جىل سايىن 25 قازاندا ەلىمىزدە ۇلتتىق مەرەكەمىز – رەسپۋبليكا كۇنى تويلانادى. بيىل بۇل مارتەبەلى مەيرامىمىز ءماسليحاتتاردىڭ قۇرىلعانىنا 30 جىل تولۋىمەن تۇسپا-تۇس كەلىپ وتىر.
بۇل ەكى مەرەكە دە نەگىزگى قۇندىلىقتار تۇرعىسىنان بىر-بىرىمەن ۇندەس. ەكى وقيعا دا ازاماتتاردىڭ ءوز ەلىن باسقارۋعا قاتىسۋ يدەياسىن، ولاردىڭ داۋىس بەرۋ قۇقىعىن جانە بولاشاققا اسەر ەتۋ مۇمكىندىگىن كورسەتەدى. دەموكراتيا جەرگىلىكتى جەرلەردەن باستالاتىنىن جانە ءماسليحاتتار – ادامدارعا ءوز قۇقىقتارىن ىسكە اسىرىپ، ءوز پىكىرلەرىن ەركىن بىلدىرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن قۇرىلىمدار ەكەنىن ەستە ۇستاۋ ماڭىزدى. وسى ورايدا «اقشامنىڭ» قوناقجاي شاڭىراعىندا الماتى قالاسى ءماسليحاتىنىڭ ءتوراعاسى مەيىرجان وتىنشييەۆ ءسوز الادى.
ءماسليحات – مەگاپوليستى دامىتۋدىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى
الماتى قالاسى ءماسليحاتى جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋدىڭ وكىلەتتى ورگانى رەتىندە قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى قالاسىن باسقارۋدا ماڭىزدى ورىن الادى. ونىڭ ءرولى قاراپايىم اكىمشىلىك قۇرىلىمنان الدەقايدا كەڭ، بۇل – دەپۋتاتتار ءوز سايلاۋشىلارىنىڭ مۇددەلەرىن بىلدىرەتىن، تۇرعىندارمەن، بيلىك ورگاندارىمەن جانە بيزنەس وكىلدەرىمەن ءوزارا ارەكەتتەسەتىن كوپىر ىسپەتتى. وسى ءوزارا ارەكەتتەسۋ ارقىلى قالانىڭ دامۋى مەن تۇرعىنداردىڭ ءال-اۋقاتىن ايقىندايتىن شەشىمدەر قابىلدانادى.
ءماسليحاتتار جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارى رەتىندە تاۋەلسىز قازاقستاندا 1994 جىلى قۇرىلدى. سودان بەرى ولاردىڭ ءرولى ەداۋىر كەڭەيدى. بيىل ءبىز ءماسليحاتتاردىڭ 30 جىلدىعىن اتاپ وتۋدەمىز جانە وسى ءۇش ونجىلدىقتا ولار كەڭەسشى ورگانداردان جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقتاردى دامىتۋعا بەلسەندى قاتىساتىن ىقپالدى ينستيتۋتتارعا اينالدى. الماتى قالاسى ءماسليحاتى ەلىمىزدەگى ەڭ ىقپالدى ءماسليحاتتاردىڭ ءبىرى رەتىندە وسى ۇدەرىستە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ول اتقارۋشى بيلىكتىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەسى ءارى مەگاپوليستەگى وكىلدىك رەتىندە قىزمەت ەتەدى.
دەپۋتاتتار قۇرامى ءارتۇرلى
ءۇش ونجىلدىق بويى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قۇرامى وزگەرىپ، حالىقتىڭ مۇددەلەرى مەن پىكىرلەرىنىڭ الۋان تۇرلىلىگىن كورسەتىپ كەلەدى. ءماسليحاتتاردا ءارتۇرلى ماماندىقتار مەن الەۋمەتتىك توپتاردىڭ وكىلدەرى جۇمىس ىستەيدى، بۇل ازاماتتاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى مەن ماسەلەلەرىنىڭ كەڭ اۋقىمىن ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. مىسالى، دەپۋتاتتار اراسىندا دارىگەرلەر، مۇعالىمدەر، كاسىپكەرلەر جانە بەلسەندىلەر بار، بۇل الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى تولىعىراق تۇسىنۋگە ىقپال ەتەدى.
سوڭعى جىلدارى ءماسليحاتتار جاڭا سىن-قاتەرلەرگە بەيىمدەلىپ، زاماناۋي تەحنولوگيالار مەن جاڭا جۇمىس ادىستەرىن ەنگىزدى. اشىق وتىرىستار، ازاماتتارمەن كەرى بايلانىس ورناتۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىلەردى پايدالانۋ جانە قوعامدىق باستامالاردى قولداۋ دەپۋتاتتاردىڭ جۇمىسىنىڭ ماڭىزدى قۇرالىنا اينالدى. بۇل جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىنا دەگەن اشىقتىق پەن سەنىم دەڭگەيىن ارتتىردى.
ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ نەگىزگى مىندەتى – ءوز سايلاۋشىلارىنىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ. بۇل تۇرعىدا ولار دەموكراتيالىق فۋنكسيالاردىڭ ءبىرى – حالىق پەن مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارى اراسىنداعى بايلانىستى قامتاماسىز ەتەدى. بۇل كوپتەگەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ نىساندارى ارقىلى جۇزەگە اسادى: تۇرعىندارمەن تۇراقتى كەزدەسۋلەر، قوعامدىق تىڭداۋلار، قالالىق جوبالاردى جانە باستامالاردى تالقىلاۋعا قاتىسۋ.
بيۋدجەتتى باقىلاۋ: تۇراقتى دامۋ مەحانيزمى
قالانىڭ بيۋدجەتىن بەكىتۋ – ءماسليحاتتىڭ باستى فۋنكسيالارىنىڭ ءبىرى. قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى ەكونوميكالىق ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە الماتى جىل سايىن ينفراقۇرىلىم، كولىك، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ەكولوگيا جانە مادەنيەت سالالارىنداعى اۋقىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قوماقتى بيۋدجەتتىك قاراجات الادى. دەپۋتاتتار بيۋدجەتتى قالىپتاستىرۋعا بەلسەندى قاتىسىپ، قارجىلاندىرۋدىڭ باسىم باعىتتارىن ايقىندايدى جانە ونىڭ ورىندالۋىن باقىلايدى.
بيۋدجەتتەۋ پروسەسى قالانىڭ بارلىق الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق توپتارىنىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، مۇقيات جوسپارلاۋدى جانە قاجەتتىلىكتەردى تالقىلاۋدى قامتيدى. وتكەن جىلعى سەسسيادا دەپۋتاتتار 2024 جىلعا ارنالعان بيۋدجەتتى 1 ترلن 624،1 ملرد تەڭگە كولەمىندە قاراستىرىپ، بەكىتتى. بيۋدجەت ناقتىلانعاننان كەيىن ول تاعى 202،4 ملرد تەڭگەگە ۇلعايتىلىپ، جالپى رەكوردتىق 1 ترلن 826،5 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.
قاراجاتتىڭ ەداۋىر بولىگى – 1 ترلن 245 ملرد تەڭگە (68،2%) اعىمداعى شىعىنداردى وتەۋگە باعىتتالدى. وعان قالالىق قىزمەتتەردى كۇتىپ-ۇستاۋ، الەۋمەتتىك جانە كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىمنىڭ جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ كىرەدى. سونىمەن قاتار، ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، كولىك جانە ەكولوگيا سالالارىنداعى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا 332،8 ملرد تەڭگە باعىتتالدى.
سونداي-اق، قوعامدىق دامۋ، مادەنيەت، سپورت، ءدىن جانە جاستار ساياساتى جونىندەگى كوميسسيا ءمادەنيەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جانە الماتى قالاسىنىڭ ءدىن باسقارماسىنا قاراستى ۇيىمداردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىس جۇرگىزدى. مىسالى، كوميسسيانىڭ كوشپەلى وتىرىستارىندا قالالىق كىتاپحانالار، تەاترلار جانە مۋزىكا مەكەمەلەرى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جالاقىسى 138 مىڭ تەڭگە ەكەنى انىقتالدى. كوميسسيانىڭ ۇسىنىسى بويىنشا جانە قالا اكىمى قولداۋىنىڭ ارقاسىندا 2 مىڭ مادەنيەت قىزمەتكەرىنىڭ جالاقىسى 30%-عا ارتتىرىلدى.
دەپۋتاتتاردىڭ بيۋدجەت جوباسىن قاراۋ بارىسىنداعى ءرولى تەك قارجىنى ءبولۋدى رەسمي تۇردە بەكىتۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. ولار بيۋدجەتتى قاراۋ پروسەسىنە بەلسەنە قاتىسىپ، ءوز باستامالارى مەن تۇزەتۋلەرىن ۇسىنادى. ساراپشىلارمەن، قوعامدىق ۇيىمدارمەن جانە قالا تۇرعىندارىمەن كوپتەگەن تالقىلاۋلار مەن كەڭەسۋلەر بارىسىندا ءماسليحات دەپۋتاتتارى الماتىنىڭ دامۋ باسىمدىقتارىنا سايكەس بيۋدجەتتىك قاراجاتتى بارىنشا ۇتىمدى ءبولۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
الەۋمەتتىك سالانى قولداۋ ماڭىزدى
الماتى قالاسىنىڭ ءماسليحاتى اكىمدىكپەن بىرلەسە وتىرىپ، الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە ەرەكشە كوڭىل بولەدى. 2024 جىلى الەۋمەتتىك سالاعا 759،2 ملرد تەڭگە ءبولىندى، بۇل جالپى بيۋدجەت كولەمىنىڭ 59%-ىن قۇرايدى. بۇل قارجى الدىڭعى جىلدارمەن سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي وسكەنىن جانە دەپۋتاتتاردىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ ماسەلەلەرىنە ەرەكشە ءمان بەرەتىندىگىن كورسەتەدى.
بيۋدجەتتى بەكىتۋ بارىسىندا ءماسليحات الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋعا باعىتتالعان جوبالاردى بەلسەندى قولدادى. اتاپ ايتقاندا، 2024 جىلى 13 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى جوسپارلانعان، بۇل 23 100 جاڭا وقۋشى ورنىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار، قازىرگى وقۋ ورىندارىن قايتا جاڭارتۋ جۇمىستارى جالعاسادى. بۇل، اسىرەسە، حالىق تىعىز ورنالاسقان اۋداندارداعى وقۋشى ورىندارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەسىن شەشۋدە ماڭىزدى قادام بولىپ تابىلادى.
دەپۋتاتتار سونداي-اق، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءجۇيەسىن دامىتۋعا باعىتتالعان جوبالاردى قولدادى. 2024 جىلى بىرنەشە مەديسينالىق ورتالىقتىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى، سونداي-اق قولدانىستاعى مەكەمەلەردىڭ جابدىقتارى جاڭارتىلدى. مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا جاڭا جابدىقتار مەن جەدەل جاردەم كولىكتەرىن ساتىپ الۋ باعدارلامالارى ۇلكەن ءرول اتقارادى، بۇل شۇعىل قىزمەت كورسەتۋدىڭ جىلدامدىعىن جانە مەديسينالىق قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ءماسليحات الماتى قالاسىنىڭ العاشقى مەديسينالىق-سانيتارلىق كومەك (امسك) ۇيىمدارىندا جايلى جانە ينكليۋزيۆتى ورتا قۇرۋعا باعىتتالعان «الماتى قالاسىنداعى العاشقى مەديسينالىق-سانيتارلىق كومەكتىڭ ءبىرىڭعاي ستاندارتى 2030 جىلعا دەيىن» باعدارلاماسىن ماقۇلدادى. باعدارلاما امسك مەكەمەلەرىنىڭ فاسادتارى مەن كابينەتتەرىنىڭ ءبىرىڭعاي ءستيلى مەن ديزاينىن ازىرلەۋدى، كۇتۋ ۋاقىتىن ازايتۋ ءۇشىن ەلەكتروندى كەزەك جۇيەسىن ەنگىزۋدى جانە مەديسينالىق كومەككە قولجەتىمدىلىكتى جاقسارتۋدى قامتيدى.
ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جالعاسا بەرەدى
دەپۋتاتتار كورپۋسىنىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى مىندەتى – كولىك جۇيەسىن، كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى جانە كوگالداندىرۋدى قامتيتىن قالالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ. 2024 جىلى 70 كم جاڭا جولدىڭ قۇرىلىسى مەن جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر، سونداي-اق قالاداعى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا باعىتتالعان شارالار بەكىتىلدى. ولاردىڭ قاتارىندا ەكولوگيالىق تازا قوعامدىق كولىكتەر ساتىپ الۋ جوسپارى بار – 600 اۆتوبۋس، 100 تروللەيبۋس جانە 100 ەلەكتروبۋس الۋ كوزدەلگەن.
دەپۋتاتتار كورپۋسى وسى جوبالاردىڭ ورىن دالۋىن بەلسەندى تۇردە قاداعالاپ، جۇمىستاردىڭ ساپاسى مەن تيىمدىلىگىن باقىلاۋدا ۇستايدى. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – الماتىنى دامىعان كولىك جۇيەسى بار، جايلى جولدارىمەن جانە زاماناۋي ەكولوگيالىق كولىگىمەن ەرەكشەلەنەتىن قالاعا اينالدىرۋ. بۇل ميلليونداعان قالا تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
كاسىپكەرلىكتى قولداۋ – ەكونوميكا ۇدەرىسى
ءماسليحات قالانىڭ ەكونوميكالىق دامۋىن قولداۋدا دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. 2024 جىلعا شاعىن جانە ورتا بيزنەستى (شوب) قولداۋعا 19،9 ملرد تەڭگە ءبولىندى. دەپۋتاتتار كاسىپكەرلەرگە قولايلى جاعداي جاساۋ باعىتىندا بەلسەندى جۇمىس ىستەپ جاتىر، وعان جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەردى سۋبسيديالاۋ، قارىزداردى كەپىلدەندىرۋ جانە گرانتتار بەرۋ شارالارى كىرەدى. بۇل شارالار قالانىڭ ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋعا جانە جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا باعىتتالعان.
ءماسليحاتتىڭ باستامالارىنىڭ ءبىرى – شاعىن ونەركاسىپتىك پاركتەردى دامىتۋ. بۇل پاركتەر ينۆەستيسيالاردى تارتۋعا جانە زاماناۋي وندىرىستىك الاڭدار قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. 2024 جىلى 18 شاعىن ونەركاسىپتىك پاركتىڭ قۇرىلىسى جالعاسىپ جاتىر، بۇل قوسىمشا جۇمىس ورىندارىن اشىپ، يننوۆاسيالىق وندىرىستەردى قولداۋعا ىقپال ەتەدى.
الماتى تۋريستىك ورتالىق رەتىندە دە بەلسەندى دامىپ كەلەدى. 2023 جىلى قالاعا كەلگەن تۋريستەر سانى 17،5%-عا ءوستى، ال 2024 جىلى ءماسليحات دەپۋتاتتارى تۋريستىك اعىندى ودان ءارى ارتتىرۋ جوسپارلارىن قولدادى. بۇل ماقساتتا بيۋدجەتتە 4،7 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان، ول تۋريستىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا جانە قالانى حالىقارالىق تۋريستىك باعىت رەتىندە ىلگەرىلەتۋگە جۇمسالادى.
دەپۋتاتتار الماتىنىڭ حالىقارالىق بايلانىستارىن نىعايتۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. قالا حالىقارالىق فورۋمدار مەن تاجىريبە الماسۋ باعدارلامالارىنا بەلسەنە قاتىسادى، بۇل بىزگە ۋربانيستيكا، ەكولوگيا جانە باسقارۋ سالالارىنداعى وزىق تاجىريبەلەردى ەنگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. جاقىندا ءبىزدىڭ دەلەگاسيا قىتايدا وتكەن الماتى ءتۋريزمى كۇندەرى اياسىندا سيان جانە پەكين قالالارىندا بولدى. بۇل ساپاردا ءبىز قالامىزدىڭ مادەني جانە گاسترونوميالىق مۇراسىن تانىستىرىپ، تۋريزم سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتتىق.
الايدا، بۇل ساپار تەك تۋريزممەن شەكتەلگەن جوق. ءبىز سونداي-اق، جاسىلداندىرۋ، ەكولوگيالىق تۇراقتىلىق جانە كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ بويىنشا الدىڭعى قاتارلى جوبالارمەن تانىستىق. ەرەكشە نازار قوعامدىق كەڭىستىكتەردى قۇرۋداعى زاماناۋي شەشىمدەرگە اۋدارىلدى، بۇل شەشىمدەر قالالىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان. سيان مەن پەكيندە ءبىز قالالىق ورتاعا جاسىل ايماقتاردى بىرىكتىرۋدىڭ ۇلگىلەرىن كوردىك، بۇل الماتىنى ودان ءارى دامىتۋدا پايدالى تاجىريبە بولۋى مۇمكىن. بۇل ۇلگىلەر قالالىق ورتانى جاقسارتۋعا، ونى جايلى جانە ەكولوگيالىق تۇراقتى ەتۋگە ارنالعان تاجىريبەلەردى ەنگىزۋگە شابىت بەرەدى.
ەكولوگيا، كولىك جانە ۋربانيستيكا سالالارىنداعى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى بولىگىنىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى.
الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك
الماتى قالاسىنىڭ ءماسليحاتى ءاردايىم ازاماتتارمەن جانە قوعامدىق ۇيىمدارمەن بەلسەندى تۇردە ىنتىماقتاسادى. دەپۋتاتتار قالا تۇرعىندارىمەن تۇراقتى كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلايدى جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ بويىنشا ناقتى شەشىمدەر ۇسىنادى. بۇل شەشىم قابىلداۋ كەزىندە ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتاردىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
بيۋدجەتتى قابىلداۋ – بۇل ءاردايىم كۇردەلى ءارى كوپ دەڭگەيلى پروسەسس، مۇقيات قاراۋدى تالاپ ەتەدى. الماتى قالاسىنىڭ ءماسليحاتى اشىقتىق پەن ەسەپتىلىك پرينسيپتەرىن ۇستانادى. بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋ – تەك ناتيجەلەردى باعالاۋ عانا ەمەس، سونداي-اق قاراجاتتىڭ ءتيىمدى پايدالانىلۋىن ۇنەمى قاداعالاۋ بولىپ تابىلادى. دەپۋتاتتار جول قۇرىلىسى نەمەسە مەديسينالىق كومەك كورسەتۋ بولسىن، كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن باعالاۋ ءۇشىن تۇراقتى تىڭداۋلار مەن وتىرىستار وتكىزەدى. مۇنداي ءتاسىل قاراجاتتى ماقساتسىز پايدالانۋدىڭ الدىن الىپ، قالالىق باعدارلاما لاردى ورىنداۋشىلاردىڭ ەسەپتىلىك دەڭگەيىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى.
سونىمەن قاتار، ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ باسقا دەڭگەيدەگى دەپۋتاتتارمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋى قالا مەن وڭىرلەردىڭ دامۋىنا قاتىستى باسىم ءماسەلەلەردى شەشۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ءماسليحات دەپۋتاتتارى ق ر سەناتى مەن ماجىلىسىندەگى ارىپتەستەرىمەن تىعىز ىنتىماقتاسىپ، زاڭنامانى جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان جۇمىس توپتارى مەن بىرلەسكەن تالقىلاۋلارعا قاتىسادى. مۇنداي ءوزارا ارەكەتتەسۋ جەرگىلىكتى جەرلەردەگى مۇددەلەردى ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى جانە ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋ، كاسىپكەرلىكتى قولداۋ، ەكولوگيانى، تۋءريزمدى دامىتۋ جانە باسقا دا سالالار بويىنشا باعدارلامالاردى ءتيىمدى ىسكە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتەدى. دەپۋتاتتار اراسىنداعى تۇراقتى كەزدەسۋلەر مەن كەڭەستەر كۇش-جىگەردى ۇيلەستىرۋگە، ايماقتىق ساياساتتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا، سونداي- اق الماتىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وسۋىنە ىقپال ەتەتىن باستامالاردى ىلگەرىلەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار، قالا اكىمى ەربولات دوسايەۆتىڭ باستاماسىمەن جانە پارلامەنتتىڭ ەكى پالاتاسى دەپۋتاتتارىنىڭ قولداۋىمەن الماتى ءماسليحاتىنا ەرەكشە مارتەبە اياسىندا كوپتەگەن فۋنكسيالار بەرىلدى. ءبىز، جەرگىلىكتى وكىلدى ورگان رەتىندە، اتموسفەرالىق اۋانى قورعاۋ جانە قۇرىلىس ەرەجەلەرىن، قالدىقتاردى باسقارۋ ەرەجەلەرىن بەكىتۋ جانە تۇرعىن ءۇيدى جاڭارتۋ باعدارلاماسىن ماقۇلداۋ بويىنشا وكىلەتتىكتەرگە يە بولدىق. بۇل پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ ءىى رەسپۋبليكالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى فورۋمىندا ايتقان كوزقاراسىنا تولىق سايكەس كەلەدى، وندا ول ءماسليحاتتار مەن اكىمدەردىڭ تىعىز ءۇيلەستىرۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت ءماسليحاتتار جاڭا بۋىن قوعامدىق ساياساتكەرلەردى قالىپتاستىرۋ الاڭىنا اينالا الاتىنىن ايتتى. سونىمەن بىرگە، دەپۋتاتتار ازاماتتاردىڭ ءوتىنىشتەرىمەن بەلسەندى جۇمىس ىستەپ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ ءۇشىن ءوز وكىلەتتىكتەرىن ءتيىمدى پايدالانۋى قاجەت.
حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق
الماتى قالاسىنىڭ ءماسليحاتى حالىقارالىق بايلانىستاردى نىعايتۋ جانە وزىق الەمدىك ءتاجىريبەلەردى تارتۋ بويىنشا دا بەلسەندى جۇمىس ءىستەيدى. سوڭعى جىلدارى دەپۋتاتتار حالىقارالىق فورۋمدار مەن كونفەرەنسيالارعا قاتىسىپ، ءتاجىريبە الماسۋدا بەلسەندىلىك تانىتۋدا، بۇل قالاعا قالالىق باسقارۋ، ەكولوگيا، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە كولىك سالالارىنداعى وزىق تاجىريبەلەردى يگەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
مىسالى، فينلياندياعا ساپار اياسىندا ءبىز قالدىقتاردى وڭدەۋ جانە قايتا وڭدەۋ جۇيەسىن زەرتتەپ، الماتىداعى قالدىقتاردى باسقارۋ ءجۇيەسىن جاڭعىرتۋ بويىنشا ۇسىنىستار جاسادىق. فينليانديا تاجىريبەسى قالدىقتاردى باسقارۋ ەرەجەلەرىن بەكىتۋ كەزىندە ەسكەرىلەتىنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. وڭتۇستىك كورەيادا ءبىزدىڭ دەلەگاسيا «اقىلدى» قالالار جانە كولىك جۇيەلەرىن باسقارۋعا ارنالعان IT-شەشىمدەر سالاسىنداعى سوڭعى تەحنولوگيالارمەن تانىستى. بۇل ءبىلىم مەن تاجىريبە الماتىعا ەنگىزىلىپ، قالانىڭ يننوۆاسيالىق ءارى حالىقارالىق ارەنادا باسەكەگە قابىلەتتى بولۋىنا ىقپال ەتۋدە.
بولاشاققا ۇمىتپەن قارايمىز
2024 جىلى الماتى قالاسىنىڭ ءماسليحاتى ءوزىنىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ وتەدى. بۇل وقيعا تەك ءبىزدىڭ وكىلدىك ورگان ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار الماتىنىڭ وركەندەۋى مەن دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسقان بارلىق تۇرعىندار ءۇشىن ماڭىزدى. ءۇش ونجىلدىق بويى ءماسليحات قالانىڭ يگىلىگى ءۇشىن جۇمىس ىستەپ، ازاماتتاردىڭ مۇددەلەرىن قورعاپ، دامۋ جوبالارىن ىسكە اسىرىپ، دەموكراتيالىق ينستيتۋتتاردى نىعايتىپ كەلەدى.
ءاربىر دەپۋتات قالانىڭ دامۋىنا وزىندىك ۇلەسىن قوستى. ولاردىڭ ءاربىر شەشىمىنىڭ، ءاربىر باستاماسىنىڭ ارتىندا قالا تۇرعىندارىنىڭ مۇددەلەرى تۇر. ولار قالانى اباتتاندىرۋدان باستاپ، الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ، ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋ، مەگاپوليستىڭ ەكولوگياسى مەن ەكونوميكاسىن دامىتۋ سياقتى ءارتۇرلى ماسەلەلەردى شەشۋمەن اينالىستى. وسى جىلدار ىشىندە ىسكە اسىرىلعان كوپتەگەن باعدارلامالار مەن جوبالار ۇجىمدىق جۇمىستىڭ جانە ءاربىر دەپۋتاتتىڭ ءوز سايلاۋشىلارى الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ ناتيجەسى بولدى.
بۇگىن، قۇرىلعانىنا 30 جىل تولعاننان كەيىن، دەپۋتاتتار وزدەرىنىڭ ماڭىزدى ميسسيالارىن – ازاماتتارمەن تىعىز ديالوگ جۇرگىزۋدى، قالانىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرىن شەشۋدى جانە الماتىنىڭ تۇراقتى ءوسۋ مەن وركەندەۋ جولىمەن دامۋىن قامتاماسىز ەتۋدى جالعاستىرۋدا.
رەسپۋبليكا كۇنىن جانە ءماسليحاتتىڭ 30 جىلدىعىن اتاپ وتە وتىرىپ، ءبىز قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىمىزدى عانا ەمەس، بولاشاققا ۇمىتپەن قارايمىز. بۇل وقيعالار ءبىزدى جاڭا جەتىستىكتەرگە شابىتتاندىرىپ، قوعامداعى بىرلىك پەن ءوزارا تۇسىنىستىكتى نىعايتادى. قازاقستان ءوزىنىڭ گۇلدەنۋ جولىن جالعاستىرۋدا، سوندىقتان ءاربىر ازاماتتىڭ وسى ۇدەرىستىڭ ءبىر بولىگى ەكەنىن سەزىنۋى ماڭىزدى.