ءورت سوندىرۋشىلەر «وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس – كۇيمەيسىڭ!» دەگەندى ويعا سالادى
بىردە «بۇگىنگىنىڭ باتىرلارى كىم؟» دەگەن ساۋالناماعا كوزىم ءتۇسىپ، بۇل سۇراقتى وزىمە دە قويدىم. سوندا ءبىرىنشى ويعا كەلگەن «ءورت سوندىرۋشىلەر» بولدى. سەبەبى، ولار - بەيبىت زاماندا كۇن-تۇن دەمەي، ءتىلسىز جاۋمەن الىساتىن جالعىز مامان يەلەرى. جالىننىڭ جاعاسىنان الىپ، قانشاما جەردى جالماپ وتۋگە مۇمكىندىك بەرمەيتىن بۇل باتىرلارىمىزعا ءتيىستى باعا بەرىلمەيتىندەي كورىنەتىن ماعان. ءسويتىپ جۇرگەندە، ءومىرىنىڭ ءبىراز بولىگىن ءتىلسىز جاۋمەن كۇرەسكە ارناپ، بۇگىندە جاس قۇتقارۋشىلاردى تاربيەلەپ جۇرگەن الماتى قالاسىنىڭ توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى ءورت ءسوندىرۋ جانە اۆاريالىق-قۇتقارۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى ادىلبەك قايىركەن ۇلى جۇمابايەۆپەن اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. ول كىسى ابىرويلى ماماندىقتىڭ قىر-سىرىنان سىر شەرتىپ، ءوز ەڭبەك جولى تۋرالى دا ءسوز قوزعادى.
تاربيە – تال بەسىكتەن
«مەن كوكوراي شالعىندى كوكشەتاۋدانمىن»، - دەپ ءسوزىن باستاعان ول ءوزىنىڭ 1982 جىلى دۇنيەگە كەلگەنىن، 1999 جىلى اقمولا وبلىسىنداعى №1 كراسنويارسك ورتا مەكتەبىندە 11 سىنىپتى بىتىرگەنىن ايتىپ بەردى. سونداي-اق، بالا ادىلبەكتىڭ باستى ماقساتى وفيسەر بولۋ ەكەنىن دە جاسىرعان جوق.
– مەنىڭ اكەم «گوسستراح» (مەملەكەتتىك ساقتاندىرۋ) باسشىسى، ال انام مەكتەپتە ءمۇعالىم بولدى. سوندىقتان مەن ساباعىمدى جاقسى وقىدىم. ۇيدە 5 بالا بولدىق: ءتورت ۇل جانە ءبىر قىز. اكەمىز ۇيدەگى ەر كىندىكتىنىڭ ءبارى اسكەري ادام بولعانىن قالادى. سونىڭ اسەرىنەن بە، ءوزىم دە بالا كەزدەن وفيسەر اتانعىم كەلدى. ءسويتىپ، مەكتەپ كەزىنەن سپورتپەن اينالىستىم. ال كوكشەتاۋدا لەيتەنانت اتاعىن الىپ شىعاتىن جالعىز ينستيتۋت بولاتىن. مەن اكەمنىڭ باعدارىمەن ەش ويلانباستان سول جەرگە وقۋعا ءتۇستىم، – دەپ بالالىق شاعىن ەسكە الدى باتىر.
ول ءوزى ايتقانداي، 1999 جىلى ق ر تجم كوكشەتاۋ تەحنيكالىق ينستيتۋتىنا (قازىرگى م.عابدۋللين اتىنداعى ازاماتتىق قورعاۋ اكادەمياسى) وقۋعا ءتۇسىپ، 2003 جىلى ونى بىتىرگەن سوڭ، «ءورت قاۋىپسىزدىگى» ماماندىعى بويىنشا لەيتەنانت اتاعىن الىپ شىعادى.
– اكادەميانى اياقتاعان سوڭ، ءار تۇلەكتىڭ ۇستىنەن ونى قايدا باعىتتاۋ تۋرالى ۇسىنىس جازىلادى. بىزدە ەكى ماماندىق بولدى: ءبىرى – ينسپەكتور، ەكىنشىسى – ءورت ءسوندىرۋ مەكەمەسىندەگى قاراۋىل باستىعى. مەن مەملەكەتتىك ءورت باقىلاۋ مەكەمەسىنە ينسپەكتور رەتىندە جىبەرىلدىم. الايدا، بۇل جۇمىستا ءبىر ايداي ىستەپ، ءوزىمنىڭ ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىندە ىستەگىم كەلەتىنىن ءتۇسىندىم. مەن شىنايى ءورت ءسوندىرۋشى بولعىم كەلدى. سوندىقتان ءوز ەركىممەن ءوتىنىش جازىپ، قاراعاندى وبلىسىنىڭ «ءورت ءسوندىرۋشى» بولىمشەسىنە قاراۋىل باستىعى بولىپ اۋىستىم. سول ۋاقىتتان بەرى وسى سالادان الىستاعان ەمەسپىن.
ءيا، بۇگىندە تالاي وتقا تايسالماي تۇسكەنى ءۇشىن كوپتەگەن مەدالدارمەن ماراپاتتالعان ادىلبەك اعانىڭ ەڭبەك جولى وسىلاي باستالعان ەكەن.
الماتىعا اكەلگەن ارمان
قاراعاندى وبلىسىنىڭ ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىندە 15 جىل جۇمىس ىستەگەن ول 2018 جىلى الماتىعا اۋىسادى. قالالىق توتەنشە جاعدايلار باسقارماسى دا مەگاپوليسكە كەلگەن تاجىريبەلى ماماندى قۇشاق جايىپ، قۋانا قارسى العانى حاق. سەبەبى، كۇيبەلەڭى كۇندە بولاتىن ەلىمىزدىڭ ەڭ ءىرى شاھارىنا ادىلبەك جۇمابايەۆ سەكىلدى ءوز ءىسىن جەتىك بىلەتىن جانە ونى وزىنەن كەيىنگى جاستارعا جەتكىزە بىلەتىن ەڭبەك ادامدارى كەرەك. ال كوكشەتاۋ تۋماسى ءوزىن الماتىعا اكەلگەن بايىرعى ارمان دەيدى:
– الماتى – بارلىق قازاقستاندىقتار ءۇشىن مۇمكىندىكتەر قالاسى. مەنىڭشە، وڭتۇستىك استانامىز قاي سالادان بولسىن، مەيلى ول سپورت نە ءبىلىم – ءاردايىم وق بويى وزىق تۇرادى. مۇندا بارلىق زاماناۋي قۇرال-جابدىقتار بار. سوندىقتان وتانىما وسى مەكەندە قىزمەت ەتۋگە مۇمكىندىك تۋعاندا مەن ەش ويلانباستان كوشىپ كەلدىم، – دەپ، الماتىنى ايتىپ اعىنان جارىلدى ول.
كەيىپكەرىمىز الاتاۋدىڭ باۋرايىنا ەندى كەلگەندە، قالالىق ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىندە ءبولىم باستىعىنىڭ ورىنباسارى بولىپ ورنالاسادى. الايدا، ءبىر جىل وتپەي، ءوزى ءۇشىن جاڭا ءوڭىردىڭ قىر-سىرىن ۇيرەنىپ، ءوز جۇمىسىمەن كوزگە تۇسەدى دە، الدىمەن ءبولىم باسشىسى، ودان سوڭ ءورت ءسوندىرۋ جانە اۆاريالىق-قۇتقارۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى قىزمەتىنە كوتەرىلەدى.
– مەن باسشىلىق ەتەتىن ءبىزدىڭ ءبولىم كوپتەگەن قىزمەتتەردى قاتار اتقارادى. ناقتى ايتساق، بولىمشەلەر مەن گارنيزون دەڭگەيىندە وقۋ-جاتتىعۋلار مەن ارنايى جاتتىعۋلاردى ۇيىمداستىرۋ، جەكە قۇرامنىڭ دايىندىعىنا تەكسەرىس جۇرگىزۋ، تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىكپەن قامتاماسىز ەتۋ جانە ت.ب.. گارنيزوندا 19 كەزەكشى ءبولىم جانە ەرەكشە قورعالاتىن اۋماقتاردى كۇزەتەتىن 1 ءبولىم بار، بارلىعى – 20. ستاندارتتارعا سۇيەنەر بولساق، الماتى سىندى الىپ قالادا كەمى 35 ءبولىم بولۋى كەرەك. ءبىراق جۇمىستىڭ كوپتىگىنە قاراماي، ءبىزدىڭ جىگىتتەر ءوز مىندەتتەرىن ادال اتقارۋدا.
باستى قارۋ – ءبىلىم
بۇگىندە ادىلبەك جۇمابايەۆتىڭ نەگىزگى قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرى – جاس مامانداردى تاربيەلەۋ. ونىڭ ايتۋىنشا، ءورت سوندىرۋشىلەردىڭ باستى قارۋى – ءبىلىم. ءورت ءسوندىرۋ وپەراسياسىنىڭ ءساتتى اياقتالۋى تىكەلەي مامان بىلىكتىلىگىنە بايلانىستى. سوندىقتان ول باسشىلىق قىزمەتىنىڭ العاشقى كۇنىنەن ءوز ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىن بۇل سالاعا ەندى اياق باسقان ىنىلەرىمەن ءبولىسىپ كەلەدى.
– اسكەردەگى ساربازدار سوعىسقا دايىندالىپ، ءبىراق بۇكىل قىزمەت كەزىندە بىردە-بىر رەت قارۋ قولدانباۋى مۇمكىن. ال ءورت سوندىرۋشىلەر العاشقى كۇننەن الدىڭعى شەپتە جۇرەدى. ءبىز قارسى تۇرعان جاۋىمىزبەن بىتىمگە كەلە المايمىز. جالىن ءتىلدى تۇسىنبەيدى، قاتەلىكتى كەشىرمەيدى. سوندىقتان ءورت سوندىرۋشىلەر كەز كەلگەن جاعدايعا دايىن ءجۇرۋى كەرەك. وسى ماقساتتا جاس مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىنە اسا ءمان بەرەمىن. ولاردىڭ شەبەرلىگىن شىڭداۋعا تىرىسامىن، – دەيدى ءا.جۇمابايەۆ.
ول اڭگىمە بارىسىندا ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىنە كەلگىسى كەلەتىن قىز-جىگىتتەرگە دە وي-تىلەگىن ءبىلدىردى:
– ءورت سوندىرۋشىلەر 1 كۇن قاراۋىلعا ءتۇسىپ، 3 كۇن دەمالادى. ءبىراق جۇمىسقا كەلگەن ساتتەن ول تاۋلىكتىڭ تىنىش وتەتىنىنە ەشكىم كەپىلدىك بەرە المايدى. دابىل سوعىلسا كەزەكشى ءبولىم 2 مينۋتتا دايىندالىپ شىعىپ كەتۋى كەرەك. كەيدە ءبىر مەكەنجايدان كەلە سالا، دامىلسىز، كەلەسى جەرگە ءجۇرىپ كەتەدى. ال ءورت ءار جەردە ءارتۇرلى بولادى. جالىن ەشقاشان بىردەي جايىلمايدى. كەيدە كوپقاباتتى ءۇيدىڭ كۇمبەزىنە شىعۋ كەرەك، ەندى بىردە تاس قاراڭعىدا جۇمىس ىستەۋ قاجەت. جوعارى تەمپەراتۋراعا قاراماي، ءوز مىندەتىڭدى ءمىنسىز اتقارۋعا ءتيىسسىڭ. بۇل ءبىزدىڭ ماماندىقتىڭ قيىندىقتارى. الايدا، «ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىندە جۇمىس ىستەيمىن» دەگەن جاندارعا اۋىر جۇمىستان قورىقپاۋعا شاقىرامىن. سەبەبى، توگىلگەن تەر ءاردايىم اقتالادى. ەگەر ورتتەن كەيىنگى ءبىزدىڭ جىگىتتەردىڭ سۋرەتىن قاراساڭىزدار، قانشا شارشاڭقى بولسا دا، ءبارىنىڭ كەلبەتىنەن باقىت بايقالادى. ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىندە ءوز ماماندىعىن ماقتان تۇتپايتىن ادام جوق.
ىشكى تەبىرەنىس
وزگە ادامنىڭ ءومىرى وزىڭە بايلانسا، كىمنىڭ بولسىن ارقاسىندا اۋىر جۇك سەزىلەرى انىق. ال بۇل سەزىمدى توتەنشە جاعدايلار مەن ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىندە ىستەيتىن قۇتقارۋشىلار كۇندەلىكتى سەزىنەدى. ءار دابىلدان كەيىن ءتيىستى نىسانعا جەتكەنشە ىشكى تەبىرەنىستە بولادى.
– مەنىڭ كوپ جىلدىق تاجىريبەمدە بايقاعانىم – ءار ءورت ءسوندىرۋشى، ونىڭ ىشىندە ءوزىم دە بارمىن، شاقىرىلعان جەرگە ۋاقىتىندا جەتۋدى ۋايىمدايدى. كولىكتە وتىرعاندا «تەك ۋاقىتىندا ۇلگەرسەم ەكەن، تەك تاعى ءبىر جاندى قۇتقارا السام ەكەن» دەگەن ويدا بولاسىڭ. ويتكەنى، سەنەن باسقا ەشكىم جالىنعا كىرمەيدى. قيىن جاعدايدا قالعان ادامنىڭ ءومىرى سەنىڭ موينىڭدا، – دەپ ءوز ماماندىعىنان سىر شەرتتى ادىلبەك اعا. سونىمەن قاتار، نەبىر قيىن-قىستاۋدان بىرگە ءجۇرىپ، بىرگە وتەتىن جەكە قۇرامداعى ادامداردىڭ جاي عانا ارىپتەس ەمەس، ناعىز وتباسىعا اينالاتىنىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل سالادا جالعىز ادام جاقسى جەتىستىككە جەتە المايدى. تەك بىرلىك باردا ءىس وڭعا باسادى.
تاجىريبەلى مامان بۇل ەرەجەنىڭ ومىردە دە ورىندالاتىنىن بىلسە كەرەك. بۇگىندە ومىرلىك سەرىگىن تابا بىلگەن ول، جان جارىمەن بىرگە ءبىر ۇل، ءبىر قىز تاربيەلەپ وتىر. جۇمىستان بوس ۋاقىتتا وتباسىمەن ۋاقىت وتكىزىپ، تاۋعا شىققاندى، گيتارا تارتقاندى ۇناتادى.
P.S. الماتىنىڭ ناعىز الىپتارى – ءورت سوندىرۋشىلەر. ابىرويلى مىندەتتى ادال اتقاراتىن بۇل ماماندارعا ءارقاشان دا العىسىمىزدى بىلدىرەمىز.