عالامتور ءومىرىمىزدىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالعانى انىق. كۇنىمىزدىڭ جارتىسى الەۋمەتتىك جەلىدە وتىرۋمەن كەتەدى. اقپارات الامىز، قىزىقتى بەينەجازبالار كورەمىز، ومىرىمىزدەگى ماڭىزدى ساتتەرمەن بولىسەمىز. الايدا، التىن ۋاقىتىمىزدى بوس كەتىپ جاتقانى وتىرىك ەمەس. ۋاقىت جوعالتقاننان بولەك، ارزان ءدافوميننىڭ قۇربانى بولۋدامىز.
قازىرگى ۋاقىتتا الەۋمەتتىك جەلى ومىرىمىزدەن ويىپ تۇرىپ ورىن الدى. ادامداردىڭ بىر-بىرىمەن سويلەسۋى ازايدى. گادجەتكە تەلمىرىپ، اينالامىزداعى زاتتاردى بايقاماي قالىپ جاتامىز. ادامدار ءبىر وقيعا بولا قالسا، كومەكتەسۋگە اسىقپايتىن بولعان. ءبىرىنشى ويعا كەلەتىنى تەلەفونعا ءتۇسىرىپ، جەلىگە سالۋ. ادام الەۋمەتتىك جەلىدەن العان ەموسياسىن قايتا الۋ ءۇشىن كىرەدى. الەۋمەتتىك جەلىدە وتىرىپ، ول جەردەگى اقپارات قانشالىقتى ۇناسا، سوعۇرلىم كوپ ۋاقىتىن سوندا وتكىزەدى. ياعني، الەۋمەتتىك جەلىدەن باسقالاردىڭ باقىتتى ءومىرىن كورەدى، قىزىعادى. ودان سوڭ ءوزىنىڭ ومىرىنە كوڭىلى تولماي پسيحولوگيالىق اۋىتقۋى پايدا بولۋى مۇمكىن. بۇنىڭ سالدارىنان شىنايى الەم مەن الەۋمەتتىك جەلىنىڭ ارا-جىگىن اجىراتا المايتىن جاستارىمىز قالىپتاسۋدا.
الەم حالقىنىڭ 76 پايىزى الەۋمەتتىك جەلىمەن «تىنىس الادى» دەسەم ارتىق ەتپەس. ادام ميىنىڭ مۇمكىندىگى شەكسىز. ال، عالامتور ونىڭ جۇمىسىن بۇزۋى ابدەن مۇمكىن. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا الەۋمەتتىك جەلىدەن العان جاعىمدى ەموسيالار «ارزان دوفامين» دەپ اتالادى. اركەز ادام وزىنە ۇنايتىن پىكىردى كورگەن كەزدە ميدا راحات، ءلاززات الۋ سەزىمىنە جاۋاپتى جۇيكە تالشىقتارى تىتىركەنەدى.
الەۋمەتتىك جەلىدەن اقپاراتتىق تويىمسىزدىق پايدا بولادى. قايتا-قايتا كىرىپ جاڭا اقپاراتتى كورۋگە اۋەس بولىپ تۇرادى. بۇل نارسەنىڭ سالدارى ميدىڭ شارشاڭقى جۇمىسىنا الىپ كەلۋى ابدەن مۇمكىن. بالالارىمىزدىڭ جاستايىنان عالامتور تاربيەلەۋدە. اتا-انالار بالانىڭ بولاشاعى جايىندا ويلانسا دەيمىز. بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ الەۋمەتتىك جەلىگە تاۋەلدى بولۋ قورقىنىشتى جاعداي. وسى ورايدا، الەۋمەتتىك جەلىنىڭ قوعامعا تيگىزەر ىقپالى قانداي ەكەنىن انىقتادىق.
ايگەرىم سەرىك قىزى، پەداگوگ-پسيحولوگ:
الەۋمەتتىك جەلى بالا پسيحولوگياسىنا تونگەن ءقاۋىپ
قازىرگى ۋاقىتتا مەكتەپ وقۋشىلارىنا الەۋمەتتىك جەلىلەر كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن سەنگىشتىگى جوعارى بولادى. ولار كورگەنىن قايتالاۋعا قۇمار كەلەدى. ۆيرتۋالدى ءومىر بالالاردىڭ كوڭىلىن تولىقتاي اۋلاۋدا. ساباق ۇلگەرىمدەرىنىڭ تومەندەۋىنە بىردەن-بىر سەبەپ. الەۋمەتتىك جەلىنىڭ وقۋشىلارعا اسەر ەتىپ جاتقانىن ءبىلۋ قيىن ەمەس. تيكتوك جەلىسىنەن كورگەنىن، ەستىگەنىن قايتالاپ جۇرگەنىنەن-اق بايقاي الامىز. بىر-بىرىنە «ترەندتەگى» جۇرگەن مادەنيەتسىز سوزدەردى ايتىپ جاتادى. ياعني، بۇل فاكتور بالا پسيحيكاسىنا وتە زيان. ءتىپتى، بولاشاق ماماندىقتارىن جەلىمەن بايلانىستىرۋدا. بىرنەشە كۇن بۇرىن مەنىڭ قابىلداۋىمدا ءبىر وقۋشى بولدى. بەسىنشى سىنىپتىڭ وقۋشىسىنىڭ ارمانى «بلوگەر» بولۋ ەكەن. ايتۋىنشا، ساباقتى دا سول سەبەپتى دە وقىمايدى. بۇل جەردە ءبىر نەنى كورە الامىز؟ وقۋشىلار كۇننەن كۇنگە ەرىنشەك بولىپ بارادى. بار قىزىعۋشىلىعى الەۋمەتتىك جەلىمەن بايلانىستى. ءبىز ماسەلەنىڭ شەشىمىن تاربيەدەن كورەمىز. اتا-انا كۇندەلىكتى بالانى قاداعالاۋى ماڭىزدى. بالانىڭ عالامتوردان نە كورىپ، كىممەن سويلەسىپ جۇرگەنىنە ءمان بەرۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، بالانىڭ تەلەفونىن قاداعالايتىن ارنايى باعدارلاما ەنگىزىپ قويعان ءجون بولادى. الەۋمەتتىك جەلىلەر بالانىڭ پسيحيكاسىنا اسەر ەتەتىنى انىق.
جانەركە مۇرات، ستۋدەنت:
مايمىلعا بەرىلگەن بانان
كۇندەلىكتى ءبىر قالىپتى ءسۇرىپ جاتقان ءومىرىمىزدىڭ ماسەلەسى قولىنا «سمارتفون» ۇستاعانداردىڭ بارىنە ورتاق. ءقازىر توم-توم بولىپ جاتقان كوركەم ادەبيەتتى بىرەۋىن ءتۇسىنىپ وقۋىم ءۇشىن، كەم دەگەندە ءبىر اي كەرەك. كىتاپ وقىپ باستاعان العاشقى 5-10 مينۋتتا وزىمە كەرەك ءلاززات گارمونىنىڭ بولىنگەنىن سەزبەسەم، كىتاپ بەتىن جابۋىم تەز. سەبەبى مەن الەۋمەتتىك جەلىدەن 5-10 مينۋتتا «دوفامين» الىپ ۇيرەنىپ قالعانمىن. ساعاتتاپ وتىرىپ فيلم قاراي المايمىن. سەبەبى، ءفيلمنىڭ قىسقا ءارى، قىزىق جەرلەرىن عانا كورۋ ىڭعايلىراق. مەن دوستارىممەن ۇزاق ۋاقىت ءبىر تاقىرىپتى تالقىلاۋ وڭاي ەمەس. سەبەبى كوپتەگەن قىسقا-نۇسقا سويلەيتىن، ەكسپەرتتەردىڭ بەينەجازباسىنا ۇيرەنىپ قالعانمىن. بۇعان سەبەپ ارزان دوفامينگە تاۋەلدى بولىپ قالۋ. جاقىندا عالىمدار شيمپانزەگە ەكسپەريمەنت جاساعانىن وقىدىم. ولارعا كۋبيك رۋبيكتىڭ وڭاي فورماسىن قۇراۋدى ۇيرەتكەن. ءار قۇراعان سايىن سىيعا بانان بەرىپ وتىرعان. ەكسپەريمەنت ماقساتى بارلىق پروسەسس بارىسىندا ميدىڭ ءلاززات گارمونىنىڭ قاي ساتتە كوبىرەك بولىنەتىنىن انىقتاۋ. عالىمداردىڭ بولجاۋىنشا «دوفامين» گارمونى، مايمىلعا بانان بەرگەن كەزدە ءبولىنۋى كەرەك بولعان. الايدا، گارمون كۋبيك-رۋبيكتى جيناپ بولعان ساتتە كوپ بولىنگەن. بۇل ساپالى دوفامين ەكەنىن كورە الامىز. شيمپانزە ميىن ىسكە قوستى. باناندى العان كەزدە دە دوفامين ءبولىندى، ءبىراق ول ساپاسى جاعىنان باسەڭدەۋ. دوفامينگە سيپات بەرسەك. شيمپانزەگە باناندى جاي بەرەتىن بولساق، ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ، ول كۋبيك رۋبيكتەن جالىعادى. ويتكەنى، ول “بانان” دەگەن دايىن ونىمگە ۇيرەنىپ قالدى. ءدامدى استى ارزانعا العاننان كەيىن شيمپانزە كۋبيك-رۋبيكتى جيناپ، ميىن قيناعىسى كەلمەي قالادى. بۇل-دوفامين شۇڭقىرى. كوپ ادام شالدىققان اۋرۋ. اقپاراتتىڭ ساپاسىنا قاراماي، بارلىعىنا ۇلگەرگىمىز كەلەدى. الايدا، ءبىز ءدال قازىرمەن ءومىر ءسۇرۋدى ۇمىتىپ، جەڭىل ءارى ساپاسىز ومىرگە ۇيرەنىپ قالعاندايمىز.
ەڭلىك بولاتبەك، موبيلوگراف:
الەۋمەتتىك جەلى ۋاقىتتىڭ قاس جاۋى
قازىرگى ۋاقىتتا عالامتورسىز ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن بولسا دا، وتە قيىن. جەكە ءوز باسىم الەۋمەتتىك جەلىگە كوپ ۋاقىت جۇمسايمىن. ءقازىر «موبيلوگراف»، «SMM» سالاسىندا قىزمەت ەتەمىن. كۇنىمنىڭ كوپ بولىگىن الەۋمەتتىك جەلىدە وتكىزەمىن. سول ارقىلى تابىس تابامىن، ءوزىمدى دامىتامىن، باسقالارعا كومەكتەسىمىن. ينتەرنەت بولماسا ءومىرىم قيىن بولاتىنىنا سەنىمدىمىن. سەبەبى، جۇمىستىڭ ءبارىن ونلاين تۇردە ىستەپ ۇيرەنىپ قالعانمىن. جالپى ايتقاندا، الەۋمەتتىك جەلىنىڭ پايداسى كوپ. بىرەۋلەر نانىن تاپسا، ەندى بىرەۋلەردىڭ ءومىر سالتىنا اينالعان. تانىمال بولۋ ءبىز ويلاعاننان دا تەز. كەيبىرەۋلەر الەۋمەتتىك جەلىدە كاسىبىن دومالاتۋدا. ارينە ۋاقىتىڭدى قاداعالاۋ قاجەت. ايتپەسە، الەۋمەتتىك جەلى التىن ۋاقىتتىڭ قاس جاۋىنا اينالۋى ابدەن مۇمكىن. بالكىم، عالامتور بولماعاندا ءومىرىم قىزىق ەمەس بولار-ما ەدى. سەبەبى، جانىمدا تەلەفونىم بەس مينۋت بولماي قالسا، نەستەرىمدى بىلمەي كەتەمىن.
نۇرسۇلۋ ۋتجان، كوپ بالالى انا:
بالانى ءوزىمىز تاربيەلەيىك
بۇرىندارى عالامتور جوق كەزدە ءومىردى قالاي سۇردىك. جاڭالىقتىڭ بارلىعىن گازەت، راديو، تەلەديدار اركىلى بىلەتىنبىز. ال قازىرگى زاماندا عالامتورعا دا ۇيرەنىپ قالدىق. دۇنيە جۇزىندەگى بار جاڭالىقتى الەۋمەتتىك جەلىدەن ءبىلىپ وتىرمىز. بالالارعا تەلەفوندى ساباق وقىعان كەزدە عانا بەرۋگە بولادى. قالعان كەزدە، جىلاسا دا بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. سەبەبى، عالامتور بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىنىڭ دامۋىن تەجەيدى. كوزدىڭ كورۋ قابىلەتى ناشارلايدى. بار بوس ۋاقىتىن گادجەتكە جۇمسايدى. بالانىڭ جاسىنا لايىقتى ەمەس اقپارات كوپ. پسيحيكاسىنى كەرى اسەرىن تيگىزەدى. عالامتوردان العان ءبىلىم تەز ۇمىتىلادى. بالانىڭ ءتىلى كەش شىعۋىنا دە سەبەپ وسى. ءبىر جاسقا تولماي جاتىپ تەلەفون بەرۋ ءقاۋىپتى. اتا-انالار بالالارىنا زيانىن تيگىزىپ وتىر. كىشكەتايىنان گادجەتكە اۋەس بولۋ ارمانسىز، ماقساتسىز بالا قالىپتاستىرادى. ال ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز ءبىلىمدى جاستار. سوندىقتان، تاربيەنى بەسىكتەن باستاعانىمىز ءجون بولار.
ءتۇيىن.
الەۋمەتتىك جەلىنىڭ ادام ومىرىندە ايرىقشا ورنى بار. پايدالى جاقتارى كوپ بولعانىمەن، زيانى جايىندا دا ۇمىتپاعانىمىز ءجون بولار. التىن ۋاقىتتىڭ ءقادىرىن ءبىلىپ، قازىرگى ۋاقىتپەن ءومىر ءسۇرىپ ۇيرەنگەن دۇرىس. الەۋمەتتىك جەلىنىڭ جۇيەسى ۋاقىتتى ۇرلاۋعا باعىتتالعان. وزىنە قايتا-قايتا كىرۋگە تارتاتىنداي پسيحولوگياعا يە. جاقىندارىمىزبەن ۆيرتۋالدى ومىردە ەمەس، شىنايى ومىردە بايلانىس قۇرايىق.