قارااعاشتىڭ، تەرەكتىڭ، ەمەننىڭ جاپىراقتارى كەي جەرلەردە ءالى جايقالىپ تۇر. جاپ-جاسىل ءشوبى باياۋ ىرعالعان القاپتار دا از ەمەس. اۋا رايىندا ءالى تۇراقتىلىق جوق. بۇگىن كۇن شۋاقتى بولسا، ەرتەسىنە جاۋىنداتىپ، جەلدەتىپ شىعا كەلەدى. كۇزدىڭ قاھارلى ايلارىنىڭ بىرىنەن سانالاتىن قازان ايى دا ءبىتۋ قارساڭىندا. سوڭعى اپتاسى ءجۇرىپ جاتىر.
بابالار بولجامىنا سۇيەنە وتىرىپ وتكەن جولى الماتىدا شۋاقتى كۇندەردىڭ ساقتالاتىنىن، الماتىلىقتاردىڭ جەڭىل كيىممەن جەلپىنىپ جۇرەتىنىن جازعانبىز. سولاي بولدى دا. دەگەنمەن، اپتانىڭ سوڭىنا قاراي كۇن رايى ەپتەپ بۇزىلعانى بايقالدى. ەندى اۋا رايىنىڭ قايتادان جىلىلىققا بەت بۇرا باستاعانى اڭعارىلادى.
بۇلايشا بولجام جاساۋىمىزعا دايەك پەن دەرەك تە جوق ەمەس. ايتالىق، اۋا رايىن، ءتىپتى تابيعاتتا سيرەك بولاتىن ءارتۇرلى توتەنشە جاعدايلاردى الدىن الا بايقايتىن جاندىكتەر مامىراجاي تىرشىلىگىن جاساپ جاتىر. كورگەندەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قالا ماڭىنداعى جوتالاردا جىلاندار تىرشىلىك قامىمەن ءالى دە جورتىپ جۇرگەن كورىنەدى. ىندەرىنە كىرىپ، قىسقى ۇيقىعا جاتۋعا اسىقپايتىن سىڭايلى.
مىنا قىزىقتى قاراڭىز، جاقىندا سەرۋەندەپ جۇرگەن ءبىر تۇرعىن ويلاماعان جەردەن الاتاۋدىڭ كوپ شاتقالىنىڭ بىرىنەن قىرعاۋىلدىڭ جۇمىرتقالارىن كەزدەستىرىپتى. سول ماڭنان ءىزىن كورىپ، جەز تاڭدايىنان ساق ەتىپ شىققان داۋىسىن دا ەستىپتى...
قىرعاۋىل دەمەكشى، دۇنيە جۇزىندە قىرعاۋىلدىڭ 175 ءتۇرى كەزدەسەدى. سىرت بەينەسى سۇلۋ بۇل قۇستىڭ ءتىرى سالماعى 45 گرامم مەن 5 كەلى اراسىندا بولادى ەكەن. كوبىنەسە جەردە ءومىر سۇرەدى، ءقاۋىپتى جاعداي تۋعاندا عانا اعاشقا شىعادى، نە بولماسا بۇتاقتىڭ ۇشار باسىندا تۇنەيدى. جەر شۇڭقىرىنان ۇيا جاساپ، سوندا (5–10) جۇمىرتقالايدى. ەتى جۇمساق، ءدامدى، تەز قورىتىلادى. الماتى ماڭىندا 3000-عا جۋىق قىرعاۋىل بار كورىنەدى. قىرعاۋىل بارىنشا ساق، اۋا رايىن بولجاعىش قۇستاردىڭ ءبىرى. الگى جۇمىرتقالار كۇزدىڭ شۋاقتى بولاتىنىنىڭ ايعاعى بولسا كەرەك.
الماتىلىقتار ءۇشىن قىتىمىر قىستىڭ اۋىلى ءالى الىس سياقتى. ەرتەلى-كەش بولاتىن سالقىندى جوققا شىعارۋعا بولمايدى، ارينە. قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا بۇگىن قازان ايىنىڭ – 25ء-شى جۇلدىزى. اي جۇيەسى – ايدىڭ 22ء-سىن مەگزەپ تۇر.
ەسكىشە (قازاقشا) ايدىڭ – 12ء-سى. ەندى 8 كۇننەن كەيىن جاڭا اي تۋادى. دەمەك، اپتا ايدىڭ ورتاسى مەن سوڭىن قامتىپ تۇر. بۇل كورىنىس الداعى اپتادا – 25 قازان مەن 1 قاراشا ارالىعىندا اراگىدىك جاڭبىر مەن قاردىڭ كورىنىس بەرەتىنىنەن حابار بەرىپ تۇرعانداي. بۇعان قاراپ «كۇز ءبىتتى»، «قىس كەلدى» دەۋگە ءالى ەرتە.
كۇزدىڭ تاعى ءبىر ايى بار. شۋاقتى، اشىق كۇندەر دە جوق ەمەس. «كەمپىر شۋاق» امالى دا ءوز كەزەگىن كۇتىپ تۇر. بۇرىنعى كەزدى قازاقتار ۇلكەن قازان امالى جاقىنداعاندا كارى، اقساق-توقساق مالداردى ورىسكە جىبەرمەي، اۋىل ماڭىنا ۇستاعان، ولاردىڭ ىشىنەن «قازان اسىن» سويىپ وتىرعان.
اتالمىش امالدار رەتىمەن ءوتىپ جاتىر. «بۇعىنىڭ مويىن جۋارى» امالى وسى اپتانىڭ سوڭىنا قاراي بوي كورسەتپەك. قازان ايىنىڭ 20–25 ارالىعىندا وتەدى. وسى مەزگىلدە بۇعىنىڭ تۇگى ءتۇسىپ، موينى جۋانداپ سەمىرەدى.
«ەگەر بۇعىلار ۇيىرگە ەرتە تۇسسە، قىرعاۋىل كۇزدە جۇمىرتقالاسا، جىلان ىنىنە ۋاقىتىلى كىرمەسە، كۇز ۇزاققا سوزىلادى» دەگەن بۇرىنعىلاردان قالعان بولجام بار...