تالاي وتباسىن باقىتقا بولەدى
«وتباسىلىق-دەموگرافيالىق احۋال – زور الاڭداۋشىلىق تۋدىرىپ وتىرعان ماسەلە. وكىنىشكە وراي،
قازاقستاندا ءاربىر التىنشى وتباسى بالا سۇيە الماي وتىر. ساۋالناما كورسەتكەندەي، وتانداستارىمىزدىڭ
20 پايىزعا جۋىعى مۇنى اجىراسۋعا نەگىز بولاتىن ەلەۋلى سەبەپ دەپ سانايدى. ۇكىمەتكە 2021 جىلدان باستاپ
«اڭساعان ءسابي» ارناۋلى باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدى تاپسىرامىن. ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋ
باعدارلامالارى بويىنشا بولىنەتىن كۆوتا سانىن 7 مىڭعا دەيىن، ياعني 7 ەسە كوبەيتۋ قاجەت».
قاسىم-جومارت توقايەۆ.
قازاق – بالاجان حالىق. سوندىقتان «بالالى ءۇي – بازار» دەيدى. ءيا، شاڭىراق كوتەرگەن جاس جۇبايلاردىڭ باقىتىن، شاتتىعىن ۇستەي تۇسەتىن دە ءسابي. وكىنىشكە قاراي، باس قۇراعان بارلىق ەرلى-زايىپتىعا بىردەي بالا ءسۇيۋ باقىتى بۇيىرا بەرمەيتىنى راس.
پرەزيدەنت تاپسىرماسىن سول كەزدە-اق جەدەل قولعا العان ۇكىمەت 2021 جىلى ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋعا (ەكۇ) بولىنەتىن كۆوتا سانىن 7 ەسە كوبەيتىپ، سول ماقساتتا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 6 ملرد تەڭگەدەن استام قاراجات بولىنگەن بولاتىن.
ەكۇ – وتە قىمبات باعدارلاما. قۇنى ميلليون تەڭگەدەن اسادى، سول سەبەپتى كوپتىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى. پرەزيدەنت «اڭساعان ءسابي» باعدارلاماسىن وسىنى ەسكەرىپ، ءبىر شاراناعا زار بولىپ جۇرگەن ەرلى-زايىپتىلارعا قولجەتىمدى بولسىن دەپ ەنگىزدى.
ەكۇ پروسەدۋراسى ەلىمىزدە 2010 جىلدان تەگىن مەديسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمىنە قوسىلعان.
سوعان سايكەس، ەكۇ-عا جىلىنا 900–1000-داي عانا كۆوتا ءبولىنىپ كەلگەن بولسا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنان كەيىن «اڭساعان ءسابي» اياسىندا كۆوتا سانى بىردەن 7 مىڭعا كوتەرىلدى. مامانداردىڭ زەرتتەۋىنە سۇيەنسەك، ەكۇ كومەگىنە جۇگىنگەندەردىڭ 45%-ى جۇكتى بولىپ، ومىرگە دەنى ساۋ ءسابي اكەلىپ جاتىر.
دەگەنمەن دە، بۇگىندە ەلىمىزدە «بەدەۋلىك» دياگنوزى قويىلعان 10 مىڭنان استام ايەل ەسەپتە تۇر.
ءيا، «اڭساعان ءسابي» باعدارلاماسى بەدەۋلىك دياگنوزى قويىلعان پاسيەنتتەرگە ارنالعان. وعان وتباسىلىق جۇپتار دا، جەكە ادامدار دا قاتىسا الادى. تەك قازاقستاننىڭ ازاماتى بولۋى ءتيىس جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى بەلگىلەگەن مەديسينالىق تالاپتارعا سايكەس كەلۋى كەرەك. كۆوتا بالا كوتەرۋگە كەدەرگى كەلتىرەتىن سوزىلمالى اۋرۋمەن اۋىراتىن جاندارعا بەرىلمەيدى.
«اڭساعان ءسابي» باعدارلاماسى اياسىندا ەكۇ-عا جولداما الۋ ءۇشىن الدىمەن تىركەلگەن جەرى بويىنشا ەمحاناعا بارۋ مىندەتتى. سول جەردە ۇمىتكەردى بەدەۋلىگى بار ديسپانسەرلىك پاسيەنتتەردىڭ ەلەكتروندىق تىزىمىنە قوسادى. ودان كەيىن تەكسەرىستەن وتەدى. 12 ايدىڭ ىشىندە ەمحانا بەيىندى ماماننىڭ قورىتىندىسى نەگىزىندە پاسيەنتتىڭ قۇجاتتارىن جوعارى تەحنولوگيالىق مەديسينالىق قىزمەتتەر جونىندەگى جەرگىلىكتى كوميسسياعا جىبەرەدى. كوميسسيا وڭ شەشىم شىعارعان جاعدايدا، ايەلدى «ەمدەۋگە جاتقىزۋ بيۋروسى» پورتالىنا تىركەپ، ەم-شاراعا دايىندىق باستالادى. پاسيەنت ەكۇ كلينيكاسىن ءوزى تاڭدايدى. «اڭساعان ءسابي» بويىنشا ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋ پروسەدۋراسى جىلىنا ءبىر رەت تەگىن جاسالادى. تالپىنىسىڭىز ءساتسىز اياقتالعان جاعدايدا، قايتادان كەزەككە تۇرا الاسىز.
ايتا كەتەيىك، وسى ۋاقىتقا دەيىن ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋ ادىسىمەن ەلىمىزدە 25 مىڭعا جۋىق بالا دۇنيەگە كەلگەن. سونداي-اق، قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە 26 ەكۇ-ورتالىق جۇمىس ىستەيدى، ولاردىڭ 21ء-ى – جەكەمەنشىك.
ءومىر بولعان سوڭ ءتۇرلى تاعدىر يەلەرىمەن كەزدەسەمىز، سويلەسەمىز. سوندا بايقاعانىمىزداي، بالا سۇيسەم دەگەن ارمانمەن بانكتەن نەسيە الىپ، ەل-جۇرتتان قارىزعا اقشا جيناپ، كولىگىن، ءتىپتى باسپاناسىن دا ساتىپ، اقىلى ەكۇ قىزمەتىنە بىرنەشە مارتە جۇگىنگەندەر بار. وكىنىشكە وراي، كوبىنىڭ قىرۋار قارجى جۇمساپ جاساعان سول تالپىنىستارى ءساتسىز اياقتالىپ جاتادى. ارادا توعىز-ون جىل بالا بولماعاسىن، اجىراسىپ تىناتىن جاندار دا از ەمەس. ال شىنايى سەزىم مەن تەمىردەي ءتوزىمنىڭ ارقاسىندا ەكۇ ارقىلى بالا سۇيگەن.
مۇقاشيەۆتار وتباسىندا بۇگىندە ارمان ەسىمدى بالاقاي اكەسى مەن اناسىن، اتا-اجەسىن باقىتقا بولەپ، ءوسىپ كەلە جاتىر. بۇل وتباسى تۋرالى سول جىلى بۇكىل ب ا ق سۇيىنشىلەپ جازدى دا. سەبەبى، ولار پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقايەۆ جاريالاعان «اڭساعان ءسابي» باعدارلاماسى اياسىندا ەڭ ءبىرىنشى ءسابيلى بولعان ەرلى-زايىپتى ەدى.
وتاۋ قۇرعانىنا 9 جىلعا تاياعان قۋاندىق مۇقاشيەۆ پەن دانا ومىربەكوۆانىڭ (الماتى وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى) بالالى بولساق دەگەن ارماندارىن جۇرەكتەرىنە ءتۇيىپ الىپ، بارماعان جەرى، باسپاعان تاۋى قالماعان. ەم-دومنىڭ بارلىق ءتۇرىن قابىلداپ كورگەنمەن، ناتيجە بولماعان. ءسويتىپ جۇرگەندە، دانا «اڭساعان ءسابي» باعدارلاماسىنا ىلىگىپ، كەزەككە تۇرادى. اقپان ايىندا ەكۇ جاسالىپ، ەكى اپتادان كەيىن قۋانىشتى جاڭالىق ەستيدى. ايتۋىنشا، جۇكتىلىك كەزەڭى دە جاقسى وتكەن. تابيعي تۇردە، ەشقانداي اۋىرسىنۋسىز، جۇرەگىنىڭ استىنا، قۇرساعىنا بىتكەن شاراناسىن توعىز اي، توعىز كۇن كوتەرىپ ءجۇرىپ، امان-ەسەن بوسانىپ، قول-اياعىن باۋىرىنا الادى. قانشاما جىل ارمانداپ جەتكەن بوبەككە اتا-اجەسى ازان شاقىرىپ، ارمان دەپ ات قويدى. امان بولسىن بالاقاي! كوبەي، قازاق!