الماتىدا ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن جانە ۇلتتىق قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىعىنىڭ قولداۋىمەن ب ا ق وكىلدەرىنە ادام پاپيللوما ۆيرۋسىنا (اپۆ) قارسى ۆاكسينالاۋ ماسەلەسى بويىنشا سەمينار-ترەنينگ ءوتتى. وندا ۇلتتىق يممۋنداۋ باعدارلاماسىنىڭ جەتەكشى ساراپشىلارى، مەگاپوليس ماماندارى ءسوز سويلەدى.
ءيا، بۇگىندە "ادام پاپيللوما ۆيرۋسى" كۇن تارتىبىندە تۇرعان تاقىرىپ. سەبەبى، بۇل ونكولوگيالىق اۋرۋلارعا، اسىرەسە جاتىر موينى وبىرىنا تىكەلەي جول اشىپ بەرەتىن ۆيرۋس بولىپ وتىر. سوندىقتان ونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ەكپە الۋ ماڭىزدى دەيدى سالا ماماندارى.
اپۆ-نا قارسى ەگىلەتىن ۆاكسينانى الەمنىڭ 135 ەلى 15 جىلدان بەرى قولدانىپ كەلەدى. سولاردىڭ ىشىندە وزىمىزگە ىرگەلەس جاتقان وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان دا بار. الەمنىڭ 117 ەلى ادام پاپيللوما ۆيرۋسىنا قارسى ۆاكسينالاردى وزدەرىنىڭ ۇلتتىق يممۋنداۋ باعدارلاماسىنا كىرگىزىپ قويعان، سونىڭ ىشىندە وزىق دەگەن ەۋروپا، اقش، ۇلىبريتانيا، كانادا، اۆستراليا جانە لاتىن امەريكاسى بار. ال ءبىزدىڭ قازاقتان العاش رەت بيىلعى كۇزدە ەگۋدى باستايتىن بولادى.
– بۇگىنگى كۇنى يممۋنداۋ ەل حالقىنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋداعى ۇلتتىق ساياساتتىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى بولىپ وتىر. ايەلدەردە جاتىر موينى وبىرىنىڭ كورسەتكىشى جىل ساناپ ارتۋدا. ال بۇل قاتەرلى دەرتپەن كۇرەسۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى قۇرالى – اپۆ-نا قارسى تۇرا الاتىن ەكپە. ءبىز وسىنى حالىققا دۇرىس جەتكىزۋىمىز كەرەك. ەلىمىزدە كۇن سايىن جاتىر موينى وبىرى كەسەلىمەن 5-6 ادام تىركەلەدى. ءدال وسى قاتەرلى اۋرۋدان ءبىر كۇندە 2-3 ايەل، ءبىر جىلدا 600ء-ى كوز جۇمادى. ادام پاپيللوما ۆيرۋسىنا قارسى ۆاكسينانى سوناۋ 2006-2007 جىلدارى ەنگىزگەن مەملەكەتتەردىڭ كورسەتكىشىنە سۇيەنسەك، ون جىلدان كەيىن اپۆ-نىڭ ونكوگەندىك تۇرلەرى اينالىمىنىڭ 80%-دان استام تومەندەگەنىن كورسەتەدى، – دەيدى ق ر دم ۇلتتىق قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى مانار سماعۇل.
ادام پاپيللوما ۆيرۋسى – بۇل بۇكىل الەمدە وتە كەڭ تارالعان، شىرىشتى قاباتتار مەن تەرىگە اسەر ەتەتىن ۆيرۋستار توبىنىڭ جالپى اتاۋى. بۇگىندە ۆيرۋستىڭ 200-گە جۋىق ءتۇرى بەلگىلى بولىپ وتىر، ولاردىڭ كەم دەگەندە 14ء-ى قاتەرلى ىسىكتەر تۋدىراتىنى دالەلدەنگەن. سونىڭ ىشىندە ەڭ جوعارى ءقاۋىپتىسى – جاتىر موينى وبىرىن تۋدىراتىن 16 جانە 18ء-شى ءتۇرى.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، الەمدە اپۆ-نا قارسى ەگىلگەن ۆاكسينالاردىڭ ەشقايسىسى جاعىمسىز رەاكسيالار تۋدىرماعان. قازاقستان دا ءوز ۇلتىنىڭ دەنساۋلىعىنا الاڭداپ، اپۆ-نا قارسى ەكپەنى بيىل ءۇشىنشى توقساننان باستاپ ەگۋدى جوسپارلاپ وتىر. ددۇ ۇسىنىسىنا سايكەس، ول ەكپە 9-14 جاس ارالىعىنداعى ءجاسوسپىرىم قىزدارعا سالىنۋعا ءتيىس. ال بىزدە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق ۆاكسينالاۋ كۇنتىزبەسىنە سايكەس، ددۇ ۇستانىمىن جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا حالىقتى يممۋنداۋ جونىندەگى ساراپشىلاردىڭ ۇلتتىق تەحنيكالىق كونسۋلتاتيۆتىك توبىنىڭ ۇسىنىمدارىن ەسكەرە وتىرىپ، اتالعان ەكپەنى 11 جاستاعى قىزدارعا سالۋ كوزدەلىپ وتىر. ارينە، ول كۇشتەپ ەمەس، اتا-انانىڭ رۇقساتىمەن ەگىلەدى.
ءبىزدىڭ ەل اپۆ-نا قارسى ەگىلەتىن "گارداسيل" ۆاكسيناسىن تاڭداپ وتىر. ول گوللانديادا شىعارىلادى، 2006 جىلى قولدانۋعا ليسەنزيا العان. بۇگىندە 70-تەن استام ەلدە قولدانىلادى، "گارداسيل" – ءتورت ۆالەنتتى ۆاكسينا، ياعني ول ادام پاپيللوما ۆيرۋسىنىڭ ەڭ ءقاۋىپتى دەگەن 6، 11، 16 جانە 18 دەگەن ءتورت تيپىنەن قورعايدى.
– جاتىر موينى وبىرى 25-44 جاس ارالىعىنداعى ايەلدەردە ءجيى كەزدەسەتىن ونكوپاتولوگيالار اراسىندا ەكىنشى ورىندا تۇرعانى دا دابىل قاعاتىن جاعداي. بۇل كەسەلدى اپۆ ينفەكسياسى تۋدىرادى. اتالعان ۆيرۋس وتە ءقاۋىپتى. ويتكەنى ول جىلدام جۇعادى، جاسۋشالارداعى قاتەرلى ىسىكتىڭ دەگراداسياسىنىڭ قوزدىرعىشىنا اينالادى، ناتيجەسىندە قاتەرلى ىسىكتىڭ دامۋىنا جول اشىپ بەرەدى. كوپ جاعدايدا اعزا اپۆ ينفەكسياسىن ەمدەۋدى قاجەت ەتپەي-اق وزدىگىنەن كۇرەسەدى. الايدا كەيبىر ادامداردا ۆيرۋس قاتەرلى ىسىكتىڭ دامۋىنا اكەلۋى مۇمكىن. ۆاكسينالاۋ مەن سكرينينگتى قامتيتىن الدىن الۋ باعدارلامالارى جاتىر موينى وبىرىنىڭ الدىن الۋدا ءوز تيىمدىلىگىن كورسەتتى. رەسمي زەرتتەۋلەر دە اپۆ ەكپەسىنىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگىن راستادى. بۇل ۆاكسينا جاتىر موينى وبىرىنا اكەلەتىن اۋرۋدىڭ جولىن تۇبەگەيلى كەسۋى جانە ودان بولاتىن ءولىم-جىتىمدى 70-97%-عا تومەندەتۋى مۇمكىن، – دەدى الماتى ونكولوگيالىق ورتالىعىنىڭ ونكوگينەكولوگيا بولىمشەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى رايحان بولاتبەكوۆا.
وسى ورايدا ايتا كەتەيىك، اپۆ قول الىسۋ، ءسۇيىسۋ، تەرىدەگى زاقىمدانعان جەرلەر ارقىلى جانە جىنىستىق قاتىناس كەزىندە جۇعۋى مۇمكىن. سوندىقتان ساۋنا، مونشالارعا، سپورت زالدارىنا، باسسەين، اجەتحانالارعا بارعاندا گيگيەنالىق تالاپتاردى ساقتاعان ابزال.