كۇز - اقىندار ءۇشىن ەرەكشە ماۋسىم. تابيعاتتىڭ بوياۋى قالىڭداپ، اسپان تۇنجىراپ، جاپىراقتىڭ سىبدىرى جان دۇنيەڭنىڭ ۇنىندەي ەستىلەتىن مەزگىلدە ءار اقىن ءوز جۇرەگىنىڭ كۇزىن جىرلايدى: ءبىرى وتكەنگە ساعىنىشپەن ۇڭىلسە، ەندى ءبىرى سابىر مەن تىنىشتىق ىزدەيدى. 

قازاقتىڭ باس اقىنى - ابايدان باستاپ تابيعاتتىڭ وسى مەزگىلىن سۋرەتتەمەگەن، جىرىنا كۇزگى كوڭىلدىڭ كۇيىن ارقاۋ ەتپەگەن اقىن كەمدە كەم. قازىرگى قازاق پوەزياسى وكىلدەرىنىڭ نازىك سەزىم مەن تولعانىسقا تولى "كۇزگى" جىرلارىن نازارىڭىزعا ۇسىندىق، ولەڭسۇيەر وقىرمان!

قالقامان  سارين

كۇزگى كورىنىس

كوڭىلدى قوڭىر سالقىن ساز جۇدەتىپ،
كوز جەتتى كەتكەنىنە جازدىڭ ءوتىپ.
قۇلايدى جاپىراقتار قۇبا تالدان،
كۇرەڭ كۇز قۇدىرەتىنە تاعزىم ەتىپ.

كەشى ەدى سولقىلداعان كۇزدىڭ سۋىق،
نە شارا، جاسىل جازدان ۇزدىرسە ءۇمىت؟
بازارى تارقاپ كەتكەن ب ا ق ىشىندە
كۇتىپ تۇر الدەكىمدى قىز كۇرسىنىپ.

جاس تالدىڭ اپتىققان جەل ەسىن الدى،
قۇرعىردىڭ قىلىعى جوق ەش ۇنامدى.
جىلاعان جاپىراقتىڭ جەتىم كۇيى،
ءاپ ساتتە كوڭىلىمە كوشىپ الدى.

ارقانىڭ وڭمەنىمنەن ءوتتى جەلى،
كۇدەرىن قايتقان قۇستان كوك تە ۇزەدى،
بوزباۋىر بالا بۇلتتار بوزداپ تۇرىپ،
بوراعان قىستان حابار جەتكىزەدى.

بالكىم بۇل كەزدەسۋ مە تۇڭعىش، اپ-پاق،
باقتاعى قىز دا سابىر تۇردى ساقتاپ.
...ءبىر جىگىت سۇر كوشەگە كورىك بەرىپ،
كەلەدى قىزىل-جاسىل گۇل قۇشاقتاپ.

ەلەمەي قىردى گۇلسىز، كۇندى نۇرسىز،
كەزدەسىپ تۇردى ەكەۋى. ...تۇرمىن ءۇنسىز.
باتىرعان مەنى مۇڭعا قوڭىر كۇز بەن
جىگىتتىڭ قولىنداعى گۇل عۇمىرسىز...

كۇز بەن ءبىز

سارى ءتۇستى ساعىنىشتان كۇز مونشاق،
تاعىپ الىپ تاعى كەلدى ءبىزدى اڭساپ.
...كوزدەرىڭدى تۇردى مەنەن جاسىرىپ،
كىرپىكتەرىڭ قىزعانشاق.

سۇر قالاعا سىر ايتادى سىڭسىپ كۇز،
ال، ەكەۋمىز كۇزدە اشىلعان بۇرشىكپىز.
كىرپىكتەرىڭ كۇنى-تۇنى كۇزەتكەن،
كوزىڭدەگى سەزىم بە ەدى كىرشىكسىز؟!

سەزىم ەكەن ساقتاعانى سول كوزدىڭ،
كيالعا ەرىپ ءبىر الەمدى مەن كەزدىم.
كۇننىڭ ءالسىز ساۋلەسىنە جىلىنىپ،
كوز ىشىندە كەرىلەدى كەربەز – مۇڭ.

جاسىل باقتىڭ جاپىراعىن ۇرلاپ كۇز،
جاتىر انە. ءسىرا بىزدەر تىم جاتپىز؟
كوشە بويلاپ كەلە جاتتىق سىرلاسىپ،
ۇنسىزدىكتىڭ ءۇن تاسپاسىن تىڭداپ ءبىز.

ەمىس-ەمىس قوس جۇرەكتىڭ ءدۇرسىلى،
ەستىلەدى، بۇل – ماحاببات تىلسىمى.
ءوزىڭ جايلى ويلارىمدى ۇرلايدى،
كۇزگى جاڭبىر. تامشىلاردىڭ تىرسىلى.

كۇز...

كۇڭىرەنگەن، كۇرسىنگەن كۇزدىڭ اۋىر
مىنەزىنە ۇيرەنگەن ءبىزدىڭ اۋىل.
بۇيرا شاڭىن كوتەرىپ قىرات-قىردىڭ،
بەرەكەسىن ءبىر ساتتە بۇزدى داۋىل.

جانارىمدا جابىرقاپ جاز جىلادى،
جىلاعانى ەمەس پە، قازدىڭ ءانى؟!
قايران مەنىڭ جۇرەگىم، قايتقان قۇستىڭ،
قاناتىنان ۇزىلگەن سازدى ۇعادى.

جاڭا مەزگىل جەلبىرەپ جالاۋى تىك،
جاۋلاپ الدى جەر بەتىن قالاۋى ۇتىپ.
جىلى ولكەنىڭ جامالىن جاسقا شىلاپ،
قارا اسپاننىڭ كوزى تۇر قاراۋىتىپ.

جادىراعان جازدىڭ دا كۇيى وسال تىم،
مەزگىلى ءوتتى.
قۇس جۇدەۋ، ۇيا سالقىن.
...كۇزدىڭ جىرىن جازادى ءبىر قۇدىرەت،
ءبىر عاجايىپ قالاممەن سياسى التىن.

كۇزدىڭ سوڭعى قولتاڭباسى...

قىس تا كەلدى.
تايدى تاعى كۇز سەرتتەن.
قار جاۋىپ تۇر كۇيگە ۇلاسىپ ءبىز شەرتكەن.
قارا جەردىڭ ايعىز - ايعىز كەلبەتى،
قارا قويدىڭ تەرىسىندەي تۇز سەپكەن.

ءولدى مەزگىل، جەتە الماستان ارمانعا از،
وزگەرمەگەن تەك تاكاپپار تاۋ ماڭعاز.
قار استىنان جىلىتادى جانىمدى،
كەشە عانا كۇزگە وكپەلەپ قالعان جاز.

قاھارلى قىس، قاتالسىز - اۋ، كەكشىلسىز...
كوڭىلدەردەن قوڭىر مۇڭىم كوشتى ءۇنسىز.
قارا اسپاننان اپپاق ۇلپا جاۋدىرعان،
قۇلدىق ۇردىم قۇدىرەتكە ەش ءمىنسىز!

جانارىڭدا جىلت-جىلت ەتىپ شىق كۇمىس
اي، قاراشا، قاۋىستى قۇش، ءۇتتى قۇش!..
امالىڭ جوق، امانات ەت ارماندى -
الدىمىزدان اق بوز ءمىنىپ شىقتى قىس..

جۇرەگىمدە سالقىندىق بار ازداعان،
سالقىن جۇزبەن كوز تاستايدى ءاز - عالام...
كۇزگە عاشىق اقىن ەدىم قايتەيىن،
كۇز تۋرالى ودانى ءالى جازباعان.

سانامداعى ساعىنىشتى بۇعاۋلاپ،
قاراشادان قار ۇشادى قىلاۋلاپ.
ءبىزدىڭ شەردى تارقاتاتىن ءۇن - ءتۇنسىز،
كۇزدىڭ سوڭعى قولتاڭباسى - مىناۋ ب ا ق.

اقبەرەن ەلگەزەك

اۆتوكولىك تەرەزەسىندەگى كۇز

اناۋ جەردە سارعايادى توپ قايىڭ،
مەندە مۇڭ بار، ال ولاردا جوق ۋايىم.
كوكتەمگە ولار اسىعادى،
مەن بولسام…
ماڭگىلىككە جاقىندايمىن ءسات سايىن.

«تابيعاتتى ولەر» دەيدى ۇلى اباي،
(مەن بۇل سوزگە قالاي تۇرام جىلاماي؟)
ولگەن الەم – كوكتەم كەلسە، تىرىلەر،
گۇل بىتكەنننىڭ كوزى اشىلار شىراداي.

«ادام ولمەس» دەپ ايتادى سول اباي،
سول ۇمىتتەن جۇرەگىمدە تولادى اي.
ال تابيعات ۇجىماقتا ءدۇر ەتىپ،
قايتا بۇرلەپ، نۇر اڭقىسا
بولا ما-اي؟!

«قايتىپ كەلىپ ويناپ، كۇلۋ» جوق، بىلەم،
نەگە وندا ولمەيتىندەي بوپ جۇرەم؟
تۇستەرىمدە جالاڭاياق بالا بوپ،
كەشىپ جۇرەم گۇل القابىن اق كىلەڭ.

الىس جاقتان ساپ-سارى بوپ توپ قايىڭ،
جايناپ تۇرار، نەگە ولاردا جوق ۋايىم؟
تال كۇنانىڭ نە ەكەنىن بىلمەيدى…
ال مەن بولسام بار كۇنامدى ارقالاپ،
ماڭگىلىككە جاقىندايمىن ءسات سايىن…

كۇزگى ەلەگيا

سارى مۇڭ قالدى كوگالدا...
جازمىشىن ءوزى سىزعان ب ا ق...
تۇماندى جارىپ جوعالعان
قىپ-قىزىل كۇنىم – قىزعالداق.
قايىرلى بۇلتتار قاناتتى
توبەمنەن ۇشتى بۇرقىراپ.
تەرەكتىڭ جاسىن ساناپ تۇر
كوبەلەك – سارى جاپىراق.
جارقىراپ قايتا شىقسا-اي كۇن!
توپىراق كوزى – قاق سۋى...
مىلقاۋ ءبىر جىنعا ۇقسايمىن
ءسىمىرىپ العان باقسى ۋىن.
سىرىمدى كىم بار تىڭداماق،
قوشتاستىم كوكپەن. پەندەلىك.
جۇرەكتە جىرىم ىڭگالاپ،
تۇماندا ءجۇردىم، سەندەلىپ...

كۇزگى سەرۋەن

جاپىراقتان جاڭعىرىپ كۇز داۋىسى،

التىن بوياۋ ۇرلەيدى ءتۇز عارىشى.

تۇيسىگىڭە جۇماقتى سەزدىرەدى،

بيلەپ تۇرعان تۇستەردىڭ قوزعالىسى.

اسپاننان سىڭعىر ەتسە كۇمىس xابار،

شىرشالاردىڭ جۇيكەسى تىنىشتالار.

جورىققا اتتانعاندا قۇس اتاۋلى،

شەرۋ تارتىپ ۇراندار قۇمىرسقالار!

شوپتەردىڭ اراسىنان دابىرلاسقان،

ساقالىن ساۋىپ وتىر ادىراسپان!

تەربەلەدى يتمۇرىن ءوز انىنە،

تەربەلەدى ەشكىمدى تانىماستان.

جەل دە مىنە، تال تاپپاي قاعىنارعا،

سۇلاپ ءتۇستى سوعىلىپ كارى جارعا.

قارتا وينايدى تالاسىپ تاس ۇستىندە:

جارقانات-وي،

قيال-قاڭباق،

سارى قارعا.

بۇل كەزدە كوكجيەكتە نۇر قۇلاعان،

گۇلدەر ءۇنى ءولتىردى-اۋ شىرقىراعان!

باسىن شايقاپ بال اشار ەرمەن-كەمپىر،

شاشىنان جۋسان ءيسى بۇرقىراعان.

ەرمەن-كەمپىر بال اشسا – تالاعانى،

قارا جيدەك – كوك تيىن ساناعانى.

قاسىندا وتىرسا ەگەر تاتىر-اجە،

شىرعاناقتان تاستاي سال ساداعانى!

ۇيەڭكىگە سالەم بەر،

(اقىن ول دا)،

شارابىنان ءبىراق تا تاتىپ الما.

كۇزگە اينالىپ اعادى ارىق ءىشى،

ءبىر شەتىنەن تىستەلگەن ۋاقىت-الما…

مىناۋ باۋدىڭ جايقالىپ باۋ بولعالى،

كۇز كەلسە دە جاتادى تار جولدارى.

عالام ءۇشىن تاڭىردەن ساۋعا سۇرار،

كوككە قاراي سوزىلىپ تال قولدارى.

قۇلا بەلدىڭ شىرمالعان نۋ ەتەگى،

بەيتانىس ءبىر دىبىستار گۋلەتەدى.

كەۋىپ قالعان كوگالدىڭ ورايىنان،

كوبەلەكتىڭ رۋxتارى پىر-ر-ر ەتەدى!

كۇننىڭ قىزىل ويىنان تونعانى ما،

تورعاي قوندى كوڭىلدىڭ شارباعىنا؟..

ءبىرىن-بىرى سەكەڭدەپ قۋالاپ ءجۇر،

باعانالار سۇيەنىپ بالداعىنا.

جەتىم كۇشىك ايىرىلعان ەنەسىنەن،

ءوز بەينەسىن جالايدى تەگەشىنەن…

اڭقاۋىم-اي!

اڭتارىلىپ قاراپ قالار،

پويىز بولىپ بۇلت وتسە توبەسىنەن!

كەش قارايدى.

كەشتى دە قوش كوردىك-اي!

ءزاۋ كوكتە جاس قاراۋىل – ون كۇندىك اي.

ەرتەگىلىك الەمنىڭ ءبىر شەتىندە،

ادام ءوتىپ بارادى، و، سۇمدىق-اي!

جۇرەگىمدە شايقالىپ از عانا مۇڭ،

مەن مۇنداي قويىلىمعا ءماز بولامىن!

…قىركۇيەكتىڭ شەتىندە سىنىپ جاتىر،

ويىنشىعى كەشەگى جاز-بالانىڭ…

ەرلان ءجۇنىس

مۇڭۇرعان

كۇز نەگە جىلايدى، مەن بە ەكەم جىلاتقان؟!
جاپىراق قۇلايدى،
قۇلاتقان –
مەن ەمەس تاعى دا!
كەشىردى ول باسىنان نە ءداۋىر؟
و، ءبىراق وسىنىڭ بارلىعى جانىما،
سونشالىق نەگە اۋىر؟
نەلىكتەن كىنالى سەزىنەم ءوزىمدى،
كوزىنىڭ جاسىنا؟
ءسۇيۋدى، سەزۋدى،
ۇيرەتكەندەگىڭ وسى ما، قىركۇيەك؟
دەرتىڭدى كوتەرتۋ ءۇشىن بە؟
جۇتقىزىپ جاسىڭدى؟
كۇزگى باك ىشىندە قاڭعىرتىپ باسىمدى؟
سۇرانام، سەزدىرگىڭ كەلەدى و، نەنى؟
جاپىراق قۇلاعان –
جىلاعان جۇرەكتىڭ ولەڭى ەكەنىن
ءوزىم دە بىلەمىن!
ەسىمە سالماشى!
دەرت – ولگەن!
جۇرەگىم –
ونسىز دا، كۇز، سەنىڭ كىتابىڭ...
قاراشا تۇنىندە ورتەلگەن!

جاڭبىر

جاڭبىر، جاڭبىر – جالقى جۇرەك، جالعىز مۇڭ،
جالعىز مۇڭعا كۇز سۋرەتىن سالعىزدىم.
…جەرگە تۇسكەن جاپىراقتى كوتەرشى،
مۇڭىمىزدان اۋىر ەمەس ول ءبىزدىڭ!

كۇزگى اسپاننىڭ كۇرسىنىسىن، كەمسەڭىن،
جۇرەككە ساپ سالماقتادىم، ولشەدىم.
…قۇلاپ جاتقان تامشىلاردى كوتەردىم،
كوز جاسىڭنان اۋىر ەمەس ول سەنىڭ!

كۇزدى ارمانعا سەنبەيدى دەپ كىم ايتتى،
ءبىزدى ارمانعا سەنبەيدى دەپ كىم ايتتى!
…الماتىعا جاۋعان جاڭبىر نەلىكتەن،
استانادا جۇرگەن مەنى مۇڭايتتى؟

جاز دا ءوتتى، سۇلۋ سالعان ءان سىڭايلى

جاز دا ءوتتى، سۇلۋ سالعان ءان سىڭايلى،
“قوش” دەۋگە قالاي ەندى جان شىدايدى؟!
جاڭبىر ءيىسى... تامىزدىڭ توڭعاق ءتۇنى
جاپىراقتىڭ كوزىنەن تامشىلايدى.

اۋىق-اۋىق تۇر، مىنە، سەبەلەپ ءتۇن،
سەبەلەكتى كەلگەندەي ولەڭ ەتكىم،
جاڭبىر ءيىسى... اشىلعان تەرەزەدەن
ءانىن شىرقاپ قويامىن كوبەلەكتىڭ.

ءار تامشىسىن بىرلەپ-بىرلەپ ساناپ ءتۇننىڭ،
تەزىرەك تاڭ اتقانىن قالاپ تۇرمىن.
كوڭىلىمدە مۇڭ دا جوق، شاتتىق تا جوق،
تەرەزەدەن ەشقايدا قاراپ تۇرمىن...

ايجان تاباراك قىزى

كۇز

الاكەۋىم.
جاتىر انە ىشكە تارتىپ دالا دەمىن.
بۇگىن تاعى...
كەلمەدىڭ... ءۇمىت جىلاپ.
جالعىزدىق قۇشاعىمدا قالا بەردىم.

مۇڭ تۇنەتىپ ساناسىنا قوڭىر كۇزدىڭ.
جولىمىزدى قوسپايما، ءومىر ءبىزدىڭ؟؟؟
..."كۇت" دەگەن ەڭ...سوڭعى رەت...سودان بالكىم.
ءۇمىتتى كەلدى مە ەكەن، سوڭىندا ۇزگىم.

حابارسىزسىڭ...كوڭىلدە كۇدىك باسىم.
سارقىلقىلعان جوق سوندا دا ءۇمىت جاسىم.
تۇندەر ولگەن كۇن بار عوي...مەن ەشقاشان.

ول جايلى،
ۇمىتپاسپىن... ۇمىتپاسپىن.

ۇزاتىپ سالىپ تۇرمىن قيماستىقپەن

ۇزاتىپ سالىپ تۇرمىن قيماستىقپەن،
جىپ-جىلى ساتتەر قالعان قاراشانى.
... مەنىڭ جازعان xاتىما ۇندەمەيسىز،
سىزگە سول جاراسادى...

شارشاتقاندا تىرلىكتىڭ كۇيى كەيدە،
ول راس، الدانىش قىپ ءسىزدى ويلاعام.
... جولدار ءبارىن اكەتەر ماڭدايىمنان،
قوپ-قوڭىر كۇزگە اينالعان.

قاراشىققا وسىلاي مۇڭ قۇلاتىپ،
تاعدىر، شىركىن، وينايدى ءجيى-جيى...
... مەن سوسىن وتىرامىن قارا شايمەن،
بىرگە ءىشىپ كۇيىگىمدى...

ىعى-جىعى كۇندەرىم جىلجي بەرەر،
ءسىزسىز دە ىلەسىپ اپ كەرۋەن جىلعا.
تاعدىر تاعى نە دايىنداپ قويدى ەكەن،
بارىنە كونگەن قۇلعا؟..

نازى شىعار بۇل داعى ۋاقىتتىڭ،
كەزى كەلسە كوڭىلدەن ءبارى كوشەر.
قارا كۇزدەن قاجىعان جۇرەگىمدى،
قوزعاي ما ءالى دە شەر؟..

كەشىكپەي استاناعا كۇز كەلەدى

كەشىكپەي استاناعا كۇز كەلەدى،
مەن – باقىتتى، مەنى ب ا ق ىزدەمەدى...
قايىڭدى سۇيە تۇرىپ، جەردى قۇشقان،
جاپىراق سياقتىسىز ءسىز دە ەندى...

باياعىداي ەمەس قوي سەزىم دەگەن،
كوز ىلمەگەن ساتتەرىم – توزىمگە ەم،
...بىردەڭە وزگەرە مە، ولەڭ جازىپ
ءسال ساعىندىم دەگەننىڭ وزىندە مەن؟

مەزگىلى جەتكەن كۇنى ءبارىنىڭ دە،
بۇراتىنى بەلگىلى – جانى كىمگە.
... نەسىنە ەندى كۇتەمىن كۇزدەي بولىپ،
نەسىنە ويلايدى ەكەم، ءالى كۇنگە؟

ءسوز مۇجىگەن شاقتاردى، تاعاتىمدى،
جىلاپ الۋ ءۇشىن ءتۇن جاراتىلدى،
جانىما باتادى ىلعي مەن مۇڭايسام،
جۇباتپاي ءۇنسىز عانا قالاتىنى.

ايتپەسە، بول دەپپىن بە، ماڭگى بىرگە؟
وكىنىش ءۇمىتىمدى كومدى مۇلدە؛
سەزىمى ءولىپ كەتكەن بۇل جۇرەكتىڭ
كەرەگى بولا قويسىن ەندى كىمگە؟..

ءومىردىڭ ءبارىن مۇڭ عىپ نە قىلايىن؟
ونسىز دا كەۋدەنى كوپ جەدى ۋايىم،
ءبىر دۇعا تىلەڭىزشى، جاراتقاننان،
وڭىمنان تۋار سوندا مەنىڭ دە ايىم...

جۇبانىش ىزدەپ قايتادى قۇستار

جۇبانىش ىزدەپ قايتادى قۇستار،
جانىنا باتىپ قاي قايعى؟
ەشتەڭە ۇقپاس جەڭىلتەك جەل كەپ،
جاپىراقپەنەن وينايدى.

سارى باۋىر دالا بۇك ءتۇسىپ جاتىر،
جازىن قيا الماي باسقاعا.
ۋاقىت دەگەنىڭ ءمولت ەتە تۇسكەن،
سۇمدايرىقتاعى جاس قانا.

جانىمدى قارىپ قىپ-قىزىل سوزبەن،
بالكوندا ۇزاق وي شەكتىم.
بىزگە دە مۇمكىن قايتۋ كەرەك پە،
جانىڭدى ۇقپاي قويسا ەشكىم.

بارىنە ءوزى كىنالى جانداي،
اۋلادا وتىر كۇز ءۇنسىز.
...ىلعي دا ماعان تەسىلە قاراپ
تۇرادى ءبىر كوز
- ءسىز كىمسىز؟!

قۇستار-اۋ، قۇستار...
مەن دە سەندەردەي،
قايتۋىم ءۇشىن كەلىپ پە ەم؟
تىم ۇزا-ا-ق بولىپ كورىنەدى وسى،
بۇل ءومىر ماعان نەلىكتەن؟                

كوڭىلگە ۋاقىت جاماۋ بولماسىن،
كەش سەزدىك، نەگە كەش بىلدىك؟
تىرشىلىك دەگەنىڭ – قايتۋ ەكەن عوي،
قايتۋدىڭ ءمانى – ∞ !