Jyl ishindegi eń sýyq, aıazy qatty aı – Aqpan jetti aptyǵyp...
Aqpan «Úshtiń aıy – kúshtiń aıy» dep beker aıtylmasa kerek, qystyń 40 kúndik shildesi bitkenimen, qytymyr kúnder áli alda. Aptyǵyp jetken aqpan ashý minezin, asaý qylyǵyn kórsetýi ǵajap emes. Aıaz kúsheıýi múmkin. Aqpan turaqsyz aı: keıde aıazdyń beti qaıtyp, synady, keıde aspan túnerip, óńin ózgertip japalaqtap qar jaýady. Burqasyndy da, shýaqty kúnderi alma-kezek. Aqpanda qys pen kóktem beldesedi. Qańtarda burqasyn, boran táýlik boıy soqsa, aqpanda túnde, tań aldynda soǵady. Juldyzshylardyń aqpan týraly osyndaı boljamyn ótkende jazǵanbyz.
Aqpannyń 5-i kúni Úrker aýady. Tas tóbege sharyqtap shyqqan Úrker juldyzy tóbeden batysqa qaraı tómendep, jyljıdy. Osydan keıin Arqada 30 gradýstan asa aıaz bolmaıdy degen burynǵylar. Bul bir jyl ishindegi eń sýyq, qatty aıaz sanalady. Qazaq «jylqy saýyrynan, sıyr baýyrynan» dep jylqyny jabýlap, sıyrdyń astyna kóń tógetin bolǵan.
Aqpan aıynyń ishinde ataqty «aqpan» amaly bar. Ol aıdyń 10 jańasynan 15 jańasyna deıin jalǵasady. Onyń «jylqyshy», «aq quryq» degen janama attary da bar. «Aqpan keldi, jylqyshy kirdi, jylqyshynyń ókpesi qatty bolady, ony renjitip almaıyq» dep, jylqyshynyń sybaǵasy retinde kári jilik asyp, qonaq qylǵan. Amaldyń «jylqyshy» dep atalýyna osy jaǵdaı sebep bolsa, jylqyshynyń quryǵyna qatqan qyraý «aq quryq» degen ataýdy telise kerek.
«Boıshań qyzda buǵaq qaldy, boıly toqtyda quıryq qaldy» degen sol kezden jetken tirkes aqpan amalynyń adýyndy minezine berilgen taǵy bir buljymas aıǵaq.
Ótken jolǵy paıymda «Almatyda apta ishinde ádettegiden kóp ylǵal túsedi. Aıdyń sońy bolǵandyqtan, jaýyn-shashyn jıi kórinis beredi» degen edik. Solaı boldy da... Biliner-bilinbes, kózge kóriner-kórinbes bolyp qylamyqtap jaýǵan qar qala men tóńirekti aq ulpaǵa kómip tastady. «Qardy qylaý ósiredi, balany sylaý ósiredi» degen osy da.
Qazir elimizdiń kóptegen óńirinde yzǵyryq, boran, aıaz kúshine engen. Aqpanda (9 aqpan) dúnıege kelgen qazaqtyń aqıyq aqyny Muqaǵalı Maqataev «Alataý, assalaýmaǵaleıkúm!» degen ataqty óleńinde:
Kóziniń de, kóńiliniń de nuryn alǵan talaıdyń,
Alataýǵa tamashalap tańmen birge qaraımyn.
Ýa, assalaýmaǵaleıkúm, appaq basty araılym!
Sharýa-ata sekildenip ómirińdi saryp qyp,
Úlken úıdiń oshaǵyndaı dúnıeni qaryq qyp.
Aman-esen jatyrmysyń, aınalaıyn jaryqtyq? – dep jyrlap edi.
Sol aqbasty Alataýdyń arqasynda alyptyń qalqasynda oryn tepken ásem Almaty daýyl men borannan, jel men selden, shúkir, aman-esen kele jatyr. Aqyn óleńi:
Jat osylaı tapjylmastan, osynyńdy hosh alam,
Baýraıyńda baýyr da aman, teń-tus, aǵa, dos aman.
Jat osylaı tapjylmastan, ýa, tákappar bosaǵam! – dep aıaqtalatyn. Laıym aıbarly Alataý aman bolsyn! Aıaýly Almatysyna apat pen opattan, jel men selden qorǵan bola bersin! Halqymyzdyń kóńiline qaıaý, kózine jas úıirgen qańtar qasireti qaıtyp oralmasyn!
Qoldanystaǵy kúntizbe boıynsha, búgin - aqpannyń 3-i. Aı kúntizbesi boıynsha, aıdyń (erejep) – 1-i, al qazaqsha aqpan aıy endi 11 kúnnen keıin (14 aqpan) bastalady. Apta aıdyń basqy kezine, ıaǵnı alǵashqy onkúndigine dóp kelip tur. Árbir aıdyń basy men ortasynda jáne sońynda aýa raıynda ózgeris bolatyny beseneden belgili jáıt. Burynǵy juldyzshylar san márte dáleldegen. Bul sáıkestik aldaǵy aptanyń qubylmaly bolatynyn: jańbyr da, qar da jaýatynyn, ashyq kúnder de bolatynyn ańǵartyp turǵandaı...