ەر-رياد، 2023 جىلعى 20 قىركۇيەك – يۋنەسكو-نىڭ دۇنيەجۇزىلىك مادەني جانە تابيعي مۇرانى قورعاۋ جونىندەگى ۇكىمەتارالىق كوميتەت قازاقستان رەسپۋبليكاسى، تۇرىكمەنستان جانە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى بىرلەسىپ ەنگىزگەن «تۇراننىڭ سۋىق قىسقى شولدەرى» كوپۇلتتىق نوميناسياسىنىڭ قۇرامداس بولىكتەرى رەتىندە التىن ەمەل ۇلتتىق پاركى مەن بارساكەلمەس قورىعىنىڭ اۋماقتارىن دۇنيەجۇزىلىك مۇرا تىزىمىنە ەنگىزدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
ءتيىستى شەشىم كوميتەتتىڭ ساۋد ارابياسى كورولدىگىنىڭ استاناسىندا ءوتىپ جاتقان كەڭەيتىلگەن 45ء-شى سەسسياسىندا قابىلداندى.
«بۇگىن ءبىز ورتالىق ازيا شولدەرى يۋنەسكو-نىڭ اسا كۇردەلى كليماتتىق جاعدايلاردا جەر ءۇستى ەكوجۇيەلەرى دامۋىنىڭ جانە قارقىندى ەكولوگيالىق جانە بيولوگيالىق ۇدەرىستەر شەڭبەرىندە وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ تىرشىلىك ەتۋ جانە بەيىمدەلۋ ستراتەگيالارى ەۆوليۋسياسىنىڭ كورنەكتى ۇلگىسى رەتىندە جاھاندىق مويىنداۋ تاۋىپ جاتقانىنا قۋانىپ وتىرمىز. ءبىز دۇنيەجۇزىلىك مۇرا كوميتەتىنىڭ مۇشەلەرىنە جانە تابيعاتتى قورعاۋ جونىندەگى حالىقارالىق وداق ساراپشىلارىنا وسى كوپۇلتتىق نوميناسيانى دايىنداۋعا بارشا اتسالىسقانداردىڭ كۇش-جىگەرىن جوعارى باعالاعانى ءۇشىن العىس ايتامىز. التىن ەمەل مەن بارساكەلمەستىڭ جاڭا حالىقارالىق مارتەبەسى قازاقستاننىڭ ءشولدى ەكوجۇيەلەرىن تەرەڭ عىلىمي زەرتتەلۋىنىڭ جانە قورعاۋ جونىندەگى ءتيىمدى شارالاردى جالعاستىرۋدىڭ، سونداي-اق ەلىمىزدىڭ ورنىقتى جانە جاۋاپتى ءتۋريزمدى دامىتۋداعى الەۋەتىن نىعايتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا قوسىمشا نازار تارتادى دەپ سەنەمىز»، – دەلىنگەن كوميتەت سەسسياسىنداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەلەگاسياسىنىڭ مالىمدەسىندە.
نوميناسيانىڭ قازاق بولىگى ق ر دۇنيەجۇزىلىك مۇرا جونىندەگى ۇلتتىق كوميتەتى ساراپشىلارىنىڭ، الماتى وبلىسىنداعى التىن-ەمەل مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پاركى جانە قىزىلوردا وبلىسىنداعى بارساكەلمەس مەملەكەتتىك تابيعي قورىعى ماماندارىنىڭ قاتىسۋىمەن، ق ر ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار الەمى كوميتەتىنىڭ، حالىقارالىق ارالدى قۇتقارۋ قورىنىڭ، سونداي-اق، «حالىقارالىق كليماتتىق باستاما» جانە «ورتالىق ازيا شولدەرى باستاماسى» جوبالارى اياسىندا گرەيفسۆالد ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى ميحاەل زۋككوۆ قورىنىڭ جانە گفر ۇكىمەتىنىڭ قولداۋىمەن دايىندالدى.
قازاقستان، وزبەكستان جانە تۇرىكمەنستان شولدەرىنىڭ اۋماعىندا اسا جوعارى جانە اسا تومەن اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ايىرماشىلىقتارىنىڭ ءبىرى بايقالادى. عالىمداردىڭ پىكىرىنشە، ولار جەردەگى ەكوجۇيەلەردىڭ ەۆوليۋسياسىن مەن كۇردەلى كليماتتىق جاعدايلارعا بەيىمدەلۋىن ايقىن كورسەتەدى. سونىمەن قاتار بۇل شولدەردە قۇلان، قاراقۇيرىق، اقبوكەن سياقتى سيرەك كەزدەسەتىن جانۋارلار مەكەندەيدى جانە سەكسەۋىل سياقتى سيرەك وسىمدىكتەر وسەدى. بىرنەشە جىل بۇرىن التىن ەمەل مەن بارساكەلمەس يۋنەسكو-نىڭ بيوسفەرالىق رەزەرۆاتتارى مارتەبەسىنە يە بولعان.
بۇدان باسقا، دۇنيەجۇزىلىك مۇرا كوميتەتىنىڭ وتىرىسىندا وتاندىق دەلەگاسيا يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرا تىزىمىنە كىرەتىن نىسانداردى قورعاۋ بويىنشا ەلدە قابىلدانىپ جاتقان شارالار تۋرالى اقپارات ۇسىندى.
دەلەگاسيا قۇرامىنا ق ر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى مادەنيەت كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى كۇمىس سەيىتوۆا، يۋنەسكو جانە يسەسكو ىستەرى جونىندەگى ق ر ۇلتتىق كوميسسياسىنىڭ باس حاتشىسى ءاليا بايسابايەۆا، دۇنيەجۇزىلىك مۇرا جونىندەگى ق ر ۇلتتىق كوميتەتىنىڭ ساراپشىلارى دميتريي ۆوياكين مەن ەلينا مالسيەۆا، يۋنەسكو جانىنداعى ق ر تۇراقتى وكىلدىگىنىڭ جانە «قازقايتاجاڭارتۋدىڭ» وكىلدەرى كىردى.
سەسسيا اياسىندا يۋنەسكو-نىڭ دۇنيەجۇزىلىك مۇرا ورتالىعىمەن بىرلەسىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ساۋد ارابياسى كورولدىگىندەگى ەلشىلىگى مەن تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن تاريحي قالالىق لاندشافتتار تۇجىرىمداماسىنا جانە قازاق ەلىنىڭ دۇنيەجۇزىلىك مۇرا تىزىمىنە تۇڭعىش نىسانى – قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى ەنگىزىلۋىنىڭ 20 جىلدىعىنا وراي «ورنىقتى بولاشاق ءۇشىن دامۋمەن ۇيلەسىمدەگى مۇرا» اتتى ارنايى ءىس-شارا (سايد-يۆەنت) ۇيىمداستىرىلدى.
سەمينار اياسىندا ەلىمىزدىڭ جانە ونىڭ وڭىرلەرىنىڭ تۋريستىك الەۋەتىن ىسكە اسىرۋعا قاتىستى مەملەكەت ۇستانىمدارىنىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى. ماماندار قوعامداستىعىنىڭ قاتىسۋىمەن دۇنيەجۇزىلىك مۇرا ەسكەرتكىشتەرىن قورعاۋ مانماتىنىندە ءتيىستى اۋماقتارداعى ورنىقتى دامۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا پىكىر الماسۋ ءوتتى.
انىقتاما: قازاقستان 1992 جىلعى 22 مامىردان باستاپ ءبىلىم، عىلىم جانە مادەنيەت جونىندەگى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا (يۋنەسكو) مۇشە. ەلىمىز يۋنەسكو-نىڭ 16 حالىقارالىق كونۆەنسياسىنا تاراپ بولىپ تابىلادى. قازاقستاننان دۇنيەجۇزىلىك مادەني جانە تابيعي مۇرا تىزىمىنە 6 ۇسىنىس، ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس (جاندى) مادەني مۇراسىنىڭ رەپرەزەنتاتيۆتىك تىزىمىنە 13 ۇسىنىس، يۋنەسكو-نىڭ بيوسفەرالىق رەزەرۆاتتار جەلىسىنە 15 ۇسىنىس، «الەم جادى» دەرەكتى مۇرا تىزىلىمىنە 3 ۇسىنىس، اتاۋلى مەرەيتويلار كۇنتىزبەسىنە 25 ۇسىنىسى ەنگىزىلدى. يۋنەسكو جانە يسەسكو ىستەرى جونىندەگى ق ر ۇلتتىق كوميسسياسىنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن ەلىمىزدە تاقىرىپتىق باعىتتار بويىنشا 9 ۇلتتىق كوميتەت، 5 كافەدرا، 31 قاۋىمداستىرىلعان مەكتەپ جانە يۋنەسكو-نىڭ 190 كلۋبى جۇمىس ىستەيدى.