بۇگىن الەمدىك جۇرتشىلىق بۇۇ-نىڭ حالىقارالىق كۇنتىزبەسىندە رەسمي تۇردە بەكىتىلگەن جانە 1921 جىلى چارلز بەستپەن بىرگە ءينسۋليندى اشقان فرەدەريك بانتينگتىڭ تۋعان كۇنىنە وراي تاڭدالعان قانت ديابەتىمەن كۇرەس كۇنىن اتاپ وتۋدە.
دۇنيەجۇزىلىك قانت ديابەتىمەن كۇرەس كۇنىنىڭ ماقساتى - حالىقتىڭ بارلىق توپتارىنىڭ اۋرۋدىڭ بەلگىلەرى، مۇمكىن بولاتىن اسقىنۋلار جانە ديسپانسەرلەۋ مەن پروفيلاكتيكالىق مەديسينالىق تەكسەرۋدەن ءوتۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى حاباردار بولۋىن ارتتىرۋ، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
حالىقارالىق ديابەت فەدەراسياسىنىڭ (IDF) دەرەكتەرى بويىنشا، الەمدە قانت ديابەتى دياگنوزى قويىلعان شامامەن 537 ميلليون ادام بار. 2045 جىلعا قاراي ولاردىڭ سانى 783 ميلليونعا دەيىن ارتادى دەپ كۇتىلۋدە.
قازاقستاندا 439 327 مىڭ ەرەسەك جانە 5132 بالا قانت ديابەتىمەن ءومىر سۇرەدى.
اۋرۋدىڭ كورىنىستەرى: ۇنەمى قاتتى شولدەۋ، ءجيى نەسەپ شىعارۋ، دەگيدراتاسيا، قاتتى اشتىق سەزىمى، شارشاۋ؛ كورۋ قابىلەتىنىڭ بۇزىلۋى، بۇلشىقەت السىزدىگى، تەرىنىڭ قىشۋى جانە تىتىركەنۋى. ەگەر ءسىز بەلگىلەردىڭ ءبىرىن بايقاساڭىز، دەرەۋ دارىگەرگە حابارلاسىڭىز!
قانت ديابەتىنىڭ دامۋى ورگانيزمدەگى كومىرسۋلار الماسۋىنىڭ بۇزىلۋىمەن بايلانىستى. قانت ديابەتى ورگانيزم قانداعى قانت (گليۋكوزا) دەڭگەيىن تۇسىرە الماعان كەزدە پايدا بولادى. قان قويۋلانىپ، ۋاقىت وتە كەلە ينفاركتكە، ينسۋلتكە، سوقىرلىققا، بۇيرەك جەتكىلىكسىزدىگىنە جانە اياقتىڭ گانگرەناسىنا اكەلۋى مۇمكىن.
كوپتەگەن قانت ديابەتىمەن اۋىراتىندار وزدەرىنىڭ اۋرۋىن بىلمەيدى جانە ءجيى جاعدايدا اۋرۋى اسقىنعاندا عانا بىلەدى.
قانت ديابەتىنىڭ ءۇش نەگىزگى ءتۇرى بار: 1 ءتيپتى، 2 ءتيپتى جانە گەستاسيالىق قانت ديابەتى. 1 ءتيپتى قانت ديابەتىنىڭ سەبەبى بەلگىسىز جانە مۇنداي قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ادامدارعا ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن كۇندەلىكتى ينسۋلين سالۋ قاجەت. الەمدەگى قانت ديابەتىمەن اۋىراتىنداردىڭ كوپشىلىگىندە 2 ءتيپتى قانت ديابەتى بار، بۇل كوبىنەسە ارتىق سالماق پەن فيزيكالىق بەلسەندىلىكتىڭ بولماۋى. بۇرىن 2 ءتيپتى قانت ديابەتى ەرەسەكتەردە عانا بايقالعان، ءبىراق بۇگىندە بۇل بالالار مەن جاس ەرەسەكتەردە ءجيى كەزدەسەدى.
گەستاسيالىق قانت ديابەتى جۇكتىلىكتىڭ ۋاقىتشا بۇزىلۋى بولىپ تابىلادى جانە 2 ءتيپتى قانت ديابەتىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى ءقاۋپىن تۋدىرادى. سونىمەن قاتار، قانداعى قانت مولشەرى نورمادان اسادى، ءبىراق قانت ديابەتى دياگنوزى قويىلعان كورسەتكىشتەردەن تومەن.
قانت ديابەتىنىڭ بارلىق تۇرلەرى كوپتەگەن اعزالاردا اسقىنۋلارعا اكەلۋى مۇمكىن جانە مەزگىلسىز ءولىم ءقاۋپىن ارتتىرادى.
كوپتەگەن جاعدايلاردا قانت ديابەتىمەن جانە ونىمەن بايلانىستى اسقىنۋلاردىڭ دامۋىن دۇرىس تاماقتانۋ، تۇراقتى فيزيكالىق بەلسەندىلىك، قالىپتى دەنە سالماعىن ساقتاۋ جانە تەمەكى شەگۋدەن باس تارتۋ ارقىلى بولدىرماۋعا بولادى.
ق ر دسم قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ ماماندارى اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن كەلەسى ۇسىنىمداردى ورىنداۋعا كەڭەس بەرەدى:
دۇرىس تاماقتانۋ. ۇيقى بەزىن (ينسۋلين بولەتىن) شامادان تىس جۇكتەمەۋ ءۇشىن كومىرسۋلاردىڭ تۇتىنىلۋىن ازايتىڭىز، سونىمەن قاتار جاقسى ءپىشىندى ساقتاۋ ءۇشىن كۇندەلىكتى تۇتىنىلاتىن كالوريا مولشەرىن ازايتىڭىز. قانت ديابەتىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن مازىردەن قانت پەن قۇرامىندا قانت بار كەز-كەلگەن ونىمدەردى (پەچەنە، تابيعي ەمەس شىرىندار) الىپ تاستاۋ كەرەك.
قۇسقا، تومەن كالوريالى بالىققا، كوكونىستەرگە، قانتسىز شىرىندارعا ارتىقشىلىق بەرۋ كەرەك. ماكارون جانە ۇن ونىمدەرىن، قىشقىل، اششى جانە ىستالعان تاعامداردى تۇتىنۋدى شەكتەۋ كەرەك. قۋىرىلعان تاعامدى قايناتىلعان، پىسىرىلگەن نەمەسە بۇقتىرىلعان تاعاممەن اۋىستىرۋ كەرەك.
كۇندەلىكتى فيزيكالىق بەلسەندىلىك. ەگەر ءسىز كۇن سايىن دەنە شىنىقتىرۋ ساباقتارىنا كەم دەگەندە جارتى ساعات بولسەڭىز، قانت ديابەتىنىڭ الدىن الۋ ءتيىمدى بولادى. دەنە بەلسەندىلىگى مەتابوليكالىق پروسەستەرگە پايدالى اسەر ەتەدى، سونىڭ ارقاسىندا مايلاردىڭ ىدىراۋى كۇشەيەدى، قاننىڭ ماي قۇرامى جاقسارادى، دەنە سالماعى ايتارلىقتاي تومەندەيدى. قانت ديابەتىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جاياۋ ءجۇرۋ، ۆەلوسيپەد تەبۋ، بيلەۋ، ءجۇزۋ، فۋتبول جانە باسقا دا سپورت تۇرلەرىمەن اينالىسۋ كەرەك.
پسيحيكالىق تەپە-تەڭدىكتى ساقتاڭىز. تۇراقتى سترەسس اۋرۋدىڭ دامۋ سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، قانت ديابەتىنىڭ الدىن الۋ ەموسيونالدىق جاعدايدى باقىلاۋدى قامتيدى. جاعىمسىز مىنەزدى ادامدارمەن مۇمكىندىگىنشە از قارىم-قاتىناس جاساعان ءجون، سترەستىك جاعدايلاردان اۋلاق بولعان ءجون.
ۇنەمى مەديسينالىق زەرتتەپ-قاراۋدان ءوتىڭىز. ءقاۋىپ توبىنداعى ادامدار ءۇشىن قانت ديابەتىنىڭ الدىن-الۋ مىندەتتى تۇردە التى ايدا ءبىر رەت تەست تاپسىرۋدى قامتيدى.