قازاقستاننىڭ كوممۋنالدىق سەكتورىنا، سونداي-اق تابيعي مونوپوليالار سۋبەكتىلەرىنە (تمس) تاريفتەردى بەلگىلەۋ جانە باقىلاۋ پروسەسى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن قاجەتتى ۋاكىلەتتى ورگاندار جۇمىسىنىڭ ماڭىزدى بولىگى.
ۇەم سالاسىنداعى مەملەكەتتىك باقىلاۋدى ق ر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ كوميتەتى (تمرك) جۇزەگە اسىرادى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ق ر ۇەم تمرك مىنا شارالاردى قابىلدايدى:
اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ىستەردى قوزعايدى؛
ق ر تابيعي مونوپوليالار تۋرالى زاڭناماسىن بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ تۋرالى ۇيعارىم شىعارادى؛
ماتەريالداردى قۇقىق قورعاۋ جانە باسقا ورگاندارعا بەرەدى.
باقىلاۋ بارلىق تمس ارەكەتتەرىن قامتيدى. مىسالى، رەتتەلىپ كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتەتىن تمس قاراجاتىنىڭ جۇمسالۋىن باقىلاۋ تاريفتىك سمەتالاردىڭ جانە ينۆەستيسيالىق باعدارلامالاردىڭ ورىندالۋى تۋرالى جىلدىق ەسەپتەردى قاراۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
سونداي-اق، ق ر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ تمرك سالالىق مەملەكەتتىك ورگاندارمەن جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارمەن بىرلەسىپ ينۆەستيسيالىق باعدارلاما ءىس-شارالارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن تۇتىنۋ قاراجاتىنىڭ ماقساتتى پايدالانىلۋىنا باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرادى. مونوپوليستەردى باقىلاۋ ءۇشىن قوعام مەن تەحنيكالىق ساراپشىلاردىڭ تارتىلۋى دا ماڭىزدى.
ەگەر تمس ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماسا، ق ر ۇەم تمرك تۇتىنۋشىلارعا قايتارۋدى قامتاماسىز ەتەدى، بۇل ءۇشىن ۋاقىتشا وتەمدىك تاريفتەر (ءۋوت) سياقتى قۇرال قولدانىلادى. بيىلدىڭ وزىندە قازاقستاندىقتار 20 ملرد تەڭگەگە جۋىق قارجىنى قايتارىپ ۇلگەردى.
تاريفتەردى بەلگىلەۋ پروسەسىنىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن 2019 جىلدان باستاپ «مونوپوليست» (مب) دەرەكتەر بازاسى ەنگىزىلدى، ونىڭ كومەگىمەن تمس جانە الەۋمەتتىك ماڭىزدى نارىق سۋبەكتىلەرىنە (ءامنس) وتىنىمدەردى، ەسەپتەردى جانە حابارلامالاردى بەرۋ پروسەسى اۆتوماتتاندىرىلعان.
2023 جىلدىڭ 4 قىركۇيەگىندە تاريفتىك سمەتالاردى جانە ينۆەستيسيالىق باعدارلامالاردى بەكىتۋگە وتىنىمدەردى سيفرلىق فورماتتا جىبەرۋدەن، قوعامدىق تىڭداۋلار تۋرالى حابارلاندىرۋلاردى جاريالاۋدان باستاپ، تاريفتەردى بەلگىلەۋدىڭ بۇكىل پروسەسىنىڭ اشىقتىعى مەن جاريالىعىن ارتتىراتىن مب جاڭارتىلعان نۇسقاسى قولدانىسقا ەنگىزىلدى، تاريفتەردى جانە ولاردىڭ تاريفتىك سمەتالاردى جانە ينۆەستيسيالىق باعدارلامالاردى ورىنداۋ تۋرالى ەسەپتىلىككە وزگەرتۋلەر بەكىتىلدى.
بۇل شارا تمس وكىلدەرىنىڭ باقىلاۋشى ورگانداردىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلىن جويۋ ارقىلى ىقتيمال سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن بارىنشا ازايتۋعا باعىتتالعان.
بۇل رەتتە مب جاڭارتىلعان نۇسقاسىندا تاريفتىك سمەتانىڭ شىعىن بولىگىن باپ بويىنشا تولتىرۋ دەرەكتەردى تالداۋ جانە سالىستىرۋ مۇمكىندىگىن، سونداي-اق تۇتىنۋشىلار مەن بارلىق تۇتىنۋشىلار تاراپىنان باعالار مەن تاريفتەردىڭ تاۋەلسىز مونيتورينگىن قامتاماسىز ەتەدى.
مب جاڭا نۇسقاسى باسقا مەملەكەتتىك دەرەكتەر بازالارىمەن جانە ەلەكتروندىق ساتىپ الۋ پلاتفورمالارىمەن بىرىكتىرىلگەن، بۇل ولاردىڭ سەنىمدىلىگى ءۇشىن تمس ۇسىنعان ەسەپتىلىك دەرەكتەرىن تەكسەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار، 2022 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ تمس ساتىپ الۋلارى «اتامەكەن» ۇكپ اقپاراتتىق جۇيەسى — «ساتىپ الۋدىڭ ءبىرىڭعاي تەرەزەسى» ينتەگراسيالانعان ەلەكتروندى فورماتقا تولىعىمەن كوشىرىلدى.
بۇل شارالاردىڭ بارلىعى ساتىپ الۋ ءراسىمىنىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋعا جانە الەۋەتتى جەتكىزۋشىلەر اراسىندا ادال باسەكەلەستىككە قول جەتكىزۋگە كومەكتەسەدى.
بۇل رەتتە مونوپوليستەردىڭ قىزمەتىنە باقىلاۋدى كۇشەيتۋ ماقساتىندا 2024 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەسى (تبج) اياسىندا مەملەكەتتىك باقىلاۋ تەتىگى اۆتوماتتاندىرىلادى، تەكسەرۋلەر ادامنىڭ قاتىسۋىنسىز تاعايىندالادى.
سونىمەن قاتار، تبج باقىلاۋ سۋبەكتىلەرىن تاۋەكەل دەڭگەيلەرى بويىنشا ءبولۋ ارقىلى قولايسىز فاكتورلاردىڭ پايدا بولۋ ىقتيمالدىعىن تومەندەتۋگە باعىتتالعان. سونداي-اق پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋلەر تمس مەن كاسىپكەرلەردىڭ قىزمەتىنە كەشەندى مەملەكەتتىك باقىلاۋدى كۇشەيتەدى.
ناتيجە - تۇتىنۋشىلارعا تمس جانە باقىلاۋشى ورگاندار قىزمەتىنىڭ بارىنشا اشىقتىعى، بۇل ءوز كەزەگىندە ساپالى قىزمەتتەردى ۇزدىكسىز الۋعا جانە تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا كەپىلدىك بەرەدى.
ماڭىزدى ماسەلە: بۇگىندە نارىقتىڭ جاسىرىن قاتىسۋشىلارىنىڭ ماسەلەسى وتە وتكىر كۇيىندە قالىپ وتىر. بۇل نەگىزىنەن ەلىمىزدىڭ شالعاي وڭىرلەرىندە دەربەس جۇمىس ىستەيتىن مونوپوليستەر (ترانسفورماتورلاردىڭ، ستانسيالاردىڭ يەلەرى جانە ت. ب.). تيىسىنشە، ءىس جۇزىندە تمس بولعانىمەن، مۇنداي كاسىپكەرلەر مەملەكەت باقىلاۋىندا ەمەس، ال ولاردىڭ قىزمەتتەرىن تۇتىنۋشىلار تاريفتەردىڭ نەگىزسىز كوتەرىلۋىنەن، ساپاسىز قىزمەتتەردى كورسەتۋدەن جانە باسقا دا ەلەۋلى تاۋەكەلدەردەن ەشبىر جاعدايدا قورعالماعان. ءقازىردىڭ وزىندە مۇنداي 28 كاسىپكەر انىقتالىپ، باقىلاۋعا الىنعانىمەن، ءىس جۇزىندە ولاردىڭ سانى ودان دا كوپ.
حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن مۇنداي كاسىپكەرلەردىڭ بارلىعى باقىلاۋعا الىنىپ، ق ر ۇەم تمرك رەەسترىنە ەنگىزىلۋى ءتيىس. بۇل ماسەلەدە ازاماتتاردىڭ وزدەرى ۇلكەن ءرول اتقارادى: مۇنداي مونوپوليستەرمەن كەزدەسكەن ءاربىر ادام ولار تۋرالى ۋاكىلەتتى ورگاندارعا حابارلاۋى ماڭىزدى. قوعامدىق پىكىر مەن ازاماتتاردىڭ حاباردارلىعى مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان وسى جاسىرىن نارىق سۋبەكتىلەرىن باقىلاۋ مەن رەتتەۋدى كۇشەيتۋدىڭ درايۆەرىنە اينالۋى ءتيىس.