الماتىدا 2040 جىلعا دەيىنگى الماتى قالاسىنىڭ باس جوسپارىن قوعامدىق تالقىلاۋ باستالدى
الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى مەن «الماتىباسجوسپار» عزي» ج ش س 2040 جىلعا دەيىن الماتى قالاسىنىڭ جاڭا باس جوسپارىن قوعامدىق تالقىلاۋدى باستادى. ءبىرىنشى كۇنى ستراتەگيالىق قۇجاتتىڭ جوباسى ساراپشىلاردىڭ، جۇرتشىلىق وكىلدەرىنىڭ جانە قالانىڭ بارلىق اۋدانى اكىمدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن تالقىلاندى.
قازىرگى باس جوسپار 20 جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن – 2002 جىلى بەكىتىلدى جانە قالا قاجەتتىلىكتەرىنىڭ ءوسۋى ەسكەرىلمەگەن. وسى ۋاقىت ىشىندە قالا اۋماعى ەكى ەسەدەن استام ءوستى – 33 898 گەكتاردان 70 348 گەكتارعا دەيىن، الماتى حالقىنىڭ سانى 2،1 ملن ادامعا دەيىن كوبەيدى. شاھار اگلومەراسيا ورتالىعىنا اينالدى، ەكونوميكاسى وزگەردى. قالانىڭ ەكى ەسە ءوسۋى اۋدانداردىڭ الەۋمەتتىك، ينجەنەرلىك، كولىكتىك جانە وزگە دە ينفراقۇرىلىممەن قامتاماسىز ەتىلۋ دەڭگەيىنە كەرى اسەرىن تيگىزدى.
باس جوسپارعا ەنگىزىلگەن تۇزەتۋلەر ونى جان-جاقتى جەتىلدىرە المادى: قۇجات وزگەرىستەردى ەسكەرمەدى، وزەكتىلىگىن جوعالتتى جانە تۇبەگەيلى قايتا قاراۋدى قاجەت ەتتى. سوندىقتان بىلتىر الماتى اكىمى ەربولات دوسايەۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قالانىڭ 2040 جىلعا دەيىنگى دامۋىن ەسكەرىلىپ، جاڭا باس جوسپاردى جاساۋ قولعا الىندى.
جاڭا باس جوسپاردى ازىرلەۋ «الماتى قالاسىن 2025 جىلعا دەيىن دامىتۋ باعدارلاماسى جانە 2030 جىلعا دەيىنگى ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆالارمەن» تىعىز بايلانىستى. باس جوسپاردىڭ باستى ماقساتى – الماتىنىڭ بارلىق اۋداندارىندا جايلى قالالىق ورتا قۇرۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ.
قۇجاتتى ازىرلەۋ كەزىندە ماماندار وزىق سيفرلىق تەحنولوگيالاردى جانە الەمدىك ديزاين تاجىريبەسىن (Space Syntax) پايدالاندى. مودەلدەۋ قۇرالدارى دامۋدىڭ الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جانە ەكولوگيالىق سالدارىن جانە ولاردىڭ ۇتقىرلىققا، جەر قۇنىنا، ادام دەنساۋلىعىنا قالاي اسەر ەتەتىنىن بولجايدى.
جاڭا باس جوسپار الماتىنىڭ دامۋ ۆەكتورىن بەلگىلەيدى، ولار: اگلومەراسيامەن نەعۇرلىم ءتيىمدى بايلانىستاعى ۇيلەسىمدى مەگاپوليس، قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنىڭ ءومىرى، جۇمىسى، بوس ۋاقىتى ءۇشىن تارتىمدى جانە جايلى ورىن قالىپتاستىرۋ، الەمنىڭ جەتەكشى قالالارىنىڭ تاجىريبەسى ەسكەرىلەدى.
بۇل ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن الماتىدا 5 جاڭا پوليورتالىقتاردى دامىتۋ جوسپارلانۋدا. قالالىق ورتا الماتىنىڭ تاريحي ورتالىعىنىڭ ۇلگىسى بويىنشا – كوشەلەردىڭ تىعىزدىعى مەن قۇرىلىس ادامنىڭ كوبەيۋىنە قاتىستى قالىپتاسادى.
جوسپارلاۋ كەزەڭىندە بارلىق قاجەتتى تۇرعىن ءۇي، الەۋمەتتىك، ينجەنەرلىك، كولىك، سيفرلىق، كوممەرسيالىق جانە رەكرەاسيالىق ينفراقۇرىلىم قاراستىرىلدى. وسىنىڭ ارقاسىندا پوليورتالىقتار ءومىر ءسۇرۋدىڭ شاعىن جانە جايلى اۋداندارىنا، ىسكەرلىك جانە قوعامدىق بەلسەندىلىك ورتالىقتارىنا اينالادى، قالا تۇرعىندارىنىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى مەن «تەڭەسۋىنە» نەگىز جاسايدى. مادەني جانە تاريحي ماڭىزى ساقتالاتىن تاريحي ورتالىققا دا نازار اۋدارىلادى، بۇل رەتتە كەڭەس كەزەڭىندە سالىنعان شاعىن اۋدانداردى جاڭارتۋ باعدارلاماسى قولعا الىنادى.
الماتىنىڭ جاڭا باس جوسپارىن جانە پوليورتالىقتاردىڭ شەبەرلىك-جوسپارلارىن قابىلداۋ جانە ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە 2030 جىلعا قاراي مىنالار كورىنىس تابادى:
- ءت-تارىزدى قيىلىستاردىڭ كوشە بايلانىسىن بارىنشا جاقسارتۋ؛
- كەڭىستىك ينتەگراسياسى مەن بايلانىستى كوشەلەر جەلىسى ەسەبىنەن تۇراتىن اۋداندار بىر-بىرىنەن جانە تاريحي ورتالىقتان وقشاۋلانبايدى، بۇل قالانىڭ كەز كەلگەن باسقا نۇكتەسىنە وڭاي جەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
«سولتۇستىك – وڭتۇستىك»، «شىعىس – باتىس» باعىتتارى بويىنشا كولىك بايلانىسىنىڭ، سونىمەن قاتار، قوعامدىق كولىككە بولىنگەن جولاقتاردىڭ سانى مەن ساپاسىنىڭ ارتۋى قوعامدىق كولىكتە كۇندەلىكتى كۇن سايىن پايدالانۋدى 1،6 ەسەگە-2،3 ملن.دەيىن وسۋىنە اكەلەدى دەپ كۇتىلۋدە.
- كۆارتالدارمەن بىرگە كوشەلەردىڭ تىعىزدىعى 5 گەكتارعا دەيىن بولادى (10-15 كم-2كم-گە)؛
- قۇرىلىستىڭ ەكونومكالىق تيىمدىلىگى (120 ادام/گا)؛
- «ەسىكتەن ەسىككە دەيىن» ۇزدىكسىز جاياۋ جۇرگىنشىلەر ينفراقۇرىلىمى (2023 جىلى اۋەجايدان تۇڭعىش پرەزيدەنت ساياباعىنا دەيىن جالپى ۇزىندىعى 25 كم20 كوشەلەر بويىنشا جاياۋ جۇرگىنشىلەر كەڭىستىگىن قايتا جاڭارتۋ جوسپارلانۋدا)؛
- جاسىل كەڭىستىكتەر بايلانىسىنىڭ جەلىسى (سكۆەرلەر، ساياباقتار، اللەيالار، وزەن جاعالاۋلارى، پرومەنادتار)؛
- 2040 جىلعا دەيىن وقۋشى ورىندارىنىڭ تاپشىلىعىن قىسقارتۋ، 90-نان استام مەكتەپتى پايدالانۋعا بەرۋ جوسپارلانۋدا؛
- 180 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنىن قۇرۋ (2025 جىلعا دەيىن – 65 مىڭ)، ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك سالادا جانە ءومىر ءسۇرۋدى قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتتەرىندە (دارىگەرلەر، وقىتۋشىلار، پوليسەيلەر، ءورت سوندىرۋشىلەر جانە ت.ب.) شامامەن 30%، 70% – مامانداندىرىلعان جۇمىس ورىندارى.
قادامدىق قولجەتىمدىلىكتە بارلىق قاجەتتى قامتاماسىز ەتۋ قاعيداتىنا سايكەس ساپالى ينجەنەرلىك جانە كولىك ينفراقۇرىلىمى سالىنادى.
قازىرگى كەزدە الماتى قالاسىنىڭ باس جوسپارىنىڭ جوباسى 2040 جىلعا دەيىن قالانىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارىمەن جانە كوممۋنالدىق قىزمەتتەرىمەن كەلىسىلدى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ بۇيرىعىمەن قۇرىلعان ساراپتاما كوميسسياسىنىڭ قاراۋىنا جىبەرىلدى. كەيبىر بولىمدەر بويىنشا ساراپشىلاردىڭ ەسكەرتۋلەرى مەن جەرگىلىكتى قورىتىندىسى ەسكەرىلدى.
جالپى، قوعامدىق تالقىلاۋدىڭ ءبىرىنشى كۇنى ساراپشىلار مەن جۇرتشىلىق وكىلدەرى ءبىرقاتار ۇسىنىس پەن ەسكەرتۋ ايتتى، كەلەسى كەزدەسۋ ەرتەڭ، 26 قاڭتاردا وتەدى. ءۇشىنشى كۇنى – 27 قاڭتار كۇنى قالانىڭ بارلىق سەگىز اۋدانى تۇرعىندارى تالقىلاۋعا قاتىسادى.
