اقتاۋداعى قاراكول كولىندە اققۋلاردىڭ جاپپاي قىرىلۋ سەبەبىن الماتى قالاسىنان كەلگەن ورنيتولوگتار زەرتتەيتىن بولدى
ماڭعىستاۋ وبلىستىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى اۋماقتىق ينسپەكسياسى 601 سىبىرلاق اققۋدىڭ ءولىمى فاكتىسىن راستادى (قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلمەگەن). اقتاۋداعى قاراكول كولىندە قۇستاردىڭ جاپپاي قىرىلۋ سەبەپتەرىن انىقتاۋ ءۇشىن قازاقستان بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ اسسوسياسياسىنىڭ ورنيتولوگتارى زەرتتەۋ جۇرگىزەدى. بۇل تۋرالى ايماق باسشىسى نۇرلان نوعايەۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن اپپاراتتىق كەڭەستە بەلگىلى بولدى، دەپ حابارلايدى ماڭعىستاۋ وبلىسى اكىمىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى.
اقتاۋدا قاراكول كولىندە 2023 جىلدىڭ 21 جەلتوقسانىنان باستاپ اققۋلاردىڭ جاپپاي قىرىلۋى باستالدى، وندا 600-دەن استام قۇس ءولدى. بۇل تۋرالى ماڭعىستاۋ وبلىستىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى اۋماقتىق ينسپەكسياسىنىڭ باسشىسى عابباس دوساتوۆ باياندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، قاراكول كولىندە قازا تاپقان اققۋلاردىڭ سانى تۋرالى اقپارات كۇن سايىن جاڭارتىلىپ وتىرادى.
-2023 جىلعى 21 جەلتوقساندا قاراكول كولىندە اققۋلاردىڭ ءولىمى تۋرالى العاشقى حابارلاما كەلىپ ءتۇستى. ءبىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىنىڭ ۆەتەريناريالىق باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق رەفەرەنتتىك ورتالىقتىڭ ماماندارىمەن، ميكروبيولوگيا جانە ۆيرۋسولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىلارىمەن بايلانىسقا شىقتىق. ولار تەكسەرۋ جۇرگىزۋ ماقساتىندا ولگەن اققۋلاردان سىناما الۋ ءۇشىن ماماندار جىبەردى. قازىرگى ۋاقىتتا، 2024 جىلدىڭ 6 قاڭتارىنداعى جاعداي بويىنشا ءبىز 601 اققۋدىڭ ءولىمىن تىركەدىك. ولگەن اققۋلاردىڭ 90 پايىزدان استامى-جاس اققۋلار. قوسىمشا زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ بيوالۋانتۇرلىلىگىن ساقتاۋ اسسوسياسياسىنىڭ ورينتولوگتارىن كۇتەمىز، - دەدى ماڭعىستاۋ وبلىستىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى اۋماقتىق ينسپەكسياسىنىڭ باسشىسى عابباس دوساتوۆ.
باستاپقى تالداۋلار ناتيجەسى اققۋلاردىڭ قۇس تۇماۋىن جۇقتىرۋ سەبەبىنەن ءولۋى مۇمكىن ەكەنىن كورسەتكەن.
-الدىن الا مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، قاراكول كولىندە اققۋلاردىڭ جاپپاي قىرىلۋى قۇس تۇماۋىنىڭ ورشۋىنەن بولعانىن كورسەتەدى. ولاردان H5N1 ازيالىق شتاممى تابىلدى. بۇل ۆيرۋستىڭ ادامدارعا جۇقپالىلىعى تومەن، قۇستارعا اسەر ەتەدى، باسقا جانۋارلار جۇقتىرعان جاعدايدا سيمپتومسىز وتەدى. وتكەن جىلى ۆەتەريناريالىق - پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالار جوسپارىنا سايكەس ءقاۋىپ تونگەن ايماقتا التى مىڭ باس قۇس ۆاكسيناسيالاندى. وبلىستا بارلىعى ءۇش قۇس شارۋاشىلىعى بار، ءبىراق ولاردا شارۋاشىلىقتىڭ جابىق ءتۇرى بولعاندىقتان قۇستاردى ەگۋدەن باس تارتتى، - دەدى قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى ۆەتەريناريالىق باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ كوميتەتىنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىستىق اۋماقتىق ينسپەكسياسىنىڭ باسشىسى تەمىربەك نۇرتازين.
ونىڭ ايتۋىنشا، وبلىستىڭ ۆەتەريناريالىق قىزمەتتەرىنىڭ كۇشىمەن جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتارداعى ءۇي قۇستارى اراسىنداعى ەپيزووتيالىق جاعدايعا كۇندەلىكتى نەگىزدە مونيتورينگ جۇرگىزىلۋدە.
نۇرلان نوعايەۆ قۇستاردىڭ جاپپاي قىرىلۋىنا قاتىستى ورىن العان جاعداي، ونىڭ تارالۋ سەبەپتەرىنە بايلانىستى كوپتەگەن سۇراقتار تۋىنداتىپ وتىرعانىن، بۇل جاعداي ەگجەي-تەگجەيلى تەرگەۋدى تالاپ ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى.
-ەكولوگتار مەن بىلىكتى ماماندار ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن بىرگە انىقتاپ، مۇنىڭ ودان ءارى تارالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن شارالار قابىلداۋى كەرەك. ورنيتولوگتار قۇستاردىڭ تاماقتانۋى تۋرالى ناقتى ۇسىنىستار بەرۋى كەرەك. كەيبىر ساراپشىلار اققۋلاردى تاماقتاندىرۋ قولداسا، ال باسقالارى، كەرىسىنشە، ءقاۋىپ دەپ سانايدى. اسىعىس قورىتىندى جاساۋعا بولمايدى، الدىمەن انىقتاۋ كەرەك، - دەپ تاپسىردى نۇرلان نوعايەۆ.
ءۇستىرت مەملەكەتتىك تاريحي قورىعى ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى جاسقايرات نۇرمۇحامبەتوۆ ءوڭىر تۇرعىندارى مەن قوناقتارىن اققۋلاردى ازىقتاندىرۋ ويىنان باس تارتۋعا شاقىردى.
ء-بىز ءوڭىرىمىزدىڭ تابيعاتىن ساقتاۋعا بەلسەندى قاتىسقانى ءۇشىن حالىققا العىس ايتامىز. الايدا، وسى ماسەلەگە بارىنشا سانالى تۇردە قاراۋىڭىزدى سۇرايمىز. قاراكول كولى-تاياز، بۇل جاعدايدا ازىقتاندىرۋ بۇكىل ەكوجۇيە ءۇشىن وتە ءقاۋىپتى بولۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، اققۋلار تەك قۇرعاق استىقپەن قورەكتەنبەيدى، ولار سۋ استى وسىمدىكتەرىمەن قورەكتەنەدى، - دەپ اتاپ ءوتتى ءۇستىرت مەملەكەتتىك تاريحي قورىعى ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى جاسقايرات نۇرمۇحامبەتوۆ.
قاراكول كولى قازاقستاننىڭ قورعالاتىن ورنيتولوگيالىق ورىندارىنىڭ قاتارىنا جاتادى. بۇل مەكەن ونداعان مىڭ قۇستاردىڭ قىستا قوناقتايتىن ورنى. ءبىر جىل ىشىندە قاراكول كولىنە قونىس اۋداراتىن قۇستاردىڭ 80-نەن استام ءتۇرى، سونىڭ ىشىندە اققۋلار مەن بۇركىتتەر كەلەدى. بۇل سۋلى-باتپاقتى القاپتا جىلدىڭ ءار مەزگىلىندە سۋدا جۇزەتىن جانە سۋ ماڭىنداعى قۇستاردىڭ 175 ءتۇرى، ونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن قۇستاردىڭ 21 ءتۇرى مەكەندەيدى.