الماتى قالاسىندا جوكە (اعاش) قاندالالارىنىڭ جاپپاي تارالۋىنا قارسى جۇيەلى تۇردە بيولوگيالىق وڭدەۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. بۇل شارالار قالا ەكولوگيا جانە قورشاعان ورتا باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، كۇن سايىن تاڭەرتەڭ جانە تۇنگى ۋاقىتتا ادام مەن جانۋارلار ءۇشىن ءقاۋىپسىز بيولوگيالىق قۇرالداردى قولدانۋ ارقىلى ىسكە اسىرىلۋدا.
باسقارما وكىلدەرى قاندالالار سانىنىڭ كۇرت ارتۋىن بيىلعى جىلى اۋا رايىنىڭ ەرەكشە قۇبىلىستارىمەن بايلانىستىرادى. كوكتەمنىڭ سالقىندىعىنان كەيىن تەمپەراتۋرانىڭ كۇرت 35 گرادۋسقا دەيىن كوتەرىلۋى بۇل جاندىكتەردىڭ بەلسەندى كوبەيۋىنە قولايلى ورتا قالىپتاستىرعان. اسىرەسە سانيتارلىق كەسۋ جۇرگىزىلمەگەن اۋماقتاردا قاندالالاردىڭ شوعىرلانۋى ايقىن بايقالادى. ال ورتالىق كوشەلەردە الدىن الۋ شارالارى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىلگەندىكتەن، مۇنداي جاعدايلار تىركەلمەگەن.
جيەنبايەۆ اتىنداعى قازاق عزي ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى نۇرجان مۇحامادييەۆتىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي جاعداي سانيتارلىق كەسۋ شەكتەۋلى جۇرگىزىلەتىن اۋماقتاردا ءجيى كەزدەسەدى.
— كوكتەمنىڭ ۇزاققا سوزىلعان سالقىندىعى مەن ارتىنشا اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ كۇرت 35 گرادۋسقا دەيىن كوتەرىلۋى – جوكە نەمەسە اعاش قاندالاسى سەكىلدى جاندىكتەردىڭ كوبەيۋىنە وتە قولايلى جاعداي. حالىق اراسىندا ولاردى “ساسىق قاندالا” دەپ اتايدى، سەبەبى ولارمەن جاناسقاندا جاعىمسىز ءيىس شىعارادى. ولار نەگىزىنەن اۋلا اۋماقتارىندا كوبەيەدى، ويتكەنى تۇرعىنداردىڭ سانيتارلىق كەسۋگە كەلىسپەۋىنەن مۇنداي شارالار سيرەك وتكىزىلەدى. مۇنداي جەرلەردە وشاقتار پايدا بولادى. ال ورتالىق كوشەلەردە كاراعاشتار وسسە دە، بيووڭدەۋ جۇيەلى جۇرگىزىلەتىندىكتەن مۇنداي جاپپاي تارالۋ جوق، — دەدى مامان.
نۇرجان مۇحامادييەۆ بۇل جاندىكتەردىڭ ادام مەن قورشاعان ورتاعا ءقاۋىپتى ەمەس ەكەنىن، ءبىراق بەلگىلى ءبىر قولايسىزدىقتار تۋدىرۋى مۇمكىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
— ولار كاراعاشتىڭ تۇقىمىمەن قورەكتەنەدى، جاپىراقتار مەن بۇتالاردا مەكەندەيدى. ولارمەن كۇرەس ءۇشىن ەۆكاليپت مايى، تورلار، ديحلوفوس سياقتى قۇرالداردى قولدانۋعا بولادى. اۋلا ىشىندە قۇستاردى تارتۋ ءۇشىن قۇس ۇيالارىن ورناتۋ ۇسىنىلادى. بۇل جاندىكتەرمەن قورەكتەنەتىن قۇستاردى كوبەيتەدى. سونىمەن قاتار، الماتى سياقتى ءىرى قالالاردا كوگالداندىرۋدىڭ زاماناۋي تاسىلدەرى حيميالىق قۇرالداردى كەڭىنەن قولدانۋدى شەكتەيدى، ويتكەنى بۇل پايدالى جاندىكتەر مەن توپىراق تەپە-تەڭدىگىنە زيان كەلتىرۋى مۇمكىن، — دەدى ول.
باسقارمانىڭ مالىمەتىنشە، 2025 جىلى بيولوگيالىق وڭدەۋ جۇمىستارى ءتورت كەزەڭدە جۇرگىزىلەدى:
• ءبىرىنشى كەزەڭ — ءساۋىر ايىندا اياقتالدى؛
• ەكىنشى كەزەڭ — 1–30 ماۋسىم ارالىعى؛
• ءۇشىنشى كەزەڭ — 5 شىلدەدەن 5 تامىزعا دەيىن؛
• سوڭعى كەزەڭ — 15 تامىز بەن 20 قىركۇيەك ارالىعى.
اعىمداعى جىلى ءساۋىر ايىنان باستاپ جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار اياسىندا تۇرعىنداردان تۇسكەن 2 مىڭعا جۋىق ءوتىنىش قارالدى. ءبىرىنشى كەزەڭدە قالا اۋماعىنداعى 2،3 ميلليوننان استام جاسىل جەلەك تەكسەرىلدى.
قازىرگى تاڭدا اۋلا ىشىندەگى جاسىل جەلەكتەردى تەكسەرۋ جانە وڭدەۋ جۇمىستارى كۇشەيتىلۋدە. بۇل شارالار ناتيجەسىندە تۇرعىنداردان كەلىپ تۇسەتىن شاعىمدار سانى ازايدى.
باسقارما وكىلدەرى جوكە قاندالالارى جۇقپالى اۋرۋلار تاراتپايتىنىن، ادامدى شاقپايتىنىن جانە اللەرگيا تۋعىزبايتىنىن ەسكە سالادى. اۋلا اۋماعىن تازا ۇستاۋ، ماساحانا تورلارىن ورناتۋ جانە قاجەت بولعان جاعدايدا تابيعي رەپەللەنتتەردى قولدانۋ ۇسىنىلادى.