تەلەفون الاياقتارى «مەن بانكتىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنەن حابارلاسىپ تۇرمىن، بىرەۋلەر ءسىزدىڭ اتىڭىزعا نەسيە الماق» دەگەن سحەمامەن جۇمىس ىستەيتىنى بارشاعا ءمالىم. دەگەنمەن، ولارعا سەنىپ قالاتىن ادامدار ءالى دە بار. بۇل تاڭقالارلىق جايت. نەگە ولاي؟ ءوزىڭىزدى قالاي قورعاي الاسىز؟
بۇل تۋرالى پسيحولوگ دميتريي ديابين ايتىپ بەرەدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
ءبىز الاياقتار قولداناتىن ادىستەردى جانە ولارعا قالاي قارسى تۇرۋ كەرەكتىگىن تالداپ شىقتىق. ءماتىن سەنگىش جاقىندارىن الاياقتاردان ساقتاپ قالعىسى كەلەتىندەر مەن كىناسىنەن ارىلا الماي جۇرگەن الاياقتاردىڭ قۇرباندارىنا دا قىزىقتى بولادى.
ءوزىن بانك قىزمەتكەرىمىن دەپ تانىستىرىپ، ادامداردى قورقىتىپ، ءموبيلدى بانكينگتىڭ ءپارولىن سۇراپ، الداپ اقشاسىن يەمدەنۋ سياقتى الداۋ ارەكەتتەرى بۇرىننان بەلگىلى. الايدا، بۇعان سەنىپ قالاتىندار دا از ەمەس. «نەگە؟» دەگەن سۇراققا پسيحولوگ بىلاي جاۋاپ بەردى:
– تەلەفون الاياقتارى – ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى. ولار كۇن سايىن ونداعان ادامعا قوڭىراۋ شالىپ، الداۋ ارقىلى شەبەرلىكتەرىن شىڭدايدى، ولار كەز كەلگەن ادامدى الداپ سوعادى. ولار قاراپايىم، ءبىراق وتە ءتيىمدى مەحانيزمدەردى قولدانادى، جابىرلەنۋشىنى قورقىتادى، ابىگەرگە سالادى. بۇل رەتتە ادامداردىڭ جالپى ءبىلىمى، ينتەللەكتىسى ەش ماڭىزدى ەمەس. ءبارى دە قورقادى، الدانادى. ءبىراق مۇنداي سحەمالاردىڭ بار ەكەندىگى جانە ولاردىڭ وسىلاي جۇمىس ىستەيتىنىن ءبىلۋ ادامدارعا الدانىپ قالماۋعا كومەكتەسەدى.
– بىرەۋ قورقىتقان كەزدە، سابىرلىق ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن پسيحولوگيالىق ادىستەر بار ما؟
– ەڭ الدىمەن، كىدىرىپ، بىرەر ۋاقىت كۇتىڭىز. ەگەر جانىڭىزدا بىرەۋ بولسا، از دا بولسا ونىمەن سويلەسىڭىز. بۇل دۇربەلەڭگە بەرىلمەي، بولىپ جاتقان جاعدايدىڭ ءمان-جايىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن قاجەت. بۇل رەتتە الەۋمەتتىك الاڭداۋشىلىق تەتىكتەرى جاقسى جۇمىس ىستەيدى، ياعني، بىزگە جاقىن جانە بوتەن ادامداردى تانۋ مەحانيزمى، سوڭعىلارىنا دەگەن سەنىمسىزدىك. ماسەلە مىنادا، ادامدار ءوزىن قورقىتىپ جاتقانىن بىردەن تۇسىنبەيدى، ءبىراق ىشتەي ۇرەيدىڭ ارتقانىن بىلەمىز. ەگەر ادام وسىنى سەزسە، وندا سويلەسۋدى توقتاتىپ، تەلەفوندى قويىڭىز.
– ال ەگەر ادام الاياقتاردىڭ قوڭىراۋ شالىپ جاتقانىنا كۇماندانىپ، بانك قىزمەتكەرىمەن سويلەسىپ تۇرمىن دەپ ويلاپ، اڭگىمەنى توقتاتىپ، دورەكىلىك تانىتۋدان قورىقسا، نە ىستەۋ كەرەك؟
– ەگەر قورىقساڭىز، قانداي دا ءبىر بانكتىك وپەراسيالاردى جۇرگىزۋگە كەلىسىم بەرمەيتىنىڭىزدى ايتىپ، تەلەفوندى قويىڭىز. نە بولماسا ءقازىر سويلەسۋ ىڭعايسىز، قايتا قوڭىراۋ شالامىن دەپ ايتىڭىز. ەڭ باستىسى – جاۋاپ كۇتپەستەن تەلەفون تۇتقاسىن قويۋ. مەن ايتقانداي، الاياقتار – كاسىپقوي، ولاردى ءوز الاڭىندا جەڭەمىن دەپ ويلاماڭىز. ەگەر قورقىنىش پەن ۇرەي باسىلماسا، ونىمەن سويلەسىپ بولعان سوڭ كارتاڭىزدا كورسەتىلگەن ءنومىر بويىنشا بانككە قوڭىراۋ شالىپ، شوتتارىڭىزدىڭ قاۋىپسىزدىكتە ەكەنىنە كوز جەتكىزىڭىز.
– تەلەفون الاياقتارىن العاشقى سوزدەن-اق تانۋعا بولاتىن قانداي دا ءبىر بەلگىلەر بار ما؟
– جوق، وكىنىشكە وراي، ونداي سوزدەر جوق. الاياقتار وتە سەنىمدى سويلەيدى، بانك سالاسىنىڭ مامانى ەمەس ادام ولاردى انىقتاي المايدى. ولار وزدەرىن قاۋىپسىزدىك بويىنشا مامان نەمەسە بانك قىزمەتكەرىمىن دەپ تانىستىرىپ، ادامنىڭ سەنىمىنە كىرەدى، «ءوزىنىڭ بەدەلىن كورسەتىپ»، سىزدەن ارتىق بىلەتىنىن جانە ولاردى تىڭداۋعا مىندەتتى ەكەنىڭىزدى بىلدىرەدى. ەگەر بىرەۋلەر قوڭىراۋ شالىپ، بۇيىرا سويلەسسە، ال ءسىز الاڭداپ، قورقا باستاساڭىز، وندا ساق بولعانىڭىز ءجون. تەلەفوندى قويىپ، بانككە نەمەسە سول ادام قوڭىراۋ شالعان مەكەمەگە حابارلاسىڭىز.
– قارتتاردى نەمەسە سەنگىش جاقىندارىمىزدى قالاي قورعاي الامىز؟
– ولارعا تەلەفون كىتاپشاسىندا جازىلماعان نومىرلەردەن كەلىپ تۇسكەن قوڭىراۋلارعا مۇلدەم جاۋاپ بەرمەڭىز دەپ ەسكەرتىڭىز. ءبىراق بۇل 100% قورعامايدى، ءقازىر الاياقتار نومىرلەردى قولدان جاساي الادى. سوندىقتان، ولار كىممەن سويلەسسە دە، ەگەر اڭگىمە اقشا – زايمدار، بانكتىك كارتالار، نەسيەلەر تۋرالى بولسا، وندا دەرەۋ تەلەفوندى قويىپ، بانككە نەمەسە قوڭىراۋ شالعان كىسىگە قايتا حابارلاسىپ، شىنىمەن سولاردىڭ حابارلاسقانىنا كوز جەتكىزگەن ءجون.
– ەگەر الاياقتاردىڭ ايلاسىنا ءتۇسىپ، اقشاڭنان ايىرىلساڭ، ءوز-وزىڭدى كىنالاۋ سەزىمىنەن قالاي ارىلۋعا بولادى؟
– ادامنىڭ الاياقتار ءۇشىن اشۋعا بەرىلۋى نەمەسە اقشاسىن جوعالتقانىنا وكىنۋى – بۇل قالىپتى ەموسيالار، ولاردى باستان وتكەرۋ كەرەك. ادام ءوز-وزىن كىنالاۋى مۇمكىن، ءبارىمىز دە پەندەمىز، ءبارىمىز دە قاتەلەسۋىمىز مۇمكىن عوي. بىرەۋ الاياقتارعا الدانىپ قالسا، بۇل ونىڭ اقىماق ەكەنىن بىلدىرمەيدى. وسىنى ەستەن شىعارماۋ كەرەك.