الماتى باسقا دا قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان قالالار سياقتى ۋربانيزاسيانىڭ قيىندىقتارىنا تاپ بولىپ وتىر. بۇل تۋرالى جالپى تالقىلاۋ ءۇشىن الماتى قالاسىن دامىتۋ ورتالىعىنىڭ سايتىندا جاريالانعان «الماتى قالاسىنىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى دامۋ جوسپارىنىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارى جانە 2030 جىلعا دەيىنگى ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆالار» قۇجاتىندا ايتىلعان، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
سىن-قاتەرلەر 4 ساناتقا بولىنگەن: الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، ينفراقۇرىلىمدىق، ەكولوگيالىق.
الەۋمەتتىككە جاتاتىندارى:
- ەل ىشىندەگى كوشى-قون ەسەبىنەن حالىق سانىنىڭ جىلدام ءوسۋى: 5 جاڭا الماتىلىقتىڭ 3ء-ۋى سىرتتان كەلگەندەر
- قاتىنامالى كوشى-قون (كۇندەلىكتى 400 مىڭ. استام ادام كىرەدى)، قىلمىس قاتەرلەرىنىڭ ءوسۋى
- سىرقاتتانۋدىڭ جوعارى دەڭگەيى، ق ر بويىنشا ورتاشا قان اينالىمى جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى دەڭگەيىنەن ورتا ەسەپپەن 2،3 ەسە جوعارى
- الەۋمەتتىك قىزمەتتەرگە جوعارى سۇرانىس
- مەكتەپتەردە 19،6 مىڭ ورىن تاپشى
- مەملەكەتتىك ەمحانالار جەلىسىنىڭ 60%-تەن استامى
1،7 ەسە شامادان تىس جۇكتەلگەن.
ەكونوميكالىق:
- 2015 ج. بەرى حالىقتىڭ ناقتى تابىسىنىڭ نەبارى 2%-كە ءوسۋى
- جوعارى ينفلياسيا (2022 ج. باسىنان باستاپ 8،8%)، جوعارى ينفلياسيالىق كۇتىمدەر ساقتالۋدا
- 380 مىڭ نەمەسە ەرەسەك الماتىلىقتاردىڭ 25%ء-ى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋعا قول جەتكىزە المايدى
- 10 قىلمىستىڭ 9-ىن جۇمىسسىزدار جاسايدى
- كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ ەلەۋلى ۇلەسى – قالانىڭ ءجىو-نىڭ 28،3% (ەلدىڭ ءجىو-نىڭ 5،4%)
- ەلدەگى ءاربىر بەسىنشى جۇمىسسىز جاس الماتىدا تۇرادى (14،4 مىڭ ادام).
ينفراقۇرىلىمدىق سىن-قاتەرلەر:
- قالا اۋداندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنداعى تەڭسىزدىكتەر
- وڭتۇستىك بولىگىندە – ءبىلىم بەرۋ (60%)، مادەنيەت وبەكتىلەرىنىڭ (85%) جانە ساياباق ايماقتارىنىڭ (75%) شوعىرلانۋى
- سولتۇستىك بولىگىندە – ونەركاسىپتىك ايماقتار، قويمالار، ەسكى تۇرعىن ۇيلەر (61%)
- كۇن ساناپ ءوسىپ كەلە جاتقان كولىك اعىمى، كەپتەلىستەر، 470 مىڭ قالالىق جانە 230 مىڭ سىرتتان كەلەتىن اۆتوكولىك
- ينجەنەرلىك جەلىلەردىڭ دامىماۋى
- قالا اۋلالارى مەن كوشەلەرىنىڭ 1/5-نە جارىق ورناتىلماعان
- ەلەكتر جەلىلەرىنىڭ توزۋى 65%، جەلىلەردەگى جوعالتۋ 14%
- سۋىق سۋمەن قامتۋداعى جوعالتۋ - 30%
- 40 مىڭ.-نان استام ادام سىرتتان اكەلىنەتىن سۋدى پايدالانادى
- تۇرعىن ءۇي قورىنىڭ ەسكىرۋى 1،7 مىڭ. استام ەسكى جانە اۆاريالىق ۇيلەر (بارلىق كتۇ-نىڭ 1/5-كە جۋىعى)، وندا شامامەن 75 مىڭ قالا تۇرعىندارى تۇرادى.
ەكولوگيالىق سىن-قاتەرلەر:
- اتموسفەرانىڭ جوعارى لاستانۋ يندەكسى: 7 (5-كە دەيىن قالىپتى)
- NO2 رۇقسات ەتىلگەن شەكتى مولشەرىنەن 2 ەسە، PM2.5 3 ەسە ارتۋى
- قالدىقتار كولەمىنىڭ ءوسۋى، 430 مىڭ توننا قتق-نىڭ تەك 17% قايتا وڭدەلەدى
- كوگالداندىرۋ بويىنشا اركەلكىلىك
- قالا بويىنشا ادام باسىنا ورتا ەسەپپەن 12 ش.م.، باتىس جانە سولتۇستىك-باتىس اۋدانداردا 5 - 7 ش.م /ادام
- 4 ملن. اعاشتىڭ 485 مىڭى – 12% اپاتتىق جاعدايدا جانە جاعدايى ناشار.
قۇجات 2022 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنە دەيىن جالپى تالقىلاۋدا.