سەيسمولوگيالىق باقىلاۋ جانە زەرتتەۋ ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعى كوميسسياسىنىڭ سوڭعى دەرەكتەرى بويىنشا الماتىدا سەيسميكالىق جاعداي تۇراقتى. بريفينگتە بولجامدى كوميسسيالاردىڭ قورىتىندىلارىمەن وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىنىڭ بريفينگىندە عىلىمي ورتالىق ديرەكتورى داۋلەت سارسەنبايەۆ ءبولىستى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
وكق سپيكەرى اتاپ وتكەندەي، سەيسميكالىق جاعدايدى باعالاۋ جونىندەگى كوميسسيا عىلىمي ورتالىقتىڭ سەيسمولوگيالىق دەرەكتەرىن باقىلاۋ ماتەريالدارىن تالداۋدى جۇزەگە اسىرادى جانە وسى ماتەريالداردى جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا ۇسىنادى.
«ءبىزدىڭ مامانداردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، بىرنەشە عىلىمي باعىتتاردىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، جەر قىرتىسىنداعى «جويقىن» 200 - گە جۋىق پروسەستەردى زەرتتەي وتىرا جانە الماتى سەيسميكالىق بەلسەندى اۋدانىنىڭ اۋماعىندا 5.5 جانە ودان دا كوپ ماگنيتۋداسى بار جەر سىلكىنىسى بولادى دەپ كۇتىلمەيدى»، - دەدى د.سارسەنبايەۆ.
كوميسسيا قۇرامىنا عىلىمي ورتالىقتىڭ جەتەكشى ماماندارى كىرەدى. سەيسميكالىق احۋالدى باعالاۋ جونىندەگى كوميسسيا جىل سايىن الماتىنىڭ سەيسميكالىق ءقاۋىپتى وڭىرىندەگى وتكەن جىلعى باعالاۋ ناتيجەلەرى بويىنشا سەيسميكالىق احۋالدى باعالايدى.
سەيسميكالىق جاعدايدى باعالاۋ تۋرالى اپتا سايىنعى رەسمي اقپارات الماتى قالاسىنىڭ تجد، الماتى وبلىسىنىڭ تجد، ق ر تجم جانە باسقا دا ءتيىستى ورگاندارعا بەرىلەدى.
«جالپى، ەگەر الماتى سەيسميكالىق بەلسەندى وڭىرىندەگى فوندىق سەيسميكالىقتى (ك=9،6-10،5) ەسكەرە وتىرىپ، جەر سىلكىنىستەرىنىڭ ەپيسەنترلەرىن قاراستىراتىن بولساق، وندا ولار وڭتۇستىك-شىعىس باعىتتا سوزىلىپ جاتىر. ك=10،6-12،5 بار وشاقتاردىڭ كوپشىلىگى جوڭعار بولجامدى ايماعىنا ورايلاستىرىلعان جانە باتىس-شىعىس باعىتتا سوزىلعان. ورىن العان جەر سىلكىنىستەرى نەگىزىنەن فوندىق سەيسميكالىقتى سيپاتتايدى»، - دەدى سپيكەر.
«ۇلتتىق سەيسمولوگيالىق باقىلاۋ جانە زەرتتەۋ عىلىمي ورتالىعىنىڭ» مالىمەتتەرى بويىنشا سەيسميكالىق جاعدايدى باعالاۋ 2024 جىلعى اقپان ايىنىڭ باسىنا دايىن بولدى.
ساراپشى وڭتۇستىك پەن وڭتۇستىك-شىعىس قازاقستان جەر سىلكىنىسى ءقاۋپى جوعارى ايماقتا ەكەنىن ەسكە سالدى. الماتى قالاسى تاۋ بوكتەرىندە ورنالاسقان، بۇل سەيسميكالىق-شارتتى پروسەستەردىڭ قوسىمشا قاۋىپتىلىگىنىڭ فاكتورى بولىپ تابىلادى.
«ارينە، جاقىندا جۇڭگو مەن قىرعىزستان شەكاراسىنداعى تاياۋدا بولعان جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن، ونىڭ سەيسميكالىق تولقىندارى قازاقستان اۋماعىندا سەزىلىپ، حالىق اراسىندا دۇربەلەڭ تۋعىزدى، كەيىنگى جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن ونىڭ قايتالاناۋى مۇمكىن بە دەگەن ماسەلە حالىقتى قاتتى الاڭداتادى. ەگەر ساۆەليەۆ مىرزا سياقتى پايىمدايتىن بولساق، وندا ءسىز اي سايىن جەر سىلكىنىسى بولادى دەپ «بولجانادى» جانە بۇل سايكەس كەلۋى دە مۇمكىن. ايتپاقشى، ول 15 قاڭتاردا الماتى قالاسىنىڭ اۋماعىندا سەيسميكالىق اپاتتى 12 بالل دەپ بولجاعانىن ەسكە سالعىم كەلدى. شىن مانىندە، 7 بالدىق جەر سىلكىنىسى 23 قاڭتاردا قىتايدا الماتىدان 260 شاقىرىم جەردە ورىن الدى»، - دەپ اتاپ وتكەن ول الماتى تۇرعىندارى مەن قوناقتارى سول كۇنى 5 باللدىق جەر سىلكىنىسىن سەزگەنىن ايتىپ، تولىقتىردى.
سونداي-اق، اعىمداعى سەيسميكالىق جاعداي بويىنشا قورىتىندىلار سەيسميكالىق پروسەستەردى: گيدروديناميكالىق، گيدروحيميالىق، گەوفيزيكالىق، دەفورماسيالىق پروسەستەردى جانە ءتىپتى بيولوگيالىق باقىلاۋلاردى مونيتورينگتەۋدىڭ الىنعان دەرەكتەرىنىڭ كەشەنى بويىنشا بەرىلەتىنىن ءتۇسىندىردى.
«ازاماتتاردىڭ وزدەرى جەر سىلكىنىسى جانە باسقا دا توتەنشە جاعدايلار كەزىندەگى بارلىق ءتارتىپ ەرەجەلەرىن ناقتى ءبىلۋى كەرەك. جاپونيانىۆ الىپ قارايىق - وندا جەر سىلكىنىسى ۇنەمى بولىپ تۇرادى، ءبىراق ءىس جۇزىندە زارداپ شەككەندەر بولمايدى. تاعى دا ەسكە تۇسىرەيىك – الماتىدا جەر سىلكىنىسى سالدارىنان زارداپ شەككەندەر بولدى ما؟ جوق، ادامدار دۇربەلەڭنەن زارداپ شەكتى. ال ول قايدان پايدا بولدى؟ جاعدايدى تۇسىنبەۋ سالدارىنان، ءارتۇرلى جالعان حابارلامالار مەن مەملەكەتتىك ورگانداردان اقپاراتتىڭ جەتكىلىكسىزدىگى سالدارىنان. بۇل باعىتتا جۇمىس ىستەۋ كەرەك»، - دەدى ءسوز سوڭىندا وكق سپيكەرى.