سوڭعى كەزدەردە الەۋمەتتىك جەلىدە «قازاقستاندا ايەل بولىپ تۋىلعاننان تۇركيادا مىسىق بوپ تۋىلعان ارتىق» دەگەن سىڭايداعى جازبالار كوبەيىپ كەتتى. بۇل، نەگىزىنەن، ايەلدەرگە قاتىستى زورلىق-زومبىلىق وقيعالارىنا، ونىڭ ىشىندە اسىرەسە قازىرگى ۋاقىتتا استانادا ءجۇرىپ جاتقان سوت پروسەسىنە بايلانىستى ەكەنى تۇسىنىكتى.
ال جوعارىداعى جازبانىڭ جاي-جاپسارىنا كەلسەك، ول دا جاي ايتىلا سالماعان ءسوز ەكەن. ياعني، بۇل جىلدىڭ باسىندا ستامبۋلدا قاتىگەزدىكپەن ولتىرىلگەن پاناسىز مىسىق وقيعاسىنان تۋىندايدى. سونداعى تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ ءبىرىن كىشكەنتاي ەكى مىسىق پانالاپتى. ولارعا ەروس، ارەس دەپ ات قويعان تۇرعىندار ەكەۋىن ۇنەمى تاماقتاندىرىپ، قامقورلىق كورسەتىپ، سۋرەتتەرىن الەۋمەتتىك جەلىگە سالىپ جۇرەتىن كورىنەدى.
تۋرا 1 قاڭتاردا سول ۇيدە تۇراتىن بىرەۋ الگى مىسىقتاردىڭ بىرەۋىن ليفتىدەن كورىپ قالادى دا، ۇرا باستايدى. مىسىق دالىزگە قاشىپ شىعادى، الگى بۇزاقى سوندا دا سوڭىنان قالماي، ونى قۋالاپ ءجۇرىپ تەپكىلەپ، ۇرىپ-سوعىپ، قيناپ ولتىرەدى. پودەزدەگى بەينەكامەرا ارقىلى كىنالىنى تاپقان تۇرعىندار دەرەۋ پوليسياعا شاعىمدانادى. ايىپتى ۇستالىپ، ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالادى. سوتتا بۇزاقى سوعان دەيىن مىسىقتى ءوزى تاماقتاندىرىپ جۇرگەنىن، ءبىراق سول كۇنى دەپرەسسيالىق جاعدايدا بولعاندىقتان، ءوز-وزىن ۇستاي الماي قالعانىن، سول قىلىعى ءۇشىن وكىنەتىنىن ايتىپ اقتالادى. سوت وعان 1 جىل 3 اي كولەمىندە جازا كەسەدى، ءبىراق بۇرىن ءىستى بولماعانىن، قاماۋدا وتىرعان كەزدە ءتارتىبى جاقسى بولعانىن ەسكەرە كەلە، ۇكىمنىڭ ورىندالۋىن كەيىنگە شەگەرىپ، بوساتىپ جىبەرەدى.
قىلمىسكەر جازاسىنىڭ جەڭىلدەتىلگەنى تۋرالى حابار جۇرتتىڭ قاتتى نارازىلىعىن تۋدىرادى. الگى كەشەننىڭ تۇرعىندارى مىسىقتى ولتىرگەن اداممەن كورشى تۇرعىسى كەلمەيتىنى جازىلعان لوزۋنگتار كوتەرىپ، شەرۋ ۇيىمداستىرادى. بۇدان بولەك، ءىستى قايتا قاراۋ جونىندە بەرىلگەن ونلاين-پەتيسياعا سول كۇنى-اق 100 مىڭنان استام قول قويىلادى. تانىمال ونەر ادامدارى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى، جالپى، ەل تۇرعىندارى دا ءۇن قوسىپ: «ءبىز ەروسپەن بىرگەمىز!»، «بۇگىن – ەروس، ەرتەڭ – ءبىز!» دەگەن سىڭايدا ۆيدەولار جاريالايدى.
قوعام نارازىلىعى كۇشتى بولعانى سونشا، وعان ءتىپتى ەل پرەزيدەنتى ەردوعان دا نازار اۋدارىپ، ءىستىڭ اق-قاراسىن انىقتاۋدى ادىلەت مينيسترىنە تاپسىرادى. بۇزاقىنىڭ اكەسى دە ۇلىنىڭ مىسىققا ىستەگەن جاۋىزدىعىن ايىپتاپ، عالامتورعا بەينەجازبا جاريالايدى.
ەل اۋماعىندا ۇيىمداستىرىلعان جاپپاي شەرۋلەر مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى، الەۋمەتتىك جەلىدەگى نارازىلىقتار پاناسىز مىسىقتى ولتىرگەن قاسكۇنەم ءىسىنىڭ قايتا قارالۋىنا تۇرتكى بولادى. اقىرىندا، ايىپتى 2 جىل 6 اي مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى. حالىق نارازىلىعى سونىڭ وزىندە باسىلمايدى، «مەملەكەت قىلمىسكەردى قورعاپ وتىر» دەگەن جۇرتشىلىق، سوتتىڭ جاڭا شەشىمىمەن كەلىسپەيتىنىن مالىمدەيدى جانە جانۋارلارعا ءزابىر كورسەتكەندەرگە بەرىلەتىن جازا مەرزىمى مەن سالىناتىن ايىپپۇلدى كوبەيتۋ ءۇشىن زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ قاجەتتىگىن باسا ايتادى.
كورىپ تۇرعانىمىزداي، وزگە جۇرت مىسىق، كۇشىگىنىڭ دە كەگىن قۋادى، وبال-ساۋابىن ويلايدى. ءسويتىپ، ناقاقتان ناقاق قان توگۋشىلەر مەن جازىقسىز جاراتىلىس يەسىن جابىرلەۋشىلەردى اياۋسىز جازالاتا وتىرىپ، بارشاعا قاتاڭ ەسكەرتۋ جاسايدى، ساباق بولسىن دەيدى. ال بىزدە شە؟ حايۋاناتتار تۇگىلى، ادامعا، ونىڭ ىشىندە ايەلدەر مەن جاس بالالارعا، قارت كىسىلەرگە، جالپى، قورعانسىز جاندارعا جاسالاتىن زورلىق-زومبىلىققا كوزىمىز ۇيرەنىپ، ەتىمىز ءولىپ بارادى. بۇل – وتە الاڭداتارلىق جاعداي.
وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن عانا الماتىداعى تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ بىرىندە الدەبىر جاۋىز قاراپايىم كۇزەتشىنى كولىگىمەن تاپتاپ، ونىمەن قويماي توپەلەپ ۇرىپ ءولتىردى. تاعى ءبىر ەسىرىك 15 مىڭ تەڭگە قارىزىن قايتارا الماعانىنا بولا، جاس بالانى تەپكىلەپ، قۇلاق-شەكەدەن سوققىلاعان ۆيدەوسىن كورىپ، جاعامىزدى ۇستادىق. ودان بولەك، ءوزارا كيكىلجىڭ سالدارىنان پاۆلوداردا 6 سىنىپتا وقيتىن ۇل بالا وزىنەن 1 سىنىپ جوعارى وقيتىن قىزدى ۇرىپ، جاعىن سىندىردى. ءىستى قاراعان سوت جابىرلەۋشىنىڭ ەمەس، جابىرلەنۋشىنىڭ قىلىعىن «ۇساق بۇزاقىلىق» دەپ تاۋىپ، «دۇرىس تاربيە بەرمەگەنى ءۇشىن» قىزدىڭ اناسىنا ايىپپۇل سالدى. سول ەكى ارادا الماتىدا تاعى ءبىر سالتاناتتىڭ بۇرىنعى كۇيەۋىنەن تاياق جەپ، جەردە دومالاپ جاتقان ۆيدەوسى الەۋمەتتىك جەلىدە تاراپ ۇلگەردى.
قاراپ تۇرساڭ، جاپپاي زورلىق-زومبىلىق، الىمجەتتىك. باياعىدا ءبارىمىز كىتاپتان تامسانا وقىعان، كينودان قىزىعا تاماشالاعان تارزان ادامداردىڭ مەيىرىمسىزدىگىن، قاتىگەزدىگىن كورىپ: «اڭدار اشىققان كەزىندە جەمتىك ىزدەيدى، سول ماقساتپەن عانا بىر-بىرىنە شابۋىلدايدى. باسقا ۋاقىتتا بەكەردەن بەكەر جاۋىزدىق جاسامايدى. ال ادامدار دجۋنگليدەگى اڭداردان بەتەر اقىماق ءارى قاتىگەز ەكەن» دەگەن سىڭايلاس ويعا كەلەتىنى بار ەدى. سول ايتپاقشى، مىسالى، ءقازىر وسى جۇرتقا نە جەتپەيدى؟! ەل امان، جۇرت تىنىشتا كەڭ دۇنيەنى پەيىلىمىزبەن تارىلتىپ، بارلىعىن ءوز قىلىعىمىزبەن، ىس-ارەكەتىمىزبەن قيىنداتىپ جۇرگەن جوقپىز با؟! نەگە بىرەۋ بىرەۋدى قورلاۋعا، الىمجەتتىك جاساۋعا بەيىم تۇرادى؟!
سۇراق كوپ، جاۋابىن تابۋ قيىن. سوڭعى ۋاقىتتا وڭتۇستىك وڭىردە جەر سىلكىنىسى جيىلەدى، سولتۇستىك وڭىردەگى جۇرت توپان سۋمەن الىسىپ، قيىن جاعدايدى باستان كەشىپ جاتىر. تابيعي اپات دەگەنىمىزبەن، ونىڭ ءبارى دە جايدان جاي بولىپ جاتقان جوق. بىلە-بىلسەك، بۇل – ادام قولىمەن جاسالعان قياناتتاردان، زۇلىمدىقتاردان اۋىرلاعان، كىرلەگەن دۇنيەنىڭ سىلكىنىسى، بۇلقىنىسى!
ءيا، تىكەلەي پرەزيدەنتتىڭ ارالاسۋىمەن تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قاتىستى ارنايى زاڭ قابىلداندى، جاۋاپكەرشىلىك كۇشەيتىلدى. جاڭا تۇزەتۋلەر جابىرلەنۋشىلەردىڭ ءوتىنىشىنسىز-اق اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ءىس قوزعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق دەرەگى بويىنشا حاتتاما جاساۋ ءۇشىن ەندىگى جەردە كۋاگەرلەردىڭ، كورشىلەردىڭ ايعاقتارى، بەينەباقىلاۋ كامەرالارى مەن بەينەتىركەگىشتىڭ جازبالارى جەتكىلىكتى. مۇنىڭ ءبارى، ارينە، زاڭدىق تۇرعىداعى شارالار. جۇزەگە اسىپ جاتسا قۇبا-قۇپ. بۇدان بولەك، ادامي تۇرعىدا دا اركىم ءارقاشان جادىندا ۇستاۋعا ءتيىستى جايتتار بار.
بۇرىن «الەمدى سۇلۋلىق قۇتقارادى» دەيتىن ەدىك، ەندى «الەمدى ىزگىلىك قۇتقارادى» دەيتىن ۋاقىت كەلدى. بۇگىنگى ەڭ باعالى قۇندىلىق، ول – ىزگىلىك. ىزگىلىك سالتانات قۇرعان جەردە زورلىق-زومبىلىققا، جاۋىزدىققا ورىن جوق.