الماتىدا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن سيفرلانۋىن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيتىن ءۇش جىلدىق اۋقىمدى باعدارلاما اياقتالدى. جاڭا وقۋ جىلى قارساڭىندا قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى سايران سايفەدەنوۆ الماتى مەكتەپتەرى مەن بالاباقشالارىنداعى سيفرلىق جانە ءبىلىم بەرۋ ينفراقۇرىلىمى قالاي كۇشەيىپ جاتقانى، جالپى، جاڭا وقۋ جىلىنا دايىندىق ماسەلەسى جونىندە اڭگىمە تارقاتتى.
باستى ماسەلە – بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى
قازىرگى تاڭدا الماتىداعى بارلىق ءبىلىم مەكەمەلەرى جاڭاشا دامىپ، ۇلكەن ىزدەنىس ۇستىندە. بۇگىنگى كۇنى قالاداعى بارلىق مەملەكەتتىك 216 مەكتەپ پەن 196 بالاباقشا كەشەندى قاۋىپسىزدىك جۇيەسىمەن جابدىقتالسا، مۇنداي جۇيەگە بەينەباقىلاۋ، دابىل تۇيمەلەرى، كىرىپ-شىعۋدى باقىلايتىن جۇيەلەر مەن ءورت دابىلى كىرەدى. ءبىلىم مەكەمەلەرىنىڭ باستى ماسەلەسى – بالالار ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى. سوندىقتان وسى ماقسات ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ بارلىعىنا 21 106 سيفرلىق بەينەكامەرا ورناتىلدى. بۇل بەينەباقىلاۋلاردىڭ 12 450ء-ى مەكتەپتە، 8656-سى بالاباقشادا ورنالاستىرىلدى. سونداي-اق، نىساندارعا تۇگەلىمەن بىر-بىردەن 412 دابىل تۇيمەسى قويىلعان. مەكتەپكە كىرىپ-شىعۋدى باسقاراتىن، باقىلايتىن ءبىرىڭعاي جۇيە ەنگىزىلىپ، بالاباقشالارعا دوموفون ورناتىلعان. سونىمەن قاتار، ءار نىساندا ءورت دابىلى جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى.
الماتى قالاسىندا ەل پرەزيدەنتىنىڭ «ادىلەتتى قازاقستان: ءبارىمىز جانە ءارقايسىمىز ءۇشىن. ءقازىر جانە ءاردايىم» اتتى سايلاۋالدى باعدارلاماسىنا سايكەس، جان باسىنا قارجىلاندىرۋ ەسەبىنەن 75 جاڭا پاندىك كابينەت (حيميا، فيزيكا، بيولوگيا، STEM جانە روبوتوتەحنيكا) ساتىپ الۋ جوسپارلانعان ەدى. وسى ماقساتتا اعىمداعى جىلدىڭ 4 تامىزىندا 41 كابينەت تولىق جابدىقتالىپ، پايدالانۋعا بەرىلدى، 24 كابينەتتى جەتكىزۋ جاعى قولعا الىندى. ءقازىر 10 كابينەتتى جاراقتاندىرۋ ءۇشىن بايقاۋ راسىمدەرى ءوتىپ جاتىر.
سونىمەن قاتار، الماتىداعى 216 مەكتەپ 1095 مامانداندىرىلعان پاندىك كابينەتتەرمەن جابدىقتالسا، ولاردىڭ 991ء-ى جاڭارتىلعان ۇلگىدە. ياعني بۇل – مەكتەپتىڭ جالپى سانىنىڭ 90،5%-ى . وسى كورسەتكىشتىڭ ءوزى الماتى قالاسىنىڭ كوش باسىندا كەلە جاتقانىن كورسەتەدى. الماتىداعى بارلىق مەكتەپتەر جىلدام ينتەرنەتپەن قامتىلعان. وپتيكالىق-تالشىقتى بايلانىس جەلىسىنىڭ (وتبج) ارقاسىندا 216 مەكتەپتىڭ ءارقايسىسى سەكۋندىنا 100 مبيت جىلدامدىقپەن جەلىگە كىرە الادى. ينتەرنەت قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا CGNAT (Carrier-Grade Network Address Translation) جۇيەسى ەنگىزىلدى. بۇل جۇيەنىڭ تيىمدىلىگى – تىيىم سالىنعان، تەرروريستىك جانە باسقا دا قاجەتسىز رەسۋرستارعا كىرىپ-شىعۋدى شەكتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
الماتى بۇگىندە مەكتەپ پەن بالاباقشادا قاۋىپسىزدىكتى، سيفرلاندىرۋدى جانە تەحنولوگيالىق جاڭعىرتۋدى قامتاماسىز ەتۋدىڭ كەشەندى ءتاسىلىن پايدالانا وتىرىپ، ءقاۋىپسىز جانە تەحنولوگيالىق ءبىلىم بەرەتىن مەگاپوليسكە اينالدى.
شاھاردا 12 جاڭا مەكتەپ اشىلادى
وقۋشى ورنىنىڭ تاپشىلىعى ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىنە ءتان ماسەلە. وسى ورايدا الماتىدا وقۋشى ورنىنىڭ تاپشىلىعىن ازايتۋ ماقساتىندا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن جاڭعىرتۋعا باعىتتالعان «كەلەشەك مەكتەپتەرى» مەن «1300 مەكتەپتى وڭالتۋ» ۇلتتىق جوباسى قولعا الىنعان. شاھاردا 1 قىركۇيەكتە 12 جاڭا مەكتەپ اشىلعالى وتىر.
جالپى، الماتى قالاسى بويىنشا «كەلەشەك مەكتەپتەرى» جوباسى اياسىندا 34،8 مىڭ وقۋشىعا ارنالعان 21 مەكتەپ سالىنىپ جاتسا، 13 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى «Samruk-Kazyna Construction» كومپانياسىنىڭ قاتىسۋىمەن جۇزەگە اسىپ جاتىر. وسىنداي مەكتەپتىڭ بىرەۋى بىلتىر العاش رەت پايدالانۋعا بەرىلسە، وسى وقۋ جىلىنىڭ العاشقى كۇنى تاعى 12 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلەدى. بۇعان قوسا، قوسىمشا تاعى 8 مەكتەپ جەكە ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن «ساتىپ الۋ» مەحانيزمى ارقىلى سالىنا باستادى. سونىڭ ىشىندە ەكى مەكتەپ بيىل قىركۇيەكتە ىسكە قوسىلىپ، تاعى ەكى مەكتەپ 2025 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا، قالعان تورتەۋى جىل سوڭىنا دەيىن اشىلماقشى.
«1300 مەكتەپتى وڭالتۋ» جوباسى
بۇل جوبا اياسىندا 2025–2027 جىلدارعا ارنالعان الماتىداعى 31 ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىنىڭ ءتىزىمى جاساقتالعان ەدى. وسى ءتىزىم بويىنشا بيىل 15 مەكتەپتە، 2026 جىلى – 9، 2027 جىلى – 7 مەكتەپتە وڭتايلاندىرۋ جۇمىسى جوسپارلانعان. قازىرگى تاڭدا بەس نىساندا قۇرىلىس پەن قايتا جاڭارتۋ جۇمىسى ءجۇرىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن «زەردەلى» شاعىناۋدانىندا 550 ورىندى مەكتەپ سالىنا باستادى. ال ناۋرىزباي اۋدانىندا 1200 ورىندى جاڭا مەكتەپ ساتىپ الۋ جوسپارلانىپ، ول وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قولدانىسقا بەرىلمەكشى.
قازىرگى تاڭدا قالادا 3 مىڭنان استام وقۋشى ورنى قۇرىلاتىن 13 مەكتەپ پەن 8 قوسىمشا عيماراتقا سەيسميكالىق كۇشەيتۋ جانە قايتا قۇرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. بۇعان قوسا، كەيبىر نىساندار تولىق جاڭارىپ ۇلگەردى. قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتقان 4 مەكتەپ وقۋ جىلى باستالىسىمەن پايدالانۋعا بەرىلىپ، جىل سوڭىنا دەيىن قوسىمشا 8 مەكتەپ اياقتالادى. قالعان 8 نىساننىڭ جۇمىسى 2026 جىلى جالعاسادى. سونىمەن قاتار، قازىرگى كەزدە قالامىزداعى 8 بالاباقشا مەن «ماشينا جاساۋ جانە تەلەكوممۋنيكاسيالار كوللەدجى» كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتىپ جاتىر. جىل سايىن جۇرگىزىلەتىن اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارى 188 مەكتەپتە، 48 بالاباقشادا، 15 كوللەدجدە، 7 ينتەرناتتا جانە قوسىمشا ءبىلىم بەرەتىن 4 مەكەمەدە اتقارىلىپ جاتىر.
بۇل ماقساتقا 1،8 ملرد. تەڭگە بولىنگەن. سونىمەن قاتار، بارلىق ءبىلىم بەرۋ نىساندارىن جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايارلاۋ جۇمىسى دا اياقتالىپ كەلەدى. جوندەۋ جۇمىستارى ءساتتى اياقتالعان 196 بالاباقشانىڭ 188ء-ى دايىندىق اكتىسىن الىپ، قالعان نىسانداردا جوندەۋ جۇمىستارى جالعاسىپ جاتىر. جالپى، قالامىزداعى 216 مەكتەپتىڭ 203ء-ى دايىندىقتان وتسە، قالعان مەكتەپتەردەگى جۇمىس اياقتالۋعا جاقىن. سونىمەن قاتار، جوندەۋ ءجۇرىپ جاتقان 20 كوللەدجدىڭ 19-ى دايىن، قوسىمشا ءبىلىم بەرەتىن 19 مەكەمەنىڭ 17ء-سى قىسقا تولىق ءازىر. وسىلايشا قالامىزداعى بارلىق ءبىلىم مەكەمەسى تامىز ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىن بولعالى وتىر.
الماتى اكىمدىگى ۇسىنعان سۋرەت
كوللەدجدەرگە – 52 ملرد تەڭگە
الماتىدا تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ (تجكب) جۇيەسى قارقىندى دامىپ كەلەدى. قازاقستاندا جاريالانعان «جۇمىسشى ماماندىقتار جىلىندا» وسى ماسەلەگە كەڭىنەن كوڭىل ءبولىندى. بۇگىنگى تاڭدا قالالىق تجكب جەلىسىنە 88 كوللەدج كىرسە، ونىڭ ىشىندە 22ء-سى – مەملەكەتتىك تە، 66-سى – جەكەمەنشىك. مۇنداعى 85 544 ادامنىڭ 46 838ء-ى مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتىر.
بيىل، ياعني 2025-2026 وقۋ جىلىنا مەملەكەتتىك گرانتقا 18 مىڭنان استام ءوتىنىش تۇسكەن. تالاپكەرلەردى قابىلداۋ تامىز ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن جالعاسادى. قازىرگى تاڭدا قالا كوللەدجدەرىندە بولاشاق ماماندار 131 ماماندىق، 220 بىلىكتىلىك بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتىر.
سونىمەن قاتار، بيىل كوللەدجدەردى جاڭعىرتۋ جاعى دا كۇشەيتىلدى. «جاس مامان» جوباسى اياسىندا 18 وقۋ ورنى قۇرال-جابدىقپەن جابدىقتالىپ، مەملەكەتتەن 4،2 ملرد. تەڭگە جۇمسالدى. سونداي-اق، بيىل اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارى ءۇشىن دە 2،4 ملرد. تەڭگە ءبولىندى. وسى قارجىنىڭ 170 ملن. تەڭگەسى 6 كوللەدجدىڭ ماتەريالدىق بازاسىن جاڭارتۋعا جۇمسالدى. ءقازىر قالادا ءبىرقاتار جاڭا جوبا قولعا الىندى. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ اۋقىمدىسى – الماتى كولىك جانە مەحانيكا كوللەدجىنىڭ جاڭا عيماراتى. ول 1050 ستۋدەنتكە ەسەپتەلگەن، ىشىندە 120 ورىندى جاتاقحانا بولادى. تاعى ەكى كوللەدجدە 300 ورىندى قوسىمشا عيمارات سالىنادى. ولاردى قاراشا ايىنىڭ سوڭىنا قاراي قولدانىسقا بەرۋ جوسپارلانعان.
بۇعان قوسا، الاتاۋ اۋدانىنداعى «العاباس» ىقشاماۋدانىندا يننوۆاسيالىق تەحنيكالىق كوللەدج قۇرىلىسى باستالىپ كەتتى. جوبا اياسىندا وقۋ كورپۋسى، جاتاقحانا، شەبەرحانالار، سپورت جانە دەمالىس الاڭدارى، تولىق ينفراقۇرىلىم سالۋ كوزدەلگەن. قۇرىلىسى 2026 جىلدىڭ اقپانىندا اياقتالادى دەپ كۇتىلۋدە.
قالالىق تجكب جۇيەسىنە بولىنگەن بيۋدجەت – 52،1 ملرد تەڭگە قاراجاتتىڭ 679 ملن تەڭگەسى تالىمگەرلىك باعدارلامالاردى دامىتۋعا، WorldSkills چەمپيوناتىن وتكىزۋگە، جاتاقحانا كۇتىمى مەن كوللەدجدەردى قارجىلاي قولداۋعا باعىتتالدى.
وسىلايشا، قالا كولەمىندە «جۇمىسشى ماماندىقتار جىلى» اياسىندا جاسالىپ جاتقان ءىس-شارالار جاستارعا جاڭا مۇمكىندىك ۇسىنىپ، ەڭبەك نارىعىندا سۇرانىسقا يە كادرلاردى دايارلاۋعا جول اشىپ وتىر.
«مەكتەپ اۆتوبۋسى» جوباسى
الماتىدا «مەكتەپ اۆتوبۋسى» جوباسى اياسىندا اۆتوبۋستار مەن رەيستەر سانى قىسقارتىلدى، سوعان قاراماستان اتا-انالاردىڭ سۇرانىسى مەن قاۋىپسىزدىك تالاپتارىن ەسكەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردى تاسىمالداۋ جاعى ءالى دە جالعاساتىن بولادى.
«ءبىز مەكتەپتەردىڭ وتىنىشىنە وراي، اۆتوبۋستاردىڭ سانىن قىسقارتۋ تۋرالى شەشىم شىعاردىق. دەگەنمەن، وقۋشىلاردى تاسىمالداۋ جاعىن وتىنىشتەردى ەسكەرە وتىرىپ، سول كۇيى قالدىردىق»، – دەدى الماتى قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى سايران سايفەدەنوۆ.
جالپى، بۇعان دەيىن وسىناۋ جوبا اياسىندا 55 مەكتەپ انىقتالىپ، 10 180 وقۋشى قامتىلعان بولاتىن. ولاردى تاسىمالداۋ ءۇشىن 181 اۆتوبۋس ءبولىنىپ، ولار كۇن سايىن 897 رەيس جاسادى. ماسەلەن، ءبىر رەيستىڭ قۇنى 20 ورىندىق اۆتوبۋسقا 27 423 تەڭگە (646 رەيس)، ال 36 ورىندىق اۆتوبۋسقا 29 967 تەڭگەدەي (251 رەيس) بولدى. ياعني جىلىنا 4 ملرد. 164 ملن تەڭگە قاجەت بولعان ەدى.
الايدا، بيىل ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىمەن قوسىمشا جۇمىس جۇرگىزىلىپ، ناتيجەسىندە اۆتوبۋستار سانى 49-عا قىسقارتىلىپ وتىر. كولىكتى الىپ تاستاۋعا 24 مەكتەپ ءوتىنىش بەردى. قازىرگى تاڭدا قالاداعى 44 مەكتەپتىڭ 7532 وقۋشىسى تاسىمالداۋمەن قامتىلىپ، ولاردى 132 اۆتوبۋس جەتكىزەتىن بولدى. وسىلايشا كۇنىنە 663 رەيس جاسالسا، بۇل بۇرىنعىدان 234 رەيسكە از كورىنەدى.
قالا ىشىندە 2025 جىلى 22 مەكتەپتە 5495 وقۋشىنى تاسىمالداۋ ءۇشىن 92 اۆتوبۋس قاجەت بولدى. وسىعان بايلانىستى قالالىق موبيلدىلىك باسقارماسى جاڭا اۆتوبۋستار ساتىپ الۋدى جوسپارلاپ، جىل سوڭىنا دەيىن وقۋشىلاردى تاسىمالداۋ مەن قامتۋدى 15 915 بالاعا جەتكىزدى. وسى ماقسات ءۇشىن 283 اۆتوبۋستى پايدالانۋ كەرەك ەدى. الايدا مەكتەپتەردىڭ ءوتىنىشى مەن جۇرگىزىلگەن وڭتايلاندىرۋ ناتيجەسىندە بيۋدجەت شىعىندارىن قىسقارتىپ، وقۋشىلاردى تاسىمالداۋ جۇيەسى ساقتالىپ قالدى. وسىلايشا تاسىمالدى اتا-انالاردىڭ سۇرانىسى مەن مەكتەپتىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە ساي ۇيىمداستىرۋعا جول اشىلىپ وتىر.