بۇل - الماتىنىڭ قاراپايىم مەديسينا فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇسىپ، ءقازىر اقش-تىڭ ەڭ ۇزدىك اۋرۋحانالارىنىڭ بىرىندە جۇمىس ىستەيتىن قازاق جىگىتىنىڭ حيكاياسى.
بۇگىندە سادىر شورمان – ۆاشينگتونداعى جەتەكشى مەديسينالىق كلينيكالاردىڭ بىرىندە تاجىريبەدەن وتكەن، Inova Health System سەكىلدى مەكەمەلەردە جۇمىس ىستەپ، امەريكالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە ءوزىن دالەلدەپ جۇرگەن مامان. ءبىراق ءبارى نەدەن باستالدى؟
"مەديسيناعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىم اۋرۋحانا توسەگىندە وياندى"
بالالىق شاعىندا ۇزاق ەم العان بوزبالا دارىگەرلەردىڭ جۇمىسىنا العاش رەت سول كەزدە ۇڭىلگەن. ناۋقاس پالاتاسىنداعى جاي-كۇيدى باقىلاپ، مەدبيكەلەرگە كومەكتەسىپ جۇرگەن شاعىندا-اق ىشكى ءبىر شەشىم قابىلداعان: "ءبىر كۇنى مەن دە كومەكتەسە الاتىن مامان بولامىن".
وتباسىندا مەديسينا سالاسىنان ەشكىم بولماعان. ءبىراق ءدال وسى ىشكى قاجەتتىلىك، جۇرەكتەگى ۋادە ونى اق حالاتتىلار قاتارىنا اكەلدى.
"اۋرۋحانادا جاتقاندا پالاتاداعى ناۋقاستاردىڭ جاعدايىن باقىلاپ، كىمنىڭ سيستەماcى ءبىتتى، كىمگە نە قاجەت – ءبارىن مەدبيكەلەرگە ايتىپ، كومەكتەسىپ ءجۇردىم. ءوزىمدى كىشكەنتاي "ۆولونتەر" سەكىلدى سەزىندىم. وسى تاجىريبە مەنىڭ مەديسيناعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىمنىڭ العاشقى ۇشقىنى بولدى. ءبىزدىڭ وتباسىمىزدا ەشقاشان دارىگەر بولماعان. ۇيدە اتا-اپام اۋىرعاندا، قولىمنان ەشتەڭە كەلمەي، تەك سىرتتاي ۋايىمداپ وتىرا بەرەتىن ساتتەر جۇرەگىمدە ءىز قالدىردى. سول كەزدەردە مەن وز-وزىمە ۋادە بەردىم: ءبىر كۇنى مەن وتباسىما، جاقىندارىما، حالقىمa كومەكتەسە الاتىن مامان بولامىن. وسىلايشا مەن دارىگەر بولۋعا بەل بۋدىم. بۇل - جاي ماماندىق ەمەس، مەن ءۇشىن ومىرلىك ميسسيا"، - دەيدى ول.
پاندەميا – ناعىز مەكتەپ
كەيىپكەردىڭ دارىگەرلىك جولىنداعى العاشقى قادامى سانيتار بولۋدان باستالدى. COVID-19 ءورشىپ تۇرعان شاقتا الماتىداعى №4 اۋرۋحانادا تاۋلىكپەن ساناسپاعان كۇندەر، شۇعىل وپەراسيالار، كۇتپەگەن جاعدايلار – جاس ماماننىڭ بويىنداعى سەنىم مەن شىدامدى شيرىقتىرا ءتۇستى.
"ءار مينۋت – ءبىر تاعدىر. قيىندىق كوپ بولدى، ءبىراق ءدال سول كۇندەر مەنى تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىردى،" – دەيدى كەيىپكەر.
مەديسينا - ۇلت تاڭدامايدى
امەريكادا ءتۇرلى ۇلتتىڭ وكىلدەرى ءبىر ميسسيا جولىندا بىرىگەدى، بۇل - ادام ءومىرىن ساقتاۋ. بۇل جەردە سەنى ۇلتىڭا ەمەس، كاسىبي قابىلەتىڭە قاراپ باعالايدى.
ءبىراق وڭاي بولدى دەپ ويلاساڭىز، قاتەلەسەسىز. قازاقستاندا العان ءبىلىمىن حالىقارالىق دەڭگەيدە دالەلدەۋ ءۇشىن ول USMLE سياقتى كوپساتىلى ەمتيحانداردان ءوتىپ، بىلىكتىلىگىن ناقتىلادى.
"USMLE – ەسىكتى اشاتىن كىلت. ءبىراق سول ەسىكتىڭ ار جاعىنداعى الەمگە دايىن بولۋ – اركىمنىڭ ءوز جاۋاپكەرشىلىگى."
ساناۋلى سەكۋند – ءبۇتىن ءومىر
كەيىپكەردىڭ ايتۋىنشا، Inova Health System-دە وريەنتاسيالىق اپتانىڭ بىرىندە جەدەل جاردەممەن اۋىر جاعدايداعى ناۋقاس جەتكىزىلەدى. بىرنەشە مينۋت ىشىندە جۇرەك سوعىسى توقتايدى. جاڭا عانا كەلگەن جاس مامان BLS سەرتيفيكاتىنىڭ كومەگىمەن دەرەۋ جۇرەككە جاناما ماسساج جاساي باستايدى.
"سول ساتتە توقتاسام – ءبارى بىتەدى. مەن جالعاستىرا بەردىم،" – دەيدى ول. كوماندالىق ۇيلەسىم ناتيجەسىندە جۇرەك سوعىسى قالپىنا كەلىپ، ناۋقاس امان قالدى.
وتا ۇستىندەگى ەڭ اۋىر شەشىم
COVID كەزىندە اۋىر پنيەۆمونيامەن تۇسكەن جۇكتى ايەلدىڭ جاعدايى كوماعا دەيىن ناشارلايدى. ەكو ارقىلى كۇتىپ جۇرگەن ەگىزىن امان الىپ قالۋ ءۇشىن ءتۇن ىشىندە شۇعىل كەسار تىلىگى جاسالادى. سابيلەر ءتىرى، ءبىراق انا امان قالمادى.
"ءيا، ءبىر ءسات ەمەس - ءبىر ومىرلىك تاڭبا بولىپ قالعان وقيعا بار. بۇل جاعداي مەنىڭ جادىمدا عانا ەمەس، جۇرەگىمدە ماڭگى ساقتالادى. COVID كەزىندە اۋىر پنيەۆمونيامەن تۇسكەن جۇكتى ايەل كەلدى. كوپ جىلدار بويى بالا كوتەرە الماي، اقىرى ەكو ارقىلى ەگىز بالا كۇتىپ جۇرگەن. ءبىراق وكىنىشكە قاراي، جاعدايى كۇرت ناشارلاپ، كوماعا ءتۇستى. ول كەشتە شۇعىل كەسار تىلىگىن جاساۋ قاجەت بولدى. وپەراسيالىق زالدا 25-تەي ادام – اكۋشەرلەر، انەستەزيولوگتار، نەوناتولوگتار، رەانيماتولوگتار – ءبارى ءبىر عانا ماقساتپەن جينالدى: انا مەن بالالاردى امان الىپ قالۋ. سابيلەر امان-ەسەن دۇنيەگە كەلدى. ءبىراق انا ءومىرى ءۇشىن قانشا كۇرەسكەنىمىزبەن، ونى ساقتاپ قالا المادىق. سول كۇننەن باستاپ مەن مەديسيناعا باسقا كوزبەن قاراي باستادىم. ءار شەشىمنىڭ ارتىندا ادام تاعدىرى تۇر"
مەديسينا – ۇجىمدىق شەشىم
Inova سەكىلدى مەكەمەلەردە كوپسالالى توپپەن جۇمىس ىستەۋ تاجىريبەسى – كۇندەلىكتى ءۇردىس. دياگنوز ءبىر ماماننىڭ ەمەس، تەراپيەۆتتەن باستاپ، پسيحولوگقا دەيىنگى مامانداردىڭ ورتاق شەشىمىمەن قويىلادى. بۇل – قاتەنى ازايتىپ، ەمدەۋ ساپاسىن ارتتىراتىن ءادىس.
بىلىكتىلىك وقۋلىقتان تىس قالىپتاسادى
امەريكادا سيمۋلياسيالىق ترەنينگتەر دارىگەرلەردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. رەاليستىك جاعدايلارعا نەگىزدەلگەن جاتتىعۋلار – شەشىم قابىلداۋ جىلدامدىعىن، كوماندالىق ارەكەتتى جەتىلدىرەدى.
"قاتەلەسۋدەن قورىقپاۋ كەرەك. سيمۋلياسيا ارقىلى ۇيرەنسەڭ – ناقتى جاعدايدا سەنىمدى قيمىلدايسىڭ."
ءتىل – ەمتيحان ءۇشىن ەمەس، مۇمكىندىك ءۇشىن
اعىلشىن ءتىلى – تەست ءۇشىن ەمەس، الەمدىك كاسىبي ورتاعا جول اشاتىن قۇرال. مەديسينالىق پودكاستتار، حالىقارالىق جۋرنالدار، كونفەرەنسيالار – ءبارى ءتىلدى بىلەتىن مامانعا عانا قولجەتىمدى.
"مەن ءتىل ۇيرەنۋدى ءاننىڭ ماتىنىنەن باستادىم. كەيىن بۇل قىزىعۋشىلىق كاسىبي موتيۆاسياعا ۇلاستى."
سادىر شورمان دارىگەر بولعىسى كەلىپ جۇرگەن جاستارعا كەڭەس بەردى.
مەديسينا – بۇل تەك وقۋلىقتى جاتتاپ، ەمتيحان تاپسىرۋمەن شەكتەلمەيتىن سالا. بۇل – life-long learning، ياعني ءومىر بويعى ۇزدىكسىز ءبىلىم مەن تاجىريبەگە نەگىزدەلگەن ماماندىق. قازىرگى تاڭدا ءتيىمدى دارىگەر بولۋ ءۇشىن كلينيكالىق تاجىريبەدەن بولەك، دالەلدى مەديسينا (evidence-based medicine)، ينتەرديسيپلينارلىق ءادىس، ەمپاتيالىق كوممۋنيكاسيا، جانە سيفرلىق ساۋاتتىلىق سىندى باعىتتاردى قاتار مەڭگەرۋ قاجەت.
تەك پراكتيكامەن شەكتەلمەڭىز. ءوزىڭىزدى ءارقاشان جاڭا بىلىمگە اشىق ۇستاڭىز. كلينيكالىق تاجىريبە – ماڭىزدى، ءبىراق زاماناۋي ادىستەردى بىلمەيىنشە، كاسىبي تۇرعىدا ءوسۋ باياۋلايدى.
ۆولونتەرلىك جوبالارعا قاتىسىڭىز. بۇل سىزگە ناۋقاسپەن ءتىل تابىسۋ، شىنايى جاعدايلاردا ارەكەت ەتۋ داعدىلارىن دامىتۋعا كومەكتەسەدى.
مەديسينالىق اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنىڭىز. بۇل سىزگە حالىقارالىق كونتەنتكە، عىلىمي ماقالالارعا، PubMed، UpToDate، BMJ Learning پلاتفورمالارىنداعى ماتەريالدارعا قول جەتكىزۋگە جول اشادى.
كاسىبي پودكاستتار مەن ۆەبينارلاردى تىڭداڭىز. تاجىريبەلى دارىگەرلەر مەن عالىمداردىڭ پىكىرلەرى ارقىلى وي كوكجيەگىڭىز كەڭەيەدى.
حالىقارالىق فورۋمدار مەن كونفەرەنسيالارعا قوسىلىڭىز. World Medical Association، European Society of Cardiology، American Medical Association سەكىلدى ۇيىمداردىڭ اشىق ءىس-شارالارى سىزگە نەتۆوركينگ پەن شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن بايلانىس ورناتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سيمۋلياسيالىق ترەنينگتەر مەن كاسىبي بىلىكتىلىك باعدارلامالارىنان ءوتىڭىز. بۇل – كلينيكالىق سيتۋاسيالاردى تاجىريبە جۇزىندە مەڭگەرۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى.
"ەگەر ماعان شەكسىز مۇمكىندى بەرىلسە..."
"ەگەر ماعان شەكسىز مۇمكىندىك بەرىلسە، قازاق مەديسيناسىنا ەڭ الدىمەن جۇيەلىك وزگەرىس اكەلۋگە تىرىسار ەدىم. بۇل تەك جاڭا تەحنولوگيالار نەمەسە زاماناۋي اپپاراتتار ەمەس ەڭ الدىمەن، ادامنىڭ كاپيتالىنا ينۆەستيسيا. ياعني، جاس مامانداردى قولداۋ، حالىقارالىق تاجىريبەگە جول اشۋ، ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قۇرۋ. مەديسينا - بۇل تەك دياگنوز قويۋ مەن ەم جازىپ بەرۋ ەمەس، بۇل - سەنىم مەن سەنىمدىلىك جۇيەسى. قازاقستاندا وسى سەنىمدى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن دارىگەرلەردىڭ بەدەلىن كوتەرىپ، ەڭبەكاقىسىن لايىقتى دەڭگەيگە جەتكىزۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە - اۋىل مەديسيناسى. اۋىلدى جەردە دە ادام ءومىرى قالاداعىداي باعالى. سوندىقتان مەديسينالىق قىزمەتتىڭ ساپاسى تەك ۇلكەن قالالاردا ەمەس، شالعاي ايماقتاردا دا تەڭ دارەجەدە بولۋى كەرەك. اقىرى مۇمكىندىك شەكسىز دەلىنسە - قازاق مەديسينالىق ءبىلىمىن الەمدىك دەڭگەيگە شىعارعىم كەلەدى"، - دەيدى ول.
سۋرەتتەر كەيىپكەردىڭ جەكە ارحيۆىنەن الىندى