ەلىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن بەس كولدى بىلەسىز بە؟
قازاقستاندا الۋان ءتۇرلى تابيعي بايلىق بار. سونىڭ ىشىندە سۇلۋلىعىنا كوز تويماس كولدەرىمىزدىڭ ءجونى بولەك. ولاردىڭ ءارقايسىسى كولەمىمەن، اسەمدىگىمەن، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى مەن ەكوجۇيەسى ءۇشىن ماڭىزىمەن ەرەكشەلەنەدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
ەلىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن بەس كول تۋرالى سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگىنىڭ رەسمي اقپاراتىنا سۇيەنە وتىرىپ، نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
5 ورىن. زايسان كولى. اۋدانى: 1830 كم²
ەلىمىزدىڭ شىعىسىندا ورنالاسقان زايسان كولى ءبىزدىڭ تىزىمدە بەسىنشى ورىنعا ورنالاستى. كول 420 م بيىكتىكتە، ۇزىندىعى 105 كم، ەنى 22-48 كم، ماكسيمالدى تەرەڭدىگى 15 م. ەرتىستەگى بۇقتىرما گەس قۇرىلىسىنا دەيىنگى كولدىڭ اۋدانى 1830 كم2 بولادى. كولگە قىتايدان باستاۋ الاتىن قارا ەرتىس قۇيىپ، ەرتىس وزەنى اعىپ شىعادى. زايسانعا قۇياتىن وزەندەر تاۋلى ايماقتاردان باستاۋ العاندىقتان، كول سۋى قارمەن جانە جاڭبىرمەن تولادى. زايساندا بالىقتىڭ 20-دان استام ءتۇرى، ال، توڭىرەگىندە ءارتۇرلى جابايى اڭدار مەكەندەيدى.
4 ورىن. ارال تەڭىزى. اۋدانى: 2850 كم² (سولتۇستىك ارال)
ارال - اعىنسىز تۇزدى كول. 1960 جىلى ارال تەڭىزى شامامەن 68 مىڭ شارشى شاقىرىم اۋداندى الىپ جاتقان الەمدەگى ەڭ ءىرى ءتورتىنشى كول بولدى.
حح عاسىردىڭ 1960 جىلدارىنان باستاپ كولگە قۇياتىن ءامۋداريا مەن سىرداريا وزەندەرىنەن سۋارۋ ماقساتىندا قارقىندى تۇردە سۋ الۋ سالدارىنان سارقىلا باستادى. 1989 جىلى ارال ەكى وقشاۋلانعان سۋ قويماسىنا – سولتۇستىك (كىشى) جانە وڭتۇستىك (ۇلكەن) ارال تەڭىزىنە ءبولىندى. بۇگىنگى تاڭدا سولتۇستىك ارال تەڭىزىنىڭ اۋدانى شامامەن 2850 كم2 قۇرايدى.
3 ورىن. الاكول كولى. اۋدانى: 2890 كم²
الاكول بالقاش-الاكول ويپاتىنىڭ شىعىس بولىگىندە، تەڭىز دەڭگەيىنەن 343 مەتر بيىكتىكتە ورنالاسقان. اۋدانى شامامەن 2890 كم2. الاكولدىڭ سۋى ەجەلدەن ءوزىنىڭ ەمدىك قاسيەتتەرىمەن تانىمال. ونىڭ قۇرامىندا يودتان باسقا، مەندەلەيەۆ كەستەسىندەگى بارلىق ەلەمەنتتەر كەزدەسەدى. اتاۋىنا سايكەس، الاكول ءبىر كۇندە ءتۇسىن بىرنەشە رەت وزگەرتەدى. جەل سوقسا – سۇر، كۇن شىقسا – كوك، ال جاۋىن جاۋسا – قىزعىلت تۇسكە اينالادى. كولگە قاتىنسۋ، ءۇرجار، جامانوتكەل، ەمەلقۇيسا، جامانتى جانە ىرعايتى وزەندەرى قۇيادى. ءبىراق، كولدەن سۋ اعىپ شىقپايدى، سوندىقتان، ول اعىنسىز بولىپ سانالادى.
2 ورىن. بالقاش كولى. اۋدانى: 18583،1 كم²
قازاقستاندا كولەمى بويىنشا ەكىنشى ورىندا - ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا ورنالاسقان بالقاش كولى. 18583،1 كم2 اۋماقتى الىپ جاتقان كول الەمدەگى ەڭ ۇلكەن كولدەر تىزىمىندە 14ء-شى ورىندا. بالقاش كولىنىڭ ەرەكشەلىگى جارتى بولىگى تۇزدى، ال كەلەسى جارتىسى تۇششى. كولگە اعاتىن سۋدىڭ نەگىزى ىلە وزەنىنەن كەلەتىن بولعاندىقتان باتىس بولىگىنىڭ سۋى تۇششى، ءتۇسى سارعىلت-سارى، لايلى. ال، شىعىس بولىگىنىڭ سۋى تۇزدىلاۋ، ءتۇسى كوگىلدىر، اشىق كوك. بالقاشتا 40-تان استام ارال بار.
1 ورىن. كاسپيي تەڭىزى. اۋدانى: 390 000 كم²
كاسپيي – قازاقستانداعى عانا ەمەس، الەمدەگى ەڭ ۇلكەن كول سانالادى. جەر شارىنداعى مۇحيتپەن بايلانىسپايتىن ەڭ ۇلكەن ىشكى سۋ ايدىنى. سۋى – تۇزدى. اۋدانى شامامەن 390،000 كم2 جانە ماكسيمالدى تەرەڭدىگى 1025 مەتر. الەمدەگى بارلىق كول سۋىنىڭ 40-44% كاسپيي تەڭىزىنە تيەسىلى. ونىڭ جاعالاۋىندا بەس مەملەكەت: قازاقستان، ءازىربايجان، يران، رەسەي جانە تۇرىكمەنستان ورنالاسقان. كاسپيي تەڭىزىنە 130 – دان استام وزەن قۇيادى، ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرىسى - ەدىل.