وڭىردەگى پوليگونعا كەلگەن ساربازدار تاڭبالى تاستاردى بوياپ، جازۋ جازىپ كەتكەن
الماتى وبلىسى قونايەۆ قالاسىندا «AMANAT» پارتياسى جانىنداعى وبلىستىق پارتيالىق باقىلاۋ كوميسسياسىنىڭ جانە ەكولوگيالىق ماسەلەلەر جونىندەگى كەڭەستىڭ بىرلەسكەن وتىرىسى ءوتتى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
جيىندا ءوڭىردىڭ تاريحي-مادەني جانە تابيعي مۇراسىن ساقتاۋ، قورعاۋ شارالارى زەردەلەندى. اتاپ ايتقاندا، جامبىل اۋدانىنداعى «اققاينار» پەتروگليفتەر كەشەنىنىڭ جانە ىلە وزەنىنىڭ جاعاسىندا ورنالاسقان «تاڭبالى تاس» شاتقالىنىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى نازارعا الىندى.
جيىندى اشقان «AMANAT» پارتياسى الماتى وبلىستىق فيليالىنىڭ ءتوراعاسى قۋات بايعودجايەۆ «تاڭبالى» قورىعىندا 10 مىڭنان استام پەتروگليف ورنالاسقانىن، ال «اققاينار» كەشەنىندە ەجەلگى داۋىردە تاسقا قاشالعان 5 مىڭعا جۋىق تاڭبا تابىلعانىن اتاپ ءوتتى. الايدا، «اققاينار» كەشەنى وسى كۇنگە دەيىن مەملەكەت قورعاۋىنداعى نىساندار قاتارىنا ەنگەن جوق. سوندىقتان، تاريحي مۇرانىڭ جويىلىپ كەتۋ ءقاۋپى بار.
ەجەلگى ونەر تۋىندىلارىنىڭ تاعدىرىنا قوعام بەلسەندىلەرى دە الاڭداپ وتىر. «وحوتنيكي زا پەتروگليفامي» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى ولگا گۋميروۆا «اققاينار» كەشەنىندەگى تاسقا قاشالعان تاڭبالاردىڭ باسىم بولىگى ۆانداليزم ارەكەتىنە ۇشىراعانىن تىلگە تيەك ەتتى.
«بۇگىندە ەجەلگى ەسكەرتكىشتەردى زەرتتەۋ جۇمىسى تولىق اياقتالعان جوق. سونىڭ سالدارىنان نىساندى مەملەكەت قورعاۋىنا الۋ مۇمكىن بولماي وتىر. تاڭبالاردىڭ باسىم بولىگى جازۋ، بوياۋ، سەمەنت، گۋدرون جانە وزگە دە قوسپالار كەسىرىنەن زاقىمدالعان. كيەلى ورىننىڭ ەڭ كوپ زاقىمدانعان تۇسى – ورتالىق بولىگى. وندا ۇزاق جىل اسكەري دالالىق لاگەر ورنالاستى. بارلىق عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسى اياقتالعانعا دەيىن جارتاس جازىعىن قالپىنا كەلتىرۋ جانە ونداعى جازۋلاردى ءوشىرۋ بويىنشا شارا قابىلداۋ قاجەت. جالپى، «اققاينار» شاتقالىن تاريحي-مادەني نىساندار تىزىمىنە ەنگىزۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ قاجەت»، – دەدى ول.
ءوز كەزەگىندە، ءماتىبۇلاق اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى تەمىرحان مۋكەيەۆ تاريحي ەسكەرتكىشتەردى اۋىلدىق اكىمدىك قورعاي المايتىنىنا جانە تاريحي-مادەني مۇرانى ساقتاۋدىڭ كەشەندى جوسپارىن ازىرلەۋ قاجەت ەكەنىن باسا ايتتى.
«ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتىڭ ىرگەسىندە اسكەري پوليگون ورنالاسقان. ونداعى ساربازدار تاڭبالى تاستاردى بوياپ، جازۋ جازىپ كەتەدى. ونى حيميالىق ەرىتكىشتەرمەن دە، اسەتونمەن دە ءسۇرتىپ كوردىك. جازۋلار وشپەي قويدى. قولىمىزدان كەلەر شارا – تەك سەنبىلىك ۇيىمداستىرۋ. وسى ماسەلە بويىنشا قىركۇيەك ايىندا وبلىستىق تاريحي-مادەني مۇرانى قورعاۋ جونىندەگى ورتالىققا حات جولداعان ەدىم. ودان بەرى ەكى اي ۋاقىت ءوتتى. جاۋاپ ءالى جولدانعان جوق. اۋىل اكىمدىگىندە ەلىمىزدىڭ قۇندى مادەني مۇراسىن ءوز بەتىنشە قورعايتىنداي مۇمكىندىك جوق»، – دەدى تەمىرحان مۋكەيەۆ.
پارتيالىقتاردىڭ ايتۋىنشا، ايماقتا ۆانداليزم ارەكەتىنىڭ ەتەك جايۋىنا سەبەپ بولىپ وتىرعان جايتتاردىڭ ءبىرى – ۆەدومستۆوارالىق ءىس-قيمىلدىڭ السىزدىگى.
«وبلىستىق تۋريزم، مادەنيەت باسقارماسى، وڭىرلىك ەكولوگيا دەپارتامەنتى جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ءار ءتۇرلى جۇمىس جۇرگىزۋدە. ال ىشكى ىستەر ورگاندارى بولسا، ۇلتتىق بايلىعىمىزدى قورعاۋ ماسەلەسىنە قاتىستى بەلسەندى شارا قابىلدامايدى. سونىمەن قاتار، ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ جوسپارلارىندا ۆانداليزمگە قارسى كۇرەس بويىنشا ناقتى ءىس-شارالار كوزدەلمەگەن. بۇل دا ماڭىزدى ماسەلەنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى، ۆەدومستۆولار اراسىندا ءتيىستى ءوزارا ءىس-قيمىلدى جولعا قويۋ، ەسكەرتكىشتەردى ۆاندالداردان قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. ەڭ الدىمەن، «اققاينار» كەشەنىن تاريحي-مادەني نىساندار تىزىمىنە ەنگىزۋ قاجەت»، – دەدى قۋات بايعودجايەۆ.
جيىن سوڭىندا كوميسسيا مۇشەلەرى ۋاكىلەتتى ورگاندارعا ءبىرقاتار ۇسىنىس ءبىلدىردى. اتاپ ايتقاندا، «تاڭبالى تاس» تاريحي-مادەني نىساندارى مەن «اققاينار» كەشەنىنىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋعا الۋ، ۆەدومستۆوارالىق ءوزارا ءىس-قيمىلدى جولعا قويۋ جانە اباتتاندىرۋ، ينفراقۇرىلىم جۇرگىزۋ ارقىلى ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ ءۇشىن بارلىق شارانى قابىلداۋ، ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ كۇشىمەن جەرگىلىكتى جەردى پاترۋلدەۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. بۇعان قوسا، وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسى جىل سوڭىنا دەيىن «اققاينار» شاتقالىن تاريحي-مادەني نىساندار تىزىمىنە ەنگىزۋ ماسەلەسىن قاراۋى قاجەت.
ەسكە سالا كەتەيىك، بۇعان دەيىن پارتيالىقتار ۇلتتىق بايلىعىمىزدى قورعاۋ اكسياسى اياسىندا «تاڭبالى تاس» شاتقالىنا باردى. اماناتتىقتار سەنبىلىك وتكىزىپ، 100 قاپقا جۋىق قوقىس جينادى. الداعى كۇندەرى پارتيالىقتار جانە «جاستار رۋحى» جاستار قاناتىنىڭ بەلسەندىلەرى سەنبىلىكتى «اققاينار» كەشەنىندە وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. ولار تاستاعى تاڭبالاردى ۆاندالدار جازىپ كەتكەن ءتۇرلى جازۋدان تازارتادى.
جالپى، «AMANAT» پارتياسى ەكولوگيا ماسەلەسىنە كوپ كوڭىل بولەدى. ماسەلەن، پارتيانىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ جۇمىس اياسىندا ەل اۋماعىندا 2025 جىلعا دەيىن 2 ملرد تۇپكە جۋىق اعاش وتىرعىزىلادى. سونىمەن قاتار، ەل اۋماعىندا رۇقسات ەتىلمەگەن قوقىس ۇيىندىلەرىنىڭ پايدا بولۋىنا جول بەرمەۋ ماقساتىندا پوليسيا جانە ەكولوگيا دەپارتامەنتتەرى رەيد جۇرگىزەدى. سونداي-اق وندىرىستەگى ەكولوگيالىق باستامالار دا كۇشەيتىلەدى.