Júrek aýrýy «jasaryp» barady

Medısınanyń zamanaýı jetistikteri qandaı?

Keıde keshe júrgen adam búgin joq, ıaǵnı qaıtys bolyp ketipti dep estısiń.

– Ne bolǵan? Keshe ǵana telefonmen sóılesip edim ǵoı.

– Júregi toqtap qalǵan, tańerteń oıanbaı qalypty.

– Jap-jas edi ǵoı, qalaısha? – deısiń tańqalyp. Iá, uıqysynan oıanbaı qalatyndar kóbeıdi qazir.

Júrek derti týraly Almaty qalasynyń №21 qalalyq klınıkalyq emhanasynyń kardıolog-dárigeri Mamyrova Merýert Sherızatqyzymen Almaty aqshamy gazetiniń tilshisi suhbattasqan bolatyn.

– Qazir júrek aýrýlary tym «jasaryp» barady. Onyń ishinde júrekten ketip jatqan jastar da az emes. Nege?

– Iá, sózińizdiń jany bar. HH ǵasyrdyń ekinshi jartysynan bastap júrektiń ıshemıalyq aýrýyna shaldyqqandar men osy keselden bolatyn ólim-jitim kórsetkishi aıtarlyqtaı óse bastady. Júrektiń ıshemıalyq aýrýy (JIA) – júrekke qan men ottegini jetkizetin shaǵyn qan tamyrlarynyń (koronar tamyrlary) tarylýynan paıda bolatyn kesel. Al tarylǵan koronarly tamyrlar qandy júrekke qajetti deńgeıde jetkize almaıdy.

Eger buryn bul aýrýmen kóbine egde jastaǵy er adamdar aýyratyn bolsa, qazir 30 jasqa deıin tómendep ketti. Basty sebep – fızıkalyq belsendiliktiń, ıaǵnı dene qımylynyń azaıýy, psıhıkalyq kúızeliske túsý, alkogóldik ishimdikti shamadan tys paıdalaný, shylym shegý, mólsherden artyq tamaqtaný, artyq salmaq. Joǵary kalorıaly tamaqtardy tutyný semizdikke alyp keledi, al bul óz kezeginde ateroskleroz men gıpertonıanyń damýynyń mańyzdy faktory bolyp tabylady. Qazir ateroskleroz kóp jaǵdaıda júrek-qan tamyrlary aýrýlarynyń negizi bolyp sanalady. Aterosklerozdyń jappaı taralýy asa qaýipti faktor.

– Demek, júrekti saqtaý úshin durys tamaqtana da bilýimiz kerek. Ne jep, neni jemegen durys?

– Kópshiligimiz erte jastan durys tamaqtanbaımyz. Sondyqtan 28–30 jasqa deıingi kóptegen adamnyń tamyrlaryna ateroskleroz áser etetini tańqalarlyq jańalyq bolmaı qaldy. Holesterın maıly ette, konservidegi ónimderde, qamyrdan jasalǵan kondıterlik taǵamdarda, torttarda, kilegeı qosylǵan torttarda kóbirek kezdesedi. Maıly jáne shamadan artyq jelingen taǵamdar arterıa qabyrǵalarynda holesterın túıinderiniń paıda bolýyna yqpal etedi, bul olardyń ótkizgishtigin buzady. Sonymen qatar, qomaǵaılyq adamdy semizdikke ákep tireıdi. Semizdik – qazirgi ýaqytta óte keń taralǵan jáne búkil jahandy alańdatyp otyrǵan patologıa, onyń ishinde balalar men jastar da az emes. Mundaı adamdarda júrek úlken júktememen jumys isteýi kerek. Shamadan tys iship-jelingen tamaqtaǵy as tuzynyń kóp mólsheri aǵzaǵa túskende, bul qan qysymynyń joǵarylaýyna yqpal etedi. Al bul óz kezeginde aterosklerozdyń aǵymyn kúsheıtedi.

Shylymqor jandar da judyryqtaı júregine salmaq salyp júrgenin bilmeýi múmkin. Ásirese, jastar jaǵy ózderiniń qan qysymyn, aǵzasyndaǵy holesterın deńgeıin, qan lıpoproteıdterin bilmeıdi. Temeki – ınfarktqa, tamyrdyń tarylýyna alyp keletin úlken problema. Energetıkalyq sýsyndardy tym kóp ishedi osy kúngi jastar. Jasandy qospasy kóp taǵamdar da az emes qazirgi kúni. Temekige qosa, kúızeliske túsetin jaǵdaılary, únemi kompúter aldynda nemese uıaly telefonmen otyratyn múldem qımyl-qozǵalyssyz sátteri bar, sodan kelip 30-40 jastaǵy adamdar ınfarkt, ınsýlt alyp jatyr.

Sondyqtan durys tamaqtanýǵa den qoıǵan abzal. Jumys pen demalystyń arasynda baılanys, teńdik bolǵan durys. Temekiden bas tartý kerek. Qan qysymyn, qan holesterınin únemi baqylap otyrǵan jón. Resept boıynsha jáne emdeýshi dárigerdiń baqylaýymen ýaqytyly em qabyldap júrýdiń nátıjesinde júrek ustamasynyń qaıtalanbaýy qajetti dári-dármekpen emdeý apattyń qaıtalanýyn boldyrmaýǵa kómektesedi.

– Júrekti saqtaýda medısınanyń zamanýı jetistikteri qandaı, soǵan toqtala ketseńiz?

– Medısınanyń keıingi jetistikteriniń biri – koronaroangıografıa. Aýrýhanaǵa jetkizilgen pasıenttiń jaǵdaıyna qaraı koronaroangıografıalyq tekserý júrgiziledi. Bul júrektiń tamyrlaryna kontrastyq zat jiberý arqyly rentgenologıalyq tekserý ádisi. Koronaroangıografıa – júrektiń ıshemıalyq aýrýyn anyqtaýda taptyrmas ádis. Aıta keterligi, mundaı ádis naýqasqa aýyrsyný týdyrmaıdy. Nebári 15 mınýtqa sozylatyn tekserý nátıjesinde tolyq ári dál dıagnoz qoıylyp, zaqymdalýdyń ornalasqan jeri jáne deńgeıi, aýrýdyń boljamy men ary qaraı emdeý jospary anyqtalady.

– Derekterge súıensek, álemde árbir onynshy adam júrek-qan tamyr aýrýyna shaldyqqan. Keı adam aýyryp turǵanyn bilmeýi de múmkin deıdi. Qandaı jaǵdaıda dabyl qaǵý kerek?

– Júrektiń ıshemıalyq aýrýynyń basty sımptomdary – keýde nemese júrek aımaǵy qysyp, shanshyp, syzdap, ashyp aýyrady. Adam demigip, sharshap qala berýi múmkin. Aýrý ádette sol qol, ıyq, moıyn, jaýyrynǵa, jaq súıegine, keıde eki qolǵa da taralady. Sýyq ter shyǵyp, júrek aınyp, tynys tarylady. İshtiń joǵarǵy bóligi aýyryp, adam qusyp, júregi aınıdy. Aıaq-qoly salqyndaıdy. Kóp jaǵdaıda adamdar bundaı belgini júrek aýrýymen baılanystyrmaıdy. Asqazan nemese basqa da aýrýlarmen shatastyrady. Aýrýdyń osyndaı belgileri bastalǵan sátte ýaqyt ótkizbeı, naýqas jedel járdem shaqyrtýy kerek. Sebebi, júrek úshin árbir mınýt sanaýly.

 Suhbattasqan Nurjamal ÁLİSHEVA.