Qasym-Jomart Toqaev: Adal eńbek etý – bárimizge ortaq mindet

Qurmetti Úkimet músheleri!

Qurmetti jıynǵa qatysýshylar!

Biz búgin elimizdiń byltyrǵy áleýmettik-ekonomıkalyq damýynyń qorytyndylaryn shyǵaryp, bıylǵy josparymyzdy talqylaımyz.

Ótken jyly el ekonomıkasy 4 paıyzǵa ósti.

Óńdeý ónerkásibi 5,5, qurylys ındýstrıasy 7,6 paıyzǵa artty.

Qyzmet kórsetý salasynda oń úrdis bar.

Saýda-sattyq 9,2, kólik salasy 3,6 paıyzǵa artty.

Degenmen, ınflásıa mejeli deńgeıden asyp ketti. Bul kórsetkish 8,4 paıyz boldy.

Ókinishke qaraı, qańtar oqıǵalary qalypty ómirimizdi túbegeıli ózgertti.

Zańsyz áreketterdiń saldarynan kóptegen azamattarymyz zardap shekti.

Shaǵyn jáne orta bıznes ókilderi shyǵynǵa ushyrady.

Qazirgi málimetter boıynsha, bızneske 100 mıllıardtan astam teńge kóleminde zalal keldi.

Jańa Úkimettiń aldynda elimizdiń ekonomıkalyq áleýetin tolyq qalpyna keltirý mindeti tur. Bul - óte mańyzdy mindet, sondyqtan ony basymdyqtardyń biri retinde sanaýymyz qajet.

Josparlanǵan reformalardy júzege asyrý jáne ınflásıany tómendetý – basty mindetterdiń biri.

Eń bastysy, biz azamattardyń tabysyn arttyrýymyz qajet.

Qazir elimiz kúrdeli kezeńdi bastan ótkerýde.

Dúnıe júzin jaılaǵan indettiń beti qaıtpaı tur.

Sonyń saldarynan eldegi iskerlik belsendilik tómendep ketti.

Jyl basynda bolǵan oqıǵalar ulttyq qaýipsizdigimizge zor qater tóndirdi.

Biz osyndaı qıyn jaǵdaıda el birliginiń arqasynda memleketimizdiń qaýipsizdigin, tipti da tutastyǵyn saqtap qaldyq.

Qazir Úkimettiń basty mindeti – halyqtyń ál-aýqatyn arttyrý.

Sondaı-aq, azamattardyń tabysyndaǵy alshaqtyqty azaıtý jáne eńbek etýge qolaıly jumys oryndaryn ashý.

Biz jurttyń bıznespen aınalysýyna teń múmkindik beremiz.

Qoǵamymyzda beleń alǵan sybaılas jemqorlyqpen, ekonomıkadaǵy ásire baılar ústemdiginiń saldarymen kúresemiz.

Bárimiz eldiń ıgiligi úshin qyzmet etýge tıispiz.

Osy oraıda, mynadaı mindetterge arnaıy toqtalyp ótý mańyzdy.

Birinshi. Halyqtyń tabysyn arttyrý jáne teńsizdikti azaıtý.

Tabys tabý – azamattardyń turmys sapasyn jaqsartýdyń jáne bolashaqqa degen senimin nyǵaıtýdyń basty faktory.

Ókinishke qaraı, sońǵy kezde jurttyń tabysy ekonomıkalyq ósimniń emes, áleýmettik transferttiń esebinen kóbeıdi.

Ashyǵyn aıtqanda, járdemaqymen jáne zeınetaqymen ǵana kún kórip otyrǵandar az emes.

Za pát let v obshıh dohodah naselenıa dolá trýdovyh dohodov sokratılas s 80 do 67%, a sosıalnyh transfertov vyrosla s 17 do 29%.

Esesine áleýmettik transferttiń kólemi 17 paıyzdan 29 paıyzǵa deıin artty.

Budan azamattardyń kirisi alatyn jalaqysyna emes, búdjet shyǵysyna táýeldi ekenin baıqaýǵa bolady.

Bul az deseńiz, jumys berýshilerdiń paıdasymen jáne naryqtaǵy baǵanyń kóterilýimen salystyrǵanda eńbekaqy áldeqaıda baıaý ósýde.

Sonyń saldarynan qaryzǵa batqan azamattar men kedeı adamdar kóbeıip barady.

Qazirgi tańda 1 mıllıonǵa jýyq adamnyń tabysy eń tómengi kúnkóris deńgeıine de jetpeıdi.

Bul – sońǵy 10 jyldaǵy eń nashar kórsetkish.

Sóıte tura, ortasha jalaqy men jan basyna shaqqandaǵy tabys kólemi udaıy ósip keledi degen kópirme esep berilýde.

Bul – naǵyz kózboıaýshylyq.

Meniń tapsyrmam boıynsha Halyqtyń tabysyn arttyrýǵa arnalǵan baǵdarlama ázirlenip jatyr.

Bul qujatta turǵyndardyń kirisin kóbeıtýmen qatar, orynsyz shyǵynyn azaıtatyn tyń sharalar qarastyrylýǵa tıis.

Memleket bızneske júktegen keıbir qosymsha shyǵyndy kásipkerler halyqtan óndirip alatyny jasyryn emes.

Rech ıdet o komısıah ı tarıfah razlıchnyh posrednıkov, monopolnyh operatorov, nenýjnyh agentov. Etý problemý znaete. No vopros: kto platıt za ıh ýslýgı? Konechno, potrebıtel platıt. I vınoı tomý – prınátye zakony ı postanovlenıa.

To estv osnove lejat normatıvno-pravovye akty, prı prınátıı kotoryh gosorgany zachastýıý rýkovodstvovalıs ınteresamı otdelnyh kompanıı, a ne ınteresamı obshestva. Sredstva, kotorye kazahstansy moglı by tratıt na sebá, ýtekaıýt v karmany etıh kompanıı.

Poetomý Pravıtelstvý porýchaetsá obratıt samoe sereznoe vnımanıe na dannýıý problemý ı sovmestno s Palatoı «Atameken» razobratsá po kajdoı takoı sıtýasıı ı predlojıt konkretnye reshenıa dlá ıh ıspravlenıa.

Dolá malyh kompanıı v strýktýre otechestvennogo bıznesa segodná sostavláet bolee 90 %. Prı reformırovanıı Palaty sledýet sfokýsırovat ee fýnksıonal ımenno na podderjke, zashıte ı razvıtıı malogo bıznesa. Prı etom malyı bıznes sledýet osvobodıt ot obázatelnyh chlenskıh vznosov. Eto kak by samo soboı razýmeıýsheesá.

Ekinshi. Inflásıany aýyzdyqtaý.

Baǵa barlyq elde jappaı ósýde.

Soǵan qaramastan, biz ınflásıany 8,4 paıyzdan asyrmaı, ustap qaldyq. Baǵany ósirmeý úshin kóbinese naryqqa tán emes ádister qoldanyldy.

Osynyń bári – sharasyzdyqtan jasalǵan qadamdar.

Mundaı ustanym kúnderdiń kúninde ınflásıanyń kúrt ósýine ákep soqtyrýy múmkin.

Poetomý vajno svoevremenno pereıtı ot kontrolno-regýlátıvnyh mer v polzý sıstemno-otraslevyh mer.

Men naqty tapsyrmalar berdim.

Úkimet pen ákimder jumysqa kirisip ketti.

Degenmen, taǵy bir túıtkildi máseleni atap óteıin.

Saýda-sattyqtaǵy tıimsiz deldaldyqqa toqtaý salatyn kez keldi.

Mysaly, 3 mıllıon adam turatyn Almaty qalasy men onyń tóńiregindegi eldi meken turǵyndary tutyný taýarlaryn kóbine «Altyn orda» bazarynan alady.

Almaty oblysy men Almaty qalasynyń ákimderine Úkimetpen birlesip, bazardaǵy tártip ornatýdy tapsyramyn.

Bul jer paıdakúnemder úshin naǵyz maıshelpekke aınalǵan.

Buǵan Almatydaǵy qańtar oqıǵasy kezinde anyq kóz jetkizdik.

Bul – basqa óńirlerge de qatysty másele.

Qajet bolsa, bul jumysqa quqyq qorǵaý organdary atsalyssyn.

Eki aı ýaqyt beremin.

Dalee. Nasıonalnyı bank doljen provodıt nezavısımýıý ı adekvatnýıý denejno-kredıtnýıý polıtıký dlá dostıjenıa selevogo korıdora ınflásıı – 4-6 % v 2022 godý ı 3-4 % v 2025 godý.

Nelzá takje zabyvat o kredıtovanıı realnoı ekonomıkı.

S 2017 goda realızýetsá Programma povyshenıa fınansovoı ýstoıchıvostı bankovskogo sektora. Na pokrytıe ýbytkov po problemnym zaımam bankam vydeleno porádka 700 mıllıardov tenge.

Odnako doljnogo vstrechnogo dvıjenıa v chastı povyshenıa obemov ı dostýpnostı kredıtov ne nablúdaetsá. Staraıa problema, kajdyı raz ob etom govorım.

Profısıt vysokolıkvıdnyh aktıvov bankov rastet. Znaem etý problemý, znaem nazvanıa etıh bankov. Segodná profısıt sostavláet pochtı 12 trıllıonov tenge. Etı sredstva doljny rabotat na ekonomıký, v tom chısle na razvıtıe adekvatnyh ýslovıah bıznesa ı ıpotechnogo rynka.

Predstoıt sozdat regýlátornye mehanızmy, prı kotoryh bankı býdýt stremıtsá kredıtovat effektıvnye proekty. Eto zadacha novogo rýkovodıtelá Nasıonalnogo banka ı Agentstva po fınregýlırovanıý.

ÚSHİNSHİ. Ekonomıkany órkendetý úshin qosymsha qarajat qarastyrý.

Men búdjettiń kiris bóligin arttyrý maqsatynda birqatar naqty mindet júktedim.

Eń aldymen, búdjettegi tıimsiz ári shyǵyny kóp jobalardy anyqtap, odan túbegeıli bas tartý qajet.

Erkin ekonomıkalyq aımaqtardyń kópshiligi ınvestısıa ákelý úshin tıimdi bola almady dep men birneshe ret aıttym.

I eto nesmotrá na vnýshıtelnyı paket nalogovogo stımýlırovanıa pochtı v poltrıllıona tenge.

Chto my polýchaem v ıtoge? Za poslednıe trı goda obem proızvedennyh na SEZ tovarov ne prevyshaet 1,5 % ot VVP, a dolá ıh eksporta ı vovse sostavláet 0,1 % ot obshestranovogo.

Osy máseleni retteıtin kez keldi.

Jańadan taǵaıyndalǵan Indýstrıa mınıstri bul túıtkildiń sheshimin tabady dep oılaımyn.

Erkin ekonomıkalyq aımaqtardyń basshylyǵy paıdaly ári tıimdi jobalardy júzege asyrýǵa qulyqty emes.

Olardyń ákimshilikterin tártipke shaqyryńyzdar.

Úkimetke bir aı ýaqyt beremin.

Zańǵa ózgeris engizýden bastap, qajetti sharanyń bárin qabyldańyzdar.

İshten jáne syrttan ınvestor tartyńyzdar.

Keden beketterindegi qordalanǵan máselelerdi jedel sheshý qajet.

Bul – búdjet úshin aıryqsha mańyzy bar sala.

Taǵy da qaıtalap aıtamyn: ondaǵy bylyqty jónge keltirmese, saldary qıyn bolýy múmkin.

Qytaıdyń statısıkasy men bizdegi kórsetkishtiń aıyrmasy 5,7 mıllıard dollar bolýy – sonyń dáleli.

Qazir Qytaımen aradaǵy keden beketinde 12 myńnan astam kólik elektrondy kezekte tur.

Quzyrly ekonomıkalyq operatorlardyń zańsyz is-áreketi týraly buǵan deıin de aıttym.

Olar kedennen jáne basqa da baqylaý organdarynan sonshama jeńildikti qalaı alyp otyr?

Ne sebepti bul másele nazardan tys qalǵan?

Bul suraqtarǵa 10 kúnniń ishinde naqty ári tolyq jaýap kútemin.

Osy salanyń qyzmetin zań boıynsha qatań retteý qajet.

Jalpy, keden jáne logıstıka júıesine iri halyqaralyq kompanıalardy tartýdy oılastyrǵan jón.

Olar qajetti tasymal kólemin jáne jumystyń ashyq ári esepti bolýyn qamtamasyz ete alady.

Bul másele úkimette talqylandy.

Úkimetke ony taǵy da pysyqtap, maǵan baıandaýdy tapsyramyn.

Búdjettiń shyǵys bóliginen de kiristi arttyrýdyń kózin tabýǵa bolady.

Qarjyny asa qajet emes sharýalarǵa jumsaýdy doǵarý kerek.

Kajdyı potrachennyı tenge doljen davat sosıalno-ekonomıcheskýıý otdachý kak na ýrovne otraslı, tak ı v masshtabah strany. Dlá etogo doljna byt chetkaıa sıstema osenkı. Odnako Pravıtelstvo ýje bolee dvýh let ne mojet normalno organızovat etý rabotý. Do sıh por ne sformırovana sootvetstvýıýshaıa metodologıa.

Porýchaıý Mınısterstvý fınansov, Agentstvý po strategıcheskomý planırovanıý sovmestno so Schetnym komıtetom v dvýhmesáchnyı srok razrabotat metodıký analıza sosıalno-ekonomıcheskogo effekta gosýdarstvennyh rasqodov.

Kelesi másele. Kvazımemlekettik sektordyń ınvestısıalyq jobalarynyń quny tym asyra kórsetiletini jasyryn emes.

Ony az deseńiz, qurylys barysynda baǵa taǵy da ósedi.

Búginde «Samuryq-Qazyna» qory 12 iri jobany júzege asyrýda.

Bul – energıamen qamtamasyz etýge, gaz óndirýge, temir jol ınfraqurylymyn salýǵa qatysty jobalar.

Jumystyń jalpy quny – 3,4 trıllıon teńge.

Árıne, atalǵan nysandar halyqqa qajet.

Alaıda, jobalardyń qunyna jáne merdigerlerdiń konkýrssyz tańdalýyna qatysty kóptegen suraq týyndaıdy.

Mysaly, Kendirlidegi sý tushshytatyn zaýyttyń jobasy sheteldegi dál osyndaı jobalardan 3 ese qymbat turady.

Ekibastuzdaǵy GRES pen Almatydaǵy energetıkalyq torapty jańǵyrtýǵa tym kóp qarajat bólinip otyrǵan joq pa? Osyndaı mysaldar az emes.

Sondyqtan, mundaı jobalardy júzege asyrý úshin ashyq halyqaralyq baıqaý ótkizgen jón.

Bul qalypty tájirıbege aınalýǵa tıis.

Retteletin memlekettik satyp alý júıesiniń jaǵymsyz jaǵy da bar.

Bólingen qarjyny qalaıda ıgerý kerek degen ustanym durys emes.

Árbir áreketti, tipti bolmashy qadamnyń ózin kelisý qajettigi týraly talap ta múlde orynsyz.

Slepoe sledovanıe formalnym pravılam ı prosedýram vedet k tomý, chto proses dovleet nad rezýltatom. Mnogıe gody daıýtsá neobhodımye porýchenıa, eksperty vyrabatyvaıýt kakıe-to rekomendasıı. No vse eto tonet v búrokratıcheskom bolote, sabotırýetsá zamsheloı kastoı retrogradov. Poetomý reshıtelnoı reformy búdjetnogo planırovanıa tak ı ne proızoshlo.

Eto kak ponımat? Nesposobnostrabotat po-novomý ılı boıazn poterát rychagı vlıanıa na mınısterstva ı akımaty, kotorye seıchas vynýjdeny hodıt k nım na poklon?

Poetomý ıa daıý mesás na vyrabotký sbalansırovannogo reshenıa v rýsle sıfrovızasıı. Ia podcherkıvaıý, v rýsle sıfrovızasıı. Zdes bez nee nam ochen trýdno nadeıatsá na kakıe-lıbo polojıtelnye rezýltaty. Po ıtogam dolojıte v Pravıtelstvo ı Admınıstrasıý.

V ýslovıah jestkoı mırovoı konkýrensıı za kapıtal nasha ınvestısıonnaıa polıtıka doljna stat maksımalno effektıvnoı. V proshlom godý vnedren novyı ınstrýment podderjkı ınvestorov – strategıcheskoe ınvestısıonnoe soglashenıe. Opredelen perechen ız 70 potensıalnyh strategıcheskıh soglashenıı. Odnako na segodná podpısano tolko odno soglashenıe.

V rezýltate ne rastet obem ınostrannyh ınvestısıı. Pravıtelstvom sformırovany dva pýla ınvestısıonnyh proektov: odın sostoıt ız 450 proektov, drýgoı – ız 3 000.

Plany horoshıe. No ız-za otsýtstvıa doljnogo kontrolá ı búrokratıcheskoı volokıty realızasıa etıh proektov ostaetsá na býmage.

Poetomý porýchaıý Pravıtelstvý opredelıt edınyı pýl ınvestısıonnyh proektov, sdelat ego pýblıchnym, v tom chısle dlá obshestvennogo monıtorıńa realızasıı proektov.

Sondaı-aq, jergilikti jerlerdegi, aýdandyq deńgeıdegi shaǵyn jáne orta bıznesti damytý máselelerine toqtalǵym keledi.

Aımaqtarda jumystyń alǵa basýy ákimge baılanysty ekeni ras.

Kásipkerlik bastamanyń jolyn kesip, tejeıtin de kóbinese ákimder. Bul – ashshy aqıqat.

Tipti, qarjylaı kómek bermek túgili, zań aıasynda ákimshilik qoldaý da kórsetpeıdi.

Mundaı jónsizdikti shuǵyl túrde doǵarý kerek.

Aýdan ákimderine naqty meje qoıylsyn.

Olarǵa jyl saıyn árbir 10 myń turǵyn úshin keminde 100 jumys ornyn ashýdy mindettegen jón.

Biz endi jumys tásilin ózgertemiz. Kásipkerler ákimniń sońynan júgirmeýi kerek. Kerisinshe, ákim ınvestor tartýǵa umtylýy qajet.

Pravıtelstvý ı Schetnomý komıtetý prı metodologıcheskoı podderjke ASPıR sledýet naladıt sıstemý ýcheta takıh rabochıh mest.

Otdelno hochý ostanovıtsá na neobhodımostı dalneıshego povyshenıa búdjetnoı nezavısımostı akımov vseh ýrovneı. Sıtýasıa, kogda 82 % regıonov dotasıonnye, – nepravılnaıa. Eto osobennostı nasheı metodologıı mejbúdjetnyh otnoshenıı.

Akımy postoıanno obıvaıýt porogı mınısterstv, vyprashıvaıa transferty obshego haraktera ı selevye. Krome togo, mnogıe rasqodnye ınısıatıvy sentralnogo ýrovná reshaıýtsá v klúche «perekınem na mestnyı búdjet, a akımy razberýtsá». Seıchas ýje tak rabotat nelzá.

Men buǵan deıin búdjetaralyq qatynastyń jańa júıesin qalyptastyrý týraly tapsyrma bergen bolatynmyn.

Osy tapsyrmany taǵy da esterińizge salamyn.

Bul rette, qarjyny jergilikti jerde kóbirek qaldyrýǵa basa mán bergen jón.

Elimizde úsh jyldan beri «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» atty baǵdarlama júzege asyrylyp jatyr.

Bul baǵdarlamanyń negizgi maqsaty − ishki naryqty halyq tutynatyn otandyq taýarmen qamtamasyz etý.

Alaıda, osy kezeńde eksport kólemi burynǵy deńgeıde qalyp, ımporttyń úlesi 8 paıyzǵa ósken.

Úkimet munyń sebebin anyqtaýǵa tıis.

Ónerkásip saıasatynda negizinen avtokólik jasaý salasyna basymdyq berilgen.

Biraq, otandyq ónimniń úlesi áli de tómen.

Ashylyp jatqan jumys oryndary da az.

Ónerkásip salasyna jaýapty mınıstr ındýstrıalandyrýdyń barlyq máselesimen muqıat aınalysýǵa tıis. Ásirese, damý múmkindigi joǵary salalarǵa basa mán berýdi tapsyramyn.

Eshe odın aktýalnyı vopros. V sosıalnyh setáh postoıanno mýsırýetsá ınformasıa, chto bolshınstvo kazahstanskıh avtomobıleı ıakoby prıhodıt praktıcheskı v gotovom vıde, kak govorıtsá, ostaetsá lısh prıkrýtıt kolesa. Zdes vıdıtsá znachıtelnaıa dolá preývelıchenıa, prıchem sel ponátnaıa. Vo vsákom slýchae, nado vyıasnıt, naskolko takıe ýtverjdenıa sootvetstvýıýt realnostı? Posle etogo sledýet prınát mery.

Po ýtılsborý my prınálı reshenıe – vse sredstva býdýt postýpat gosýdarstvý. Teper neobhodımo opredelıtsá s razmerom stavok. Rabochaıa grýppa aktıvno obsýjdaet dannyı vopros.

Srazý otmechý, ýtılsbor býdet peresmotren. No nýjno ızbegat kraınosteı. Nelzá vybrasyvat na veter dengı, potrachennye na razvıtıe avtoproma, ı otkryvat svoı rynok dlá otkrovennogo ımportnogo avtohlama.

Ýtılızasıonnyı ılı regıstrasıonnyı sbor – eto ne samosel. Glavnoe – povysıt dostýpnostavtomobıleı ı selhoztehnıkı dlá potrebıteleı. Ojıdaıý sootvetstvýıýsheı reaksıı ot proızvodıteleı ı dıstrıbúterov. Predvarıtelnyı doklad Pravıtelstva pokazyvaet, chto ono na pravılnom pýtı nahodıtsá.

Dlá obespechenıa dostýpnym syrem otechestvennyh obrabatyvaıýshıh predprıatıı namı bylı predýsmotreny konkretnye zakonodatelnye normy. Eto bolshoı shag vpered, bez kotorogo nevozmojno pereıtı na proızvodstvo prodýksıı srednego ı verhnego peredelov.

Ne sekret, chto Kazahstan eksportırýet v osnovnom konsentraty ı polýfabrıkaty, a ımportırýet naoborot gotovye ızdelıa. Nash edınstvennyı metalýrgıcheskıı kombınat po svoemý tehnıcheskomý sostoıanıý ı osnashenıý tak ı ostalsá na ýrovne sovetskogo perıoda. Ýstarevshee proızvodstvo, otsýtstvıe dobavlennoı stoımostı, vysokıı proızvodstvennyı travmatızm ı ýjasnaıa ekologıa – eto daleko ne polnyı perechen ımeıýshıhsá tam problem.

Nashı gornodobyvaıýshıe predprıatıa doljny dýmat bolshe o proızvodstve dobavlennoı stoımostı vnýtrı strany, a ne o vyvoze syrá.

Úkimet ónerkásip salasy ókilderimen bas qosyp, óńdeý ónerkásibin damytý jáne jańa óndiristerdi iske qosý úshin ne isteý qajettigin birlesip sheshýi kerek.

Memleket bul jumysqa jan-jaqty qoldaý kórsetedi.

Kelesi másele. Byltyr elimiz boıynsha 17 mıllıon sharshy metr turǵyn-úı salyndy.

Bul – buryn eshqashan bolmaǵan kórsetkish.

Alaıda, onyń qanshalyqty durys málimet ekenin tekserý kerek.

Ákimder joǵary nátıjege qol jetkizý úshin eski úıler men saıajaılardy da esepke qosyp jiberdi degen aqparat bar.

Al, bıyl byltyrǵydan 1 mıllıon sharshy metr kóbirek úı salynady dep josparlanyp otyr.

Biraq, qurylystyń mundaı qarqynyna komýnaldyq ınfraqurylym ilese almaı jatyr.

Elordamyzdaǵy ahýal − osynyń aıqyn dáleli.

Qalada aldaǵy 3 jylda saǵatyna 900 gıgakalorıa jylý tapshylyǵy bolýy múmkin.

Dál osyndaı másele keıbir oblys ortalyqtarynda da bar.

Qurylys josparyn eskere otyryp, oǵan qansha komýnaldyq ınfraqurylym qýaty qajet bolatynynyn boljaı bilý kerek.

Úkimet bul jumysty ákimdermen birlesip atqarýǵa tıis.

Osy taldaýdyń negizinde naqty sharalar qabyldaý qajet.

Budan bylaı tıisti ınjenerlik jáne áleýmettik ınfraqurylymy bar jerge ǵana turǵyn-úı salynýy kerek.

Taǵy bir túıtkildi másele – qurylys salasynda naǵyz básekeniń bolmaýy.

Elimizde birneshe qurylys kompanıasy ǵana ústemdikke ıe bolyp otyr.

Komersıalyq naryq ta, memlekettik tapsyrys salasy da solardyń ýysynda. Shyn máninde, olar buǵan ákimshilik resýrsty paıdalaný arqyly qol jetkizýde.

Proshý Pravıtelstvo sovmestno s Agentstvom po zashıte ı razvıtıý konkýrensıı prınát paket mer po demonopolızasıı stroıtelnogo rynka ı ego konkýrentnomý razvıtıý. Imena stroıtelnyh kompanıı, kotorye postoıanno vyıgryvaıýt tendery, a zatem peredaıýt stroıtelnye proekty sýbpodrádnym kompanıam, a te – «sýbsýbpodrádnym» kompanıam, horosho ızvestny.

Takje hotelos by ostanovıtsá na moeı ınısıatıve sýbsıdırovanıa arendnogo jılá. Ona doljna byla zarabotat eshe god nazad. No ız-za nerastoropnostı, a, mojet byt, ız-za sabotaja, sotnı tysách kazahstansev do sıh por ne polýchaıýt etot vıd podderjkı. Chınovnıkı dolgo pytalıs ız prostoı ı ponátnoı ınısıatıvy po snıjenıý zatrat na jıle dlá naımenee obespechennyh grajdan sozdat ocherednoı ınstrýment podderjkı krýpnyh stroıtelnyh fırm.

Povtorú v poslednıı raz – eto ınısıatıva sosıalnaıa.

«Otbasy banký» ı mınısterstvý sıfrovızasıı nýjno sozdat sıfrovýıý platformý, na kotoroı doljny zaregıstrırovatsá te, komý polojeny sýbsıdıı, a takje sdaıýshıe v arendý vladelsy nedvıjımostı. Lúdı, ısqodá ız svoıh potrebnosteı, smogýt vybrat jıle tam, gde hotát, a ne tam, gde ım skajet akımat ılı zastroıshık. Ot gosýdarstva sosıalno ýıazvımym kategorıam grajdan býdet vyplachıvatsá sýbsıdıa v razmere 50 % ot arendnoı platy. A vysvobojdennye dengı semeınogo búdjeta býdýt tratıtsá na drýgıe nýjdy: prodýkty, obrazovanıe, medısıný. Poetomý nado nachat prıem zaıavok po etoı sısteme. Daıý takoe porýchenıe, ne zatágıvaıa dannyı vopros, nýjno prodoljat rabotat. Ne pozdnee 1 maıa etý rabotý zavershıt ı dolojıt, kak ona vypolnáetsá.

Tórtinshi. Agroónerkásip keshenin damytý máselesi.

Sońǵy 5 jylda aýylsharýashylyǵyn damytýǵa 2 trıllıon teńgeden astam qarjy bólindi.

Alaıda, sýbsıdıa kólemi qansha ósse de, bul salada aýyz toltyryp aıtatyn ózgeris bolǵan joq.

Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi men ákimdikter sýbsıdıany taratyp berýmen ǵana shektelgen.

Oǵan eshqandaı taldaý jasalǵan joq.

Qarjynyń tıisti maqsatqa jumsalýyn da eshkim baqylaýǵa almaǵan.

Sýbsıdıa túpki ıesine jetpeı, orta jolda talan-tarajǵa túsýde.

Tipti, aýyl sharýashylyǵyna esh qatysy joq salalar da onyń qyzyǵyn kórýde.

Sońǵy jyldary Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi 960 qylmystyq is tergegen. Sonyń 54 paıyzy sýbsıdıany jymqyrýǵa qatysty bolǵan. Mysaly, jaıylymdyq jerlerdi sýlandyrýǵa 80 mıllıard teńge bólindi. Biraq, onyń teń jartysy jelge ushty.

Osy jumysqa qajetti qural-jabdyqtyń baǵasy 2-3 ese artyq kórsetilgen. Tipti, keı jaǵdaıda qarjyny qaǵaz júzinde ıgere salǵan.

Sonymen qatar, sýbsıdıa alyp otyrǵan jurttyń aýyl sharýashylyǵy ónimderin óńdeýge jáne saqtaýǵa asa qulqy joq.

Sebebi, sýbsıdıalaý júıesiniń ózi sharýalardy buǵan yntalandyrmaıdy.

Jaǵdaı túzelmese, agroónerkásip kesheni shıkizat óndirýden ary asa almaıtyny anyq.

Sýbsıdıalaýdyń biryńǵaı aqparattyq júıesi joq.

Jeke qurylymdar sýbsıdıa bólýge qatysty túrli portaldar (Qoldau.kz, plem.kz) ashqan.

Olar óz qyzmeti úshin sharýalardan
3-11 aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde aqsha alyp otyr. Sharýalardyń buǵan narazylyq bildirýi oryndy.

Úkimetke sýbsıdıalaý týraly aqparatty tolyq qamtıtyn platforma ázirleýdi tapsyramyn.

Bul platforma sharýalarǵa tegin qyzmet kórsetýi kerek.

Sýbsıdıa memleket beretin mindetti tólem emes ekenin árkim bilýge tıis.

Bul – sharýalardy ónimdi jumys isteýge yntalandyratyn tásil.

Búdjet qarjysy – ońdy-soldy taratyla beretin tegin dúnıe emes.

Sýbsıdıalaýdyń jańa júıesinde osy máseleni retteıtin tyń tásilder qarastyrylýy qajet.

Sýbsıdıa alǵan adamnan jumys tıimdiligin arttyrýdy talap etetin bolamyz.

Jumys barysynda osyny este ustańyzdar.

Kelesi másele. Men bos jatqan jaıylymdyq jerlerdi tezirek qaıtaryp alyp, ony aýyl turǵyndaryna berýdi tapsyrǵan bolatynmyn.

Qazir halyq úshin aıryqsha mańyzy bar jumys júrgizilip jatyr.

Biraq, bul jerde de Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi men ákimdikter kózboıaýshylyqqa jol bergen.

Mınıstrlik jaıylymdyq jerdiń tapshylyǵy 6,8 mıllıon gektarǵa nemese 32 paıyzǵa azaıdy dep málimet berip otyr.

Bul sharýa qojalyqtarymen memorandýmǵa qol qoıýdyń jáne eldi-mekenderdiń aýmaǵyn keńeıtýdiń arqasynda múmkin boldy.

Alaıda, Bas prokýratýranyń tekserisi kórsetkendeı, birqatar óńirde jaıylymdyq jerdiń tapshylyǵy áli de azaımaǵan.

Aqmola, Atyraý jáne Qostanaı oblystarynda aýyl turǵyndaryna malyn fermerlerdiń jerine jaıýǵa ruqsat beriledi degen jalǵan memorandým jasalǵan.

Shyn máninde, jaıylymdyq jerdiń tapshylyǵy qaǵaz betinde ǵana azaıǵan.

Budan bólek, aımaqtar halyqtyń jaıylymǵa degen suranysyn tómendetip kórsete bastaǵan.

Úkimet nege buǵan kóz juma qarap otyr?

Mundaı áreketter aýyl halqynyń narazylyǵyn órshitpese, kemitpeıdi.

Úkimetke jergilikti atqarýshy organdarmen birlesip, osy máseleni túbegeıli sheshýdi tapsyramyn.

Dalee. Odnoı ız vajnyh zadach v chastı rasıonalnogo ıspolzovanıa zemlı ıavláetsá nedopýshenıe ee konsentrasıı v odnıh rýkah. Ia ýje govorıl ob etom.

Segodná govorú ımenno o neproızvodıtelnoı konsentrasıı – kogda berýt zemlı pobolshe, no ne vkladyvaıýt ınvestısıı. V ráde regıonov reshenıamı maslıhatov razmery nadelov ýtverjdeny bez naýchno-obosnovannyh podhodov: v Atyraýskoı – 98 tysách gektarov, Almatınskoı – 96 tysách gektarov, Vostochno-Kazahstanskoı oblastı – 69 tysách gektarov.

Mejdý tem, Mınısterstvo selskogo hozáıstva razrabotalo proekt postanovlenıa, razreshaıýshıı ımet v odnıh rýkah do 98 tysách gektarov selskohozáıstvennyh zemel. Eto vygládıt kak popytka zakrepıt tekýshıe nepomernye zemelnye vladenıa lúdeı, kotorye ımı vladeıýt, to estzafıksırovat ıh v kachestve normatıvnoı bazy.

Poıasnú: gosýdarstvo ne protıv bolshıh zemelnyh ýchastkov. Eto horosho – v ekonomıcheskıı oborot vovlekaetsá bolshe zemel, rabotaet effekt masshtaba, povyshaetsá konkýrentosposobnost Odnako doljny byt jestkıe vstrechnye obázatelstva, otvetstvennostza faktıcheskoe ıspolzovanıe zemel.

Poetomý porýchaıý Pravıtelstvý sozdat rabochýıý grýppý s ýchastıem ekspertov ı naýchnyh ınstıtýtov dlá opredelenıa predelnyh razmerov zemelnyh ýchastkov, kotorye nýjno ýtverdıt do 1 maıa tekýshego goda.

Taǵy bir mańyzdy másele bar. 2003 jyly qabyldanǵan Sý kodeksi sýdy sharýashylyq maqsatqa paıdalaný tártibin ǵana retteıdi.

Bul qujat sý resýrstaryn saqtaýǵa jáne ony tıimdi paıdalanýǵa múmkindik bermeıdi.

Aýa-raıynyń ózgerýi, sý salasynda qordalanǵan máseleler qazirdiń ózinde elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyn tejeıtin kedergige aınalyp otyr.

Úkimetke sarapshylarmen birlesip, jańa Sý kodeksiniń jobasyn ázirleýdi tapsyramyn.

Kodeks klımattyń ózgerýin jáne shekaralas elderdiń saıasatyn eskere otyryp, sý resýrstarynyń tapshylyǵyn azaıtýǵa septigin tıgizýi kerek.

Kelesi másele. Kún jylynǵanda sharýalardyń jumysy qyza túsedi.

Kóktemgi egis naýqany bastalady. Bul jumysty ýaqtyly atqarý úshin sharýalarǵa barlyq jaǵdaıdy jasaý kerek. Eń bastysy, memlekettiń qoldaý sharalary eshkimdi áýre-sarsańǵa salmaı, der kezinde jasalýǵa tıis.

PÁTOE. Razvıtıe energetıcheskogo kompleksa

V proshlom godý my stolknýlıs s sereznym energokrızısom. Nablúdalsá defısıt dızelnogo toplıva, avıakerosına, sjıjennogo neftánogo gaza, elektroenergıı. Eto proızoshlo ız-za nekachestvennogo planırovanıa, otsýtstvıa kontrolá ı zlonamerennyh deıstvıı otdelnyh lıs.

Segodná voznıklı rıskı defısıta tovarnogo gaza. V proshlom godý «QazaqGaz» ne sovsem prodýmanno vvel moratorıı na podklúchenıe k gazý novyh promyshlennyh obektov.

V rezýltate v ráde regıonov otsýtstvýet gaz, neobhodımyı dlá realızasıı novyh proektov, v tom chısle vysokotehnologıchnyh ı eksportoorıentırovannyh. V strane ımeıýtsá vse ýslovıa dlá dopolnıtelnogo proızvodstva tovarnogo ı sjıjennogo gaza.

No zadacha formırovanıa sbalansırovannogo ı kommercheskı prıvlekatelnogo rynka gaza nıkak ne reshaetsá. Poetomý jdý ot mınıstra energetıkı konkretnyh predlojenıı.

My stolknýlıs s regýlárnymı pereboıamı v rabote sıstemy energosnabjenıa. Samyı ıarkıı prımer – nedavnee otklúchenıe elektroenergıı na ıýge strany. My ochastı zavısım ot kachestva raboty energosıstem sopredelnyh gosýdarstv.

Problemý energetıcheskoı bezopasnostı strany nýjno srochno reshat. Ia ne ponımaıý, pochemý otvetstvennye lısa dıplomatıchno ýhodát ot otvetov na voprosy o stroıtelstve atomnoı stansıı. A ved nýjno prámo skazat: bez chıstoı atomnoı energıı my poteráem vsú ekonomıký, ne govorá ýje ob ınvestısıah, ýtratım regıonalnoe lıderstvo. Nam pozarez nýjna elektroenergıa, prıchem atomnaıa chıstaıa energıa. Nelzá ıdtı na povodý ý popýlısov, kotorye ne razbıraıýtsá v ekonomıcheskıh realıah. Nýjno professıonalno razásnát znachenıe atomnoı energetıkı.

Nelzá zamalchıvat ı rol sıfrovogo maınınga. My vıdım, chto sosıalno-ekonomıcheskıı effekt ot proızvodstva krıptovalút mınımalen. Massovyh rabochıh mest ne sozdaetsá, prodýksıı kak takovoı net voobshe.

Prı etom dannaıa sfera potrebláet elektroenergıý kak neskolko oblasteı. Prıchem otdelnye nedobrosovestnye maınery podkoverno polzýıýtsá tarıfamı, kotorye nıje, chem tarıfy dlá naselenıa. Ne platátsá nalogı ı poshlıny na vvozımoe oborýdovanıe. I samoe glavnoe – maksımalno ıspolzýıa resýrsy strany, etı delsy monetızırýıýt ıh v drýgıh ıýrısdıksıah.

Proshý Agentstvo fınansovogo monıtorıńa detalno razobratsá v dannoı sıtýasıı. Neobhodımo vyıavıt vse maınıngovye fermy, proverıt nalogovye ı tamojennye voprosy, tshatelno ızýchıt dogovory, na osnovanıı kotoryh polýcheny tehýslovıa, a takje drýgıe aspekty ıh deıatelnostı. Proshý dolojıt do 15 marta.

Eshe raz obrashaıý vnımanıe – gosýdarstvo ne protıv «belogo» maınınga. No te, kto hotát rabotat v etoı sfere, doljny ımet sootvetstvýıýshýıý lısenzıý, polýchat elektroenergıý po adekvatnym tarıfam, deklarırovat dohody ı vyplachıvat nalogı, zapýskat proekty «zelenoı» energetıkı.

Nalogı na maınıng my toje povysım. Tekýshaıa stavka 1 tenge za kılovatt moshnostı nıchtojno mala. Porýchaıý Pravıtelstvý prorabotat kratnoe ývelıchenıe dannogo naloga, prıchem v krachaıshıe srokı.

Pravıtelstvý sledýet razrabotat polnosennyı paket reshenıı po regýlırovanıý ı razvıtıý sıfrovogo maınınga. Rezýltaty jdý k 1 aprelá.

ALTYNSHY. Kóp qarjyny qajet etetin baǵyttyń biri – densaýlyq saqtaý salasy.

Bul salaǵa bólinetin qarajat jyldan jylǵa kóbeıip keledi.

Alaıda, búdjettiń múmkindigi shekteýli.

Sondyqtan, qolda bar qarjyny túgendep, basymdyqtardy qaıta qaraý kerek.

Bul – aldaǵy jobalarǵa, sonyń ishinde memleket pen jekemenshiktiń seriktestigi arqyly salynatyn 20 aýrýhanaǵa qatysty másele.

Onyń árqaısysyna jumsalatyn shyǵyn qoldanystaǵy zamanaýı aýrýhanalardyń qunynan birneshe ese artyq. Memleket pen jekemenshiktiń mundaı seriktestigi bizge qajet emes.

Úkimetke aýrýhana qurylysy boıynsha biryńǵaı baǵa belgileýdi tapsyramyn. Árıne, onyń mólsheri kóńilge qonymdy bolýy kerek.

Neobhodımo korennym obrazom peresmotret sıstemý zakýpa medısınskoı tehnıkı. Eto toje bolshaıa problema. Poskolký dannaıa sfera ıavláetsá vysokokorrýpsıogennoı.

Regıonamı sıstemno zavyshaıýtsá smety ı seny na oborýdovanıe, tratátsá ogromnye dengı na ego servısnoe obslýjıvanıe. Poetomý porýchaıý Pravıtelstvý pereıtı na sentralızovannyı zakýp medısınskoı tehnıkı na baze «SK-Farmasıa».

* * *

«Jańa Qazaqstandy» qurý úshin túsinikti ári ádil memlekettik saıasat júrgizilýi kerek.

Bul saıasat sanasyz sheneýnikterdiń jónsizdigine jol bermeıdi.

Básekege jáne tehnologıaǵa negizdelgen ekonomıkany qalyptastyrady.

Sonymen birge, jeke menshikke, adamnyń quqyqtary men bostandyǵyna qol suǵylmaýyna zań ústemdigi arqyly kepildik beredi.

Barlyq azamattarǵa birdeı múmkindik jasaıtyn da – osy saıasat. Árkim Qazaqstannyń bolashaǵyna jaýapty ekenin sezinip, ortaq iske óz úlesin qosýy kerek.

Jurt memleketten ashyq ári túsinikti saıasat júrgizýdi talap etedi. Osy talapqa saı bolýymyz qajet.

Ot bıznesa trebýetsá nalogovaıa chestnostı sosıalnaıa otvetstvennost Odnım ız proıavlenıı takogo podhoda ıavláútsá pojertvovanıa v fond «Qazaqstan halqyna».

Ia ýje govorıl, segodná povtorús, chto ego formırovanıe doljno ıdtı v osnovnom za schet krýpnoı nasıonalnoı býrjýazıı, hotá vznosy drýgıh kompanıı, vklúchaıa ınostrannyh ınvestorov, prıvetstvýetsá. Eto ne prınýdılovka, a shans sostoıavshımsá, prıbylnym kompanıam ı grajdanam pojertvovat sredstva na blagorodnye obshenasıonalnye selı.

Adal eńbek etý – bárimizge ortaq mindet.

Ókinishke qaraı, keıde jurt, ásirese jastar mańdaı terin tógip, jumys istegisi kelmeıdi. Aýyrdyń ústimen, jeńildiń astymen júrgendi jón kóredi. Óıtkeni, olar bizde adal eńbek laıyqty baǵalanbaıdy dep oılaıdy.

Jastar bastyqtar men aýqattylarǵa jaqyn júretin túrli alaıaqtardyń, jemqorlardyń shalqyp ómir súrip jatqanyn kórip otyr.

Tipti, solarǵa qarap boı túzeıtin boldy.

Qoǵamda tabysqa jetýdiń tóte joly osy degen qate túsinik ornyǵýda.

Oǵan qosa, taǵy bir jaǵymsyz úrdis bar.

Keıbireýler adal eńbekpen jetistikke jetetin múmkindik joq ekenin kórgen soń esh áreketsiz qol qýsyryp otyrady.

Jumys isteýdiń ornyna jaqyndaryna da, memleketke de masyl bolýda. Ózine járdemaqy men jeńildik talap etip, alaqan jaıýdan arlanbaıdy.

Tipti, jergilikti bılikke qoqan-loqy kórsetýden de taıynbaıdy.

Ultty jegideı jeıtin osy keselder elimizdi keri tartýda.

Mınıstrden malshyǵa, qarjygerden qara jumysshyǵa deıin árqaısymyz bul týraly tereń oılanýymyz kerek.

Tıisti qorytyndy jasap, durys áreket etýimiz qajet. Sonda ǵana biz órkenıetti qoǵam qura alamyz.

Ideologıa dobrosovestnogo trýda, spravedlıvogo voznagrajdenıa doljna prııtı na smený mırovozzrenıý kompradorov, vremenshıkov, ıjdıvensev.

Eto obshaıa zadacha vlastı ı obshestva, kotoraıa zatragıvaet sosıalno-ekonomıcheskıe aspekty, voprosy gosýdarstvennoı polıtıkı, nasıonalnoı ıdentıchnostı ı vospıtanıa molodejı.

Pravıtelstvý porýchaetsá v dvýhmesáchnyı srok predostavıt predlojenıa po vozvratý v straný nezakonno vyvezennyh za rýbej fınansovyh sredstv ı prıobretennyh tam aktıvov.

Qurmetti jıynǵa qatysýshylar!

Biz búgin elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna qatysty kóptegen máseleni talqyladyq.

Aldymyzǵa naqty mindetter qoıdyq.

Úkimet baǵdarlamasyndaǵy negizgi ustanymdardy jalpy maquldaýǵa bolady dep sanaımyn.

Bul qujat kópshilikke barynsha túsinikti bolýy kerek.