«الماتى قالا جارىق» ج ش س جاۋاپتى كومپانيانىڭ شارتتاعى مىندەتتەمەسىن ورىنداماۋ سالدارىنان تۋىنداعان الماتىداعى كوشە جارىعىنا قاتىستى جۋرناليستەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى.
مۇنىڭ ءبارى 2018 جىلى الماتى قالاسىنىڭ ەنەرگەتيكا جانە سۋمەن جابدىقتاۋ باسقارماسى، سونىمەن قاتار، «الماتى قالا جارىق» ۆەدومستۆولىق باعىنىستى ۇيىمى (اقج) جەكە ارىپتەس – كونسورسيۋممەن «الماتى قالاسىنىڭ سىرتقى جارىقتاندىرۋدى جاڭعىرتۋ» جوباسى بويىنشا مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك (ءمجا) شارتىن جاساسقان كەزدە باستالدى. كونسورسيۋم قۇرامىندا «ABM-Vuilding 2007»، «ەلەكترورەمونت» ج ش س جانە «ABM-Project» ج ش س سىندى ءۇش كومپانيا بار.
كەلىسىم-شارتقا سايكەس، جاڭعىرتۋ جۇمىستارىنا بايلانىستى 2020 جىلدان باستاپ اعىمداعى جوندەۋ جۇمىسىنىڭ كولەمى 2،5 ەسەدەن استام كوبەيدى. شارت بويىنشا جەكە ارىپتەس 2019-2023 جىلدار ارالىعىندا 8،1 ملرد تەڭگە ينۆەستيسيالاۋعا ءتيىس بولدى، ال ءىس جۇزىندە ولاردىڭ تەك ءبىر بولىگىن عانا سالدى. جوسپارلانعان ينۆەستيسيالاردىڭ ورىندالماۋى قالانىڭ سىرتقى جارىقتاندىرۋ جەلىسىن جاڭعىرتۋ باعدارلاماسىنىڭ ورىندالماعانىن كورسەتەدى. وپەراسيالىق شىعىنداردىڭ وتەماقىسى (اعىمداعى جوندەۋ) جىل سايىن جەكە سەرىكتەستىڭ ءوتىنىشى بويىنشا ءوستى: 2019-2023 جىلدار ارالىعىندا اعىمداعى جوندەۋگە ارنالعان شىعىستار 12،08 ملرد تەڭگەدەن 28،5 ملرد تەڭگەگە دەيىن ءوستى، بۇل جەكەمەنشىك ارىپتەس جۇمىس ىستەگەن كەزدە قالانىڭ سىرتقى جارىقتاندىرۋ جەلىسىنىڭ جاي-كۇيىنىڭ ايتارلىقتاي ناشارلاعانىن دالەلدەيدى. بۇل كەزەڭدە اعىمداعى جوندەۋگە ارنالعان سوما 16،5 ملرد تەڭگەگە ارتتى، ياعني باستاپقى قۇنىنان 2،3 ەسە كوپ.
جەكەشە ارىپتەس ىنتىماقتاستىقتىڭ بارلىق كەزەڭىندە ءمجا نىساندارىن جوبالاۋ، جاڭعىرتۋ جانە پايدالانۋعا بەرۋ جونىندەگى جۇمىستاردى ورىنداۋ مەرزىمدەرىن بىرنەشە رەت بۇزعان. ال كەيبىر جۇمىس تولىقتاي اقاۋمەن تاپسىرىلدى ءارى ولاردىڭ كونسورسيۋمى ونى دەر كەزىندە جويمادى. ەنەرگەتيكا باسقارماسى جانە اقج 2022 جىلدىڭ باسىنان باستاپ شارت بويىنشا جۇمىستاردى ورىنداۋ ساپاسى مەن مەرزىمى بويىنشا جازباشا تۇردە بىرنەشە رەت ەسكەرتۋ جولداعان. ءبىراق قازىرگى ۋاقىتتا بۇل تالاپتار ورىندالمادى، كوپتەگەن بۇزۋشىلىق جويىلعان جوق. بۇل قالادا سىرتقى جارىقتاندىرۋ ماسەلەسىن تۋدىرادى.
«جەكە سەرىكتەس جۇمىس جۇرگىزۋ ەرەجەلەرىن، جوبالاۋ جانە بايقاۋ قۇجاتتاماسىندا كورسەتىلگەن نۇسقاۋلىقتار مەن ەرەجەلەردى، سونىمەن قاتار، ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە قۇرىلىس قىزمەتى، ءورت قاۋىپسىزدىگى، ازاماتتىق قورعاۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك نورماتيۆتەردى ەلەمەيدى. ونىڭ شارتتاعى مىندەتتەمەلەردى ورىنداماۋى الماتىلىقتاردىڭ كوشەلەردى جارىقتاندىرۋ ماسەلەسىنە ورىندى شاعىمىن تۋدىرادى. ولار مۇنى الماتى اكىمدىگىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەردە، باق-تا جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە ۇنەمى ايتىپ، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىنا نارازىلىق ءبىلدىردى»، - دەدى «الماتى قالا جارىق» باسشىسى يگور مىسيك.
الماتى قالاسى تۇرعىندارىنان قالانىڭ قوعامدىق قابىلداۋ بولىمىنە كەلىپ تۇسكەن وتىنىشتەرىن باقىلاۋ مەن تالداۋ ءاربىر ەكىنشى شاعىمنىڭ جارىقتاندىرۋعا قاتىستى ەكەنىن جانە بۇل جەكە سەرىكتەستىڭ كەمشىلىكتەرى مەن نەمقۇرايلىلىعىنىڭ ناتيجەسى ەكەنىن كورسەتتى. ماسەلەن، 2022 جىلدىڭ باسىنان باستاپ اقج ديسپەچەرلىك بولىمىنە تۇسكەن شاعىمدار سانى 2 ەسەگە ارتتى، ءقازىر سىرتقى جارىقتاندىرۋ ساپاسىنا قاتىستى 20 مىڭنان استام شاعىم جينالدى. جەلىدەگى تۇيتكىلدى جويۋعا 5-6 جوندەۋ بريگاداسى عانا ارالاسقان، ولار بۇعان توتەپ بەرە المايدى. ال دەمالىس كۇندەرى بريگادا سانى 2-3-كە دەيىن كۇرت ازايادى. شارت بويىنشا ءار اۋدانعا 2 جوندەۋ بريگاداسى، ياعني 8 اۋدانعا – 16 بريگادا ءبولىنۋى كەرەك. سونىمەن قاتار، اقج ديسپەچەرلىك قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، جەكە سەرىكتەس 10 بىرلىكتەن اسپايتىن ارنايى تەحنيكانى پايدالانادى، بۇل جەتكىلىكسىز.
«قالا اۋماعىندا كوشە جارىعىن باسقارۋدىڭ اشىق شكافتارى تابىلدى، بۇل بالالاردى توق سوعۋ ءقاۋپىن تۋعىزادى. تىرەكتەردە جەرگە تۇيىقتالۋدىڭ بولماۋ فاكتىلەرى كەزدەستى، بۇل جەلىنىڭ ۇشقىنىنا اكەلىپ، ازاماتتاردىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەدى»، - دەيدى يگور مىسيك.
سونىڭ ناتيجەسىندە جاۋاپسىز جەكەشە ارىپتەسپەن شارتتى بۇزۋ ءۇشىن سوتقا تالاپ قويۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ايتا كەتەيىك، كونسورسيۋمعا قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىرى – «ەلەكترورەمونت» ج ش س - مەملەكەتتىك ساتىپ الۋعا جاۋاپسىز قاتىسۋشىلاردىڭ تىزىلىمىنە ەنگىزىلگەن. ق ر «مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك تۋرالى» زاڭىنا سايكەس (32-باپ، 1-تارماق، 7 تارماقشا)، بۇل جەكە سەرىكتەس ءۇشىن ودان ءارى ءمجا شارتىن جاساسۋدا تىكەلەي ديسكۆاليفيكاسيالىق جاعداي بولىپ تابىلادى.
«جەكەشە ارىپتەس ينۆەستيسيالاعان 29 ملرد تەڭگە كولەمىندەگى قارجىعا قاتىستى شاعىمدار نەگىزسىز. ءمجا شارتىنا سايكەس ينۆەستيسيالانعان قارجىنى وتەۋ تولەم كەستەسىنە سايكەس جۇرگىزىلەدى. ءقازىر اكىمدىك 17،5 ملرد تەڭگەنى وتەدى. قالعان قارجىنى وتەۋ 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، سونىمەن قاتار، ءمجا شارتىنىڭ كەستەسىنە سايكەس، جەكە ارىپتەس مىندەتتەمەلەرىن ورىنداعان جاعدايدا جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلاندى. قىزمەت كورسەتۋ شىعىندارى جەكە سەرىكتەستىڭ ينۆەستيسياسىنان اسىپ تۇسەتىنى دە ماڭىزدى»، - دەدى «الماتى قالا جارىق» باسشىسى وسى فاكتىلەردىڭ بارلىعى الماتى قالاسى بويىنشا تەكسەرۋ كوميسسياسىندا شارتتىڭ تالاپتارىنا سايكەس تەكسەرىلەتىنىن اتاپ ءوتىپ.
الماتىداعى كوشە جارىعىنا قاتىستى جاعدايدى جاقسارتۋ مەن قالا كوشەلەرىنىڭ جارىقسىز قالماۋى ءۇشىن جاڭعىرتىلماعان سىرتقى جارىقتاندىرۋ جەلىلەرى اۋدان اكىمدىكتەرىنىڭ يەلەگىنە وتەدى. بۇل سىرتقى جارىقتاندىرۋ جەلىسىنە قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن جاڭا شارتتار جاساسۋدى جەڭىلدەتەدى. ءقازىر المالى اۋدانى اكىمىنىڭ اپپاراتىمەن شارت جاسالدى. الماتى قالاسىنىڭ قالعان اۋداندارىندا سىرتقى جارىقتاندىرۋ جەلىلەرىنە قىزمەت كورسەتۋ بويىنشا دايىندىق جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ وتىر، ولاردى بيىل قىركۇيەكتىڭ سوڭىنا دەيىن اياقتاۋ جوسپارلانعان.
ءاۋ باستا ءمجا شارتىندا بارلىق ەسكى ناتريي شامىن جاڭا ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن شامدارعا اۋىستىرۋ ارقىلى سىرتقى جارىقتاندىرۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ كوزدەلگەن. 2019 جىلدان 2023 جىلعا دەيىن جەكە سەرىكتەس 44 مىڭ جارىق نۇكتەسىن اۋىستىرۋعا مىندەتتەلدى، دەگەنمەن ءىس جۇزىندە 13،5 مىڭنان اسپايتىن جارىق نۇكتەسى جاڭعىرتىلدى. ياعني، جۇمىس 35% ورىندالدى.
جوعارىدا كورسەتىلگەن ءمان-جايلار شارت بويىنشا مىندەتتەمەلەردى تيىسىنشە ورىنداۋدا جەكە ارىپتەستىڭ دارمەنسىزدىگىن انىق راستايدى، دەگەنمەن ءوز تاراپىنان ەنەرگەتيكا جانە سۋمەن جابدىقتاۋ باسقارماسى مەن الماتى قالا جارىق تولەم كەستەسىنە سايكەس سالىنعان ينۆەستيسيالاردى وتەگەن. ءقازىر 6،1 ملرد. تەڭگە تولەندى، ياعني 50%، قالعان سوما جەكە ارىپتەس ءمجا شارتى بويىنشا مىندەتتەمەلەردى ورىنداعان جاعدايدا 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تولەنۋگە ءتيىس.
ينۆەستيسيالىق شىعىندى وتەۋ شارتتارى باستاپقىدا جەكە سەرىكتەس شارتقا قول قويۋ كەزىندە تانىسقان بايقاۋ قۇجاتتاماسىندا كورسەتىلگەن.
الماتى قالاسى تۇرعىندارىنىڭ «اقج» مكك ديسپەچەرلىك قىزمەتىنە كەلىپ تۇسكەن وتىنىشتەرىن تالداۋ كورسەتكەندەي، 2022 جىلدىڭ باسىنان شاعىمدار سانى 2 ەسەگە ارتتى. قازىرگى كەزدە سىرتقى جارىقتاندىرۋ ساپاسىنا 20 مىڭنان استام شاعىم ءتۇستى (اي سايىن اقج ديسپەچەرلىك بولىمىنە 2،5 مىڭعا جۋىق شاعىم تۇسەدى).
اقج تاراپىنان جەكە سەرىكتەستىڭ اتىنا جازباشا تۇردە بىرنەشە رەت ءتيىستى ەسكەرتۋلەر مەن شاعىمدار جىبەرىلدى، ولار وسى ۋاقىتقا دەيىن ورىندالمادى. سونىڭ ناتيجەسىندە قالا تۇرعىندارى قاس قارايعاندا ءتيىستى سىرتقى جارىقتاندىرۋسىز قالادى، بۇل رەتتە ساپاسىز قىزمەت كورسەتۋ تەك جەكەلەگەن شامداردى اۋىستىرۋدا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، قالا كوشەلەرىندە وقتىن-وقتىن جارىقتاندىرۋدىڭ بولماۋىنان دا كورىنەدى.
مۇنداي كەلەڭسىزدىككە باستى سەبەپ – جەكە سەرىكتەستە قالانىڭ بارلىق اۋماعىندا تەحنيكا مەن بىلىكتى بريگادالاردىڭ بولماۋى.
جوعارىدا كورسەتىلگەن جاعدايلارعا بايلانىستى الماتى قالاسى مەن اقج ەنەرگەتيكا جانە سۋمەن جابدىقتاۋ باسقارماسى ءماجبۇرلى شارا رەتىندە ءمجا شارتىن بۇزۋ تۋرالى سوتقا ەكى تاۋەلسىز تالاپ ارىز جولدادى. ABM-Building 2007 وكىلدەرى وتكىزگەن باسپا ءسوز ءماسليحاتى جەكە سەرىكتەستىڭ مەملەكەتتىك سەرىكتەستەرگە قاتىستى تەرىس قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرعىسى كەلەتىنىن كورسەتەدى، بۇل رەتتە جەكە سەرىكتەس زاڭ نورمالارى مەن شارت تالاپتارىن باسشىلىققا الماي، تەك ءوزىنىڭ قارا باسىنىڭ مۇددەسىن جوعارى قويادى.