Táýelsizdigimizdiń arqasynda azamattarymyz ǵylymı-tehnıkalyq jańalyqtar ashyp úzdiksiz damý ústinde.
Alaıda adamdar arasyndaǵy baılanys, mádenıet jáne otbasy ınstıtýttary artta qalyp qoıdy. Qazirgi tańda álemde terorızm men túrli zań buzýshylyqtar kóbeıip ketti. Ol máseleler bizdiń eldi de aınalyp ótpedi. Máselege túp negizinen kirsek, onyń sebebi kóbi oılaǵandaı emes. Biz sopylyq fılosofıasy arqyly qoǵam mádenıetin qalaı kótere alamyz, sol týraly aıtyp ketýi qajet. Eń birinshi, sopylyq fılosofıasyna anyqtama berip keteıik. Sopylyq fılosofıasy – orta ǵasyrda paıda bolǵan ıslam fılosofıasynyń túri. Bul fılosofıanyń negizigi erekshelegi – adamzatty ónegeli ómir súrýge baýlý. Negizgi mádenı ónimderdi jyrlar, ańyzdar jáne poezıa arqyly jetkizedi. Solardyń birine Qoja Ahmet Iasaýıdiń «Danalyq kitabyn» ala alamyz. Qazaqtyń XV-XIX ǵasyrlar arasyndaǵy jyraýlary osy Qoja Ahmet Iasaýıdiń eńbekteri arqyly dúnıetanymdaryn, kózqarastaryn qalyptastyrǵan. Solaı jańa tolqynmen qazaq aýyz ádebıetine úles qosyp otyrdy. Qazaqtyń tarıhy men ádebıeti osy sopylyqpen baılanysy bar ekenin bilemiz. Qazaqtardyń ontologıalyq tanymy osy sopylyq ańyzdar arqyly iske asyp otyrǵan. Ańyzdar men jyrlar tárbıelik máni bar myqty qural. Orta ǵasyrdan osy zamanǵa deıin túrki elderi jáne qazaq eli moraldi osylaı jetkizetin. Ańyzdar men mıfologıalyq ertegiler tyńdarmanǵa jol siltep, baǵyt baǵdar kórsetip otyratyn. Qazirgi tańda qoǵam jáne adamzat kóbinese materıalısik jáne rasıonalısik kózqarasty ustanýda. Sebebi qazir empırıkalyq ǵylym keń jaıylyp ketti. Al, jalpy, adam sanasy mıftik jáne rasıonal sana dep ekige bólinedi. Osy eki sananyń bireýi bolmasa, adamnyń bolmysy tolyq ashylmaıdy. Qazir biz mıftik sanany alyp tastaǵannyń áserinen san túrli zalym adamdar taralyp ketti. Júreginde jaqynyna meıirimi joq adamdar osyndaıdan paıda bolady. Bizdiń eldi jáne ózge elderdi damytý úshin mıftik sanany da iske qosý qajet. Oǵan, árıne, jaqsy baǵyt beretin sopylyq fılosofıasynyń negizgi prınsıpteri jáne quraldary. Bul fılosofıa túri adamǵa ómirdiń mánin tabýǵa jáne qoǵamdy órkenıetti etýge kómektese alady. Onyń fýndamentaldy fýnksıalary eki sanany da iske qosa alady. Eki sanasy durys damyǵan adamdar órkenıetti jaqsy baǵytqa bura alady.
Órken ADAEV, magıstrant
Erkebulan ESMURAT, magıstrant
Danat JANATAEV, dosent, jetekshi, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti