ددۇ-نىڭ سوڭعى كەلتىرگەن دەرەكتەرى بويىنشا الەمدە 1 ميللياردتان استام ادام ارتىق سالماقتان زارداپ شەگەدى.
بۇل ماسەلە ادامداردىڭ الەۋمەتتىك جانە كاسىبي جاعدايىنا، تۇرعىلىقتى جەرىنە، جاسىنا جانە جىنىسىنا قاراماستان وزەكتى. ەكونوميكالىق دامىعان ەلدەردە حالىقتىڭ 50% - عا جۋىعىندا ارتىق سالماق بار، ونىڭ 30% - ى ءتىپتى سەمىزدىككە اينالعان.
ال قازاقستاندا ارتىق سالماق پەن سەمىزدىككە شالدىققان ادامدار سانى تۋرالى سوڭعى مالىمەتتەرگە سايكەس، ديسپانسەرلىك ەسەپتە 16 233 ادام تۇر، ولاردىڭ ىشىندە 13 892ء-سى ەرەسەكتەر، 2 341ء-ى بالالار.
ال قازاقستاندا ارتىق سالماق پەن سەمىزدىككە شالدىققان ادامدار سانى تۋرالى سوڭعى مالىمەتتەرگە سايكەس، ديسپانسەرلىك ەسەپتە 16 233 ادام تۇر، ولاردىڭ ىشىندە 13 892ء-سى ەرەسەكتەر، 2 341ء-ى بالالار.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، سەمىزدىك دەڭگەيى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى، ال ونىڭ اسقىنۋلارى جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارىنان باستاپ ديابەت پەن قاتەرلى ىسىككە دەيىن سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى.
قازاقستانداعى جاعدايعا كەلەتىن بولساق، سەمىزدىك پەن ارتىق سالماقتىڭ تارالۋ كورسەتكىشتەرى ايتارلىقتاي جوعارى. قدسۇو زەرتتەۋلەرى بويىنشا، ەلدەگى ءاربىر ەكىنشى ەرەسەك ادام وسى ماسەلەدەن زارداپ شەگەدى. ەرلەر اراسىندا ارتىق سالماقتىڭ تارالۋى ايەلدەرگە قاراعاندا جوعارى بولعانىمەن، سەمىزدىك كورسەتكىشى ايەلدەردە كوبىرەك بايقالادى. بالالار اراسىندا دا ارتىق سالماقتىڭ تارالۋى الاڭداتارلىق – قالالىق جەرلەردە 23،1%، ال اۋىلدىق ايماقتاردا 17،5%. بۇل – دۇرىس تاماقتانباۋ، قوزعالىسسىز ءومىر سالتى جانە فيزيكالىق بەلسەندىلىكتىڭ تومەندەۋىمەن بايلانىستى.
سەمىزدىكتىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى:
1. تاماقتانۋ ادەتتەرى:
• قانت پەن تۇزدى شامادان تىس تۇتىنۋ
• فاست-فۋد، وڭدەلگەن تاعامدار مەن گازدالعان سۋسىندارعا تاۋەلدىلىك
• تاماقتانۋ رەجيمىنىڭ بۇزىلۋى (تۇندە تاماقتانۋ)
2. فيزيكالىق بەلسەندىلىكتىڭ تومەندىگى:
• ۇيالى تەلەفون، كومپيۋتەر، تەلەديدار الدىندا ۇزاق ۋاقىت وتىرۋ
• قوزعالىستىڭ ازايۋى (بالالار اراسىندا سپورتپەن شۇعىلدانۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى)
3. فيزيولوگيالىق جانە مەديسينالىق فاكتورلار:
• گورمونالدى بۇزىلۋلار (گيپوتيرەوز، يسەنكو-كۋشينگ سيندرومى، ينسۋلينورەزيستەنتتىلىك)
• ۇيقىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى
• سترەسس پەن پسيحوگەندىك شامادان تىس تاماقتانۋ
سەمىزدىكتىڭ الدىن الۋ جولدارى:
دۇرىس تاماقتانۋ:
• تاتتىلەر مەن گازدالعان سۋسىنداردان باس تارتۋ
• جەمىس-كوكونىستەر، ءداندى داقىلدار، بۇرشاق تۇقىمداستارىن تۇتىنۋدى ارتتىرۋ
• مايسىز ەت، بالىق، تابيعي اشىتىلعان ءسۇت ونىمدەرىن قولدانۋ
• فاست-فۋد پەن وڭدەلگەن ونىمدەردى بارىنشا شەكتەۋ
• سۋ ءىشۋ ادەتىن قالىپتاستىرۋ
فيزيكالىق بەلسەندىلىكتى ارتتىرۋ:
• كۇنىنە كەمىندە 30-60 مينۋت بەلسەندى قوزعالۋ (سپورت، سەرۋەندەۋ)
• بالالاردى سپورتقا باۋلۋ، سمارتفون مەن كومپيۋتەر الدىندا ۋاقىت وتكىزۋىن شەكتەۋ
قوعامدىق دەڭگەيدەگى شارالار:
• تاماق ونىمدەرىن رەتتەۋ (قانت پەن تۇز مولشەرىن ازايتۋعا باعىتتالعان ساياسات)
• سەمىزدىكپەن كۇرەس باعدارلامالارىن ەنگىزۋ (مەكتەپتەردە دۇرىس تاماقتانۋ مەن فيزيكالىق بەلسەندىلىككە ۇيرەتۋ)
• اتا-انالاردى اقپاراتتاندىرۋ
بۇل ماسەلە جەكە ادامنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ دەنساۋلىعىنا اسەر ەتەتىن ماڭىزدى فاكتور بولعاندىقتان، ونى شەشۋ ءۇشىن كەشەندى ءتاسىل قاجەت. قازاقستاندا دۇرىس تاماقتانۋ مەن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان باعدارلامالاردى كۇشەيتۋ – حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋدىڭ نەگىزگى جولدارىنىڭ ءبىرى.