ق ر پرەمەر-مينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ وسكەمەن قالاسىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ودان ءارى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەس وتكىزدى.
وبلىس اكىمى ەرمەك كوشەربايەۆ قازىرگى احۋال مەن ءوڭىردى دامىتۋ بويىنشا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى ايتتى. ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار وكىلدەرى ونەركاسىپ، قۇرىلىس، تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارىنداعى شارالار تۋرالى باياندادى. سونىمەن قاتار گاز، جىلۋ جانە ەلەكترمەن جابدىقتاۋ جۇيەلەرىن دامىتۋ، سونداي-اق ازىق-تۇلىك باعاسىن تۇراقتاندىرۋ بويىنشا باياندامالار جاسالدى.
پرەمەر-مينيستر شقو ەكونوميكاسى ءبىرىنشى كەزەكتە، تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا ونەركاسىبىنىڭ دامۋىمەن بايلانىستى ەكەنىن، سونىمەن قاتار ەنەرگەتيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى، لوگيستيكا جانە تۋريزم سالالارىنىڭ دا دامۋ الەۋەتى وتە جوعارى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
ماسەلەن، وڭىردەگى ونەركاسىپ ءوندىرىسىنىڭ 70%-كە جۋىعىن تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا سالاسى قۇرايدى. مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي، تاۋ-كەن سەكتورىن باسقارۋ جۇيەسىن تەز ارادا جاڭعىرتۋ قاجەت. بۇل ورايدا، سيرەك جانە جەردە سيرەك كەزدەسەتىن مەتالل كەنىشتەرىن يگەرۋ باستى مىندەتتەردىڭ بىرىنە اينالۋى ءتيىس.
«ەلەكتروموبيل ءوندىرىسىنىڭ قارقىندى وسۋىنە بايلانىستى ليتيي مەتالىن ءوندىرۋ وزەكتى بولىپ تابىلادى. وبلىستىڭ ۇلان، شەمونايحا اۋداندارىندا جانە وسكەمەن قالاسىنىڭ شەتىندە مەملەكەتتىڭ بالانسىندا تۇرعان ءليتييدىڭ 6 كەن ورنى بار. بارلانباعان كەن ورىندارى بۇدان دا كوپ. ءليتييدىڭ نەگىزگى تۇتىنۋشىلارىنىڭ ءبىرى جۇڭگو جانە باسقا دا ازيا نارىقتارى وڭىرگە جاقىن ورنالاسقان. اكىمدىك وسى مۇمكىندىكتەردى پايدالانۋ ءۇشىن كەن ورىندارىن بارلاۋ جانە ءوندىرۋ جوبالارىنا ينۆەستورلاردى تارتۋى كەرەك»، — دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.
ول وڭىردە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن گيدروەنەرگەتيكا سالاسىنىڭ جاقسى دامىعانىن اتاپ ءوتتى. وسى رەتتە بيىل 1 شىلدەدەن باستاپ گيدروەلەكتروستانسيالاردان ەلەكتر ەنەرگياسىن ساتىپ الۋ ءۇشىن شەكتى اۋكسيوندىق باعالار ايتارلىقتاي ۇلعايتىلدى. پرەمەر-مينيستر ەنەرگيا جۇيەسىندەگى مانيەۆرلىك قۋاتتى ارتتىرۋ ءۇشىن اكىمدىك مەنشىك يەلەرىمەن بىرلەسىپ، قولدانىستاعى گيدروەلەكتروستانسيالاردى جاڭعىرتۋ، سونداي-اق جاڭا نىساندار سالۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ كەرەكتىگىن تاپسىردى.
«جەرگىلىكتى جەرلەردى ەلەكتر ەنەرگياسىمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە ەلەكتر جەلىلەرىندەگى شىعىندى ازايتۋ ءۇشىن التاي اۋدانىنداعى «تۇرعىسىن-1» سياقتى شاعىن گيدروەلەكتروستانسيالاردى سالۋ جوبالارىن بەلسەندى ىسكە اسىرۋ قاجەت»، — دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.
پرەمەر-مينيستر اتاپ وتكەندەي، ۇكىمەت جىل سايىن وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردى قولداۋ ءۇشىن قوماقتى قارجى بولەدى. تەك شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ شارۋالارىنا بيىلعى جىلى بيۋدجەتتەن 43 ملرد تەڭگە ءبولىندى، ونىڭ 26 ملرد تەڭگەسى سۋبسيديالار تۇرىندە.
«اوك جوبالارىن ىسكە اسىرۋعا قولداۋ كورسەتۋ شارالارىن ءارى قاراي دا جالعاستىرامىز. دەسە دە بيۋدجەت قاراجاتىن بارىنشا ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەكتىگىن اتاپ وتكىم كەلەدى. ەڭ باستىسى، ونىمدىلىگى جوعارى، قايتارىمى مول جوبالارعا باسىمدىق بەرىلۋى ءتيىس»، — دەدى ول.
اتاپ ايتقاندا، كاسىپكەرلەرمەن بىرگە كوكونىس قويمالارىن سالۋ جانە جاڭعىرتۋ جونىندەگى كەشەندى جوسپاردى ىسكە اسىرۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ قاجەت.
«ءقازىر بىزدە وسىنداي قويمالاردى سالۋ ءۇشىن 50%-كە دەيىن ينۆەستيسيالىق سۋبسيديا بەرۋ كوزدەلگەن. ياعني، بۇل سالاعا مەملەكەت تاراپىنان ۇلكەن قولداۋ شارالارى كورسەتىلەدى. وسىعان ءمان بەرىپ، ۇيلەستىرۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ كەرەك»، — دەدى پرەمەر-مينيستر.
سونداي-اق ۇكىمەت باسشىسى وڭىردەگى گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستار ماسەلەسىنە دە توقتالدى. شقو-دا رەسپۋبليكاداعى سۋ قويمالارىنىڭ 40%-ى ورنالاسقان جانە 85 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەر بار. الايدا، اۋىل شارۋاشىلىعى القاپتارىن سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن ودەن، قاندىسۋ جانە ورتا-تەرەكتى سۋ قويمالارىنىڭ تەحنيكالىق جاي-كۇيى الاڭداتادى.
«وسىعان بايلانىستى اكىمدىك جاڭادان قۇرىلعان سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، اتالعان سۋ قويمالارىن كۇردەلى جوندەۋ بويىنشا تەحنيكالىق قۇجاتتاردى ازىرلەۋدى جەدەلدەتۋى قاجەت»، — دەپ تاپسىردى ءاليحان سمايىلوۆ.
سونىمەن قاتار پرەمەر-مينيستر وبلىستىڭ قولايلى گەوگرافيالىق ورنالاسۋى كولىك-لوگيستيكالىق باعىتتاردى دامىتۋعا ىقپال ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى. ماسەلەن، ءقازىردىڭ وزىندە ۇزىندىعى 768 شاقىرىم «تالدىقورعان – قالباتاۋ – وسكەمەن» جانە ۇزىندىعى 415 شاقىرىم «مايقاپشاعاي – قالباتاۋ» اۆتوجولدارىن قايتا جاڭعىرتۋ جوبالارى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. الداعى ۋاقىتتا ۇزىندىعى 195 شاقىرىم بولاتىن «وسكەمەن – سەمەي» جانە 130 شاقىرىمدىق «وسكەمەن – رەسەي فەدەراسياسىنىڭ شەكاراسى» باعىتتارىن كۇردەلى جوندەۋ جوسپارلانىپ وتىر.
ءاليحان سمايىلوۆ جىلىتۋ ماۋسىمىنىڭ ماسەلەلەرىنە دە توقتالدى. ول ۇكىمەتتىڭ جەرگىلىكتى جىلۋ كوزدەرى مەن جىلۋ جەلىلەرىن جوندەۋگە جانە جاڭعىرتۋعا قارجى ءبولۋ بويىنشا جەدەل شارالار قابىلداعانىن ەسكە سالدى.
ءتۋريزمدى دامىتۋ ماسەلەسىنە توقتالا كەلە، ءاليحان سمايىلوۆ الەمدىك دەڭگەيدەگى كورىكتى جەر – كاتون-قاراعاي ۇلتتىق تابيعي پاركى تۋرالى ايتتى.
«نىسان يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزىلگەن. سونىمەن قاتار قولدانىستاعى قوناق ءۇي ينفراقۇرىلىمى ءتيىستى دەڭگەيدە قىزمەت كورسەتۋدى قامتاماسىز ەتە الماي وتىر»، — دەدى ۇكىمەت باسشىسى.
ونىڭ ايتۋىنشا، كولىك قاتىناسىن قولجەتىمدى ەتۋدە دە پروبلەمالار بار. اتاپ ايتقاندا، «وسكەمەن – راحمان قاينارى» اۆتوجولىن جاڭعىرتۋدى اياقتاۋ قاجەت. سونىمەن قاتار تۋريستەر اعىنىن ارتتىرۋ ءۇشىن ۇزىندىعى 1013 شاقىرىم «وسكەمەن – الماتى» كۇرە جولىن جوندەۋدى اياقتاۋ كەرەك.
قورىتىندىلاي كەلە، پرەمەر-مينيستر ۇزاققا سوزىلعان ءبىرقاتار جوبانى جۇزەگە اسىرۋدى جەدەلدەتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. ولاردىڭ قاتارىندا مامانداندىرىلعان حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىن ىسكە قوسۋ جانە بۇقتىرما سۋ قويماسى ارقىلى وتەتىن كوپىر قۇرىلىسى دا بار.