ارالىعىندا جالعاسادى.
بۇل داستۇرگە ساي، جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى جينالىپ، ەسكى اۆتوكولىك، اۆتوبۋس نەمەسە فۋرگون ساتىپ الادى. ودان كەيىن ونى بەزەندىرەدى. شامامەن ءبىر ايعا سوزىلاتىن مەكتەپ ءبىتىرۋ داستۇرىندە تۇلەكتەر جۇمىسشىلار كيەتىن كوك ءتۇستى كومبينەزون كيىپ، ونى دا ءتۇرلى تۇستەرگە بويايدى. وقۋدىڭ سوڭعى ءۇش اپتاسىن وقۋشىلار وسىلاي اۆتوكولىكتە كوڭىل كوتەرىپ، ءتۇرلى كەشتەر ۇيىمداستىرۋمەن ءبىتىرىپ شىعادى.
يسلانديا - تابيعاتى وتە قاتال مەملەكەت. سول سەبەپتى ەل ازاماتتارىنىڭ جىلى جەمپىر توقي بىلگەندەرى ءجون. سوندىقتان يسلانديا مەكتەپتەرىنىڭ ساباق كەستەسىنەن توقۋ ساباعىن كورسەڭىز، تاڭ قالماڭىز.
دەيتۇرعانمەن ءار نارسەنىڭ ءوز ءجونى مەن رەتى بار. ءبىلىم جۇيەسى ءار زاماندا عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ دامۋىنا قاراي ۇنەمى وزگەرىس پەن دامۋ ۇستىندە. ءبىزدىڭ ەلدە دە ءبىلىم سالاسى جىل وتكەن سايىن وزگەرىپ، دامىپ كەلەدى. مىسالى، بيىلعى جىلدان باستاپ وقۋشىلارعا ۇلتىمىزدىڭ باس اسپابى – دومبىرا ۇيرەتۋ جولعا قويىلدى. بۇل ارنايى ءپان ەمەس، دەسە دە، وقۋشىلار اراسىندا ۇلتتىق سالت پەن ۇلتتىق ونەردى باۋلۋدىڭ جاقسى جولى. بىرەۋدىڭ ءبىلىم جۇيەسى بىزگە تاڭسىق ەمەس. «ءاننىڭ دە ەسەرى بار، ەستىسى بار» دەگەندەي، دامىعان ەلدەردىڭ ءبىلىم جۇيەسىنەن ءىلىپ الارى بولسا كورىپ، قاجەتسىز تۇسىن سىزىپ تاستاعان ءجون بولار. باستىسى، ءبىلىم قۋعان، ءبىلىم ىزدەگەن جاستار كوپ بولسا، ەلىمىز دە، بولاشاعىمىز دا دامي بەرمەك.