JASAMPAZDYQ JOLY: OTYZ JYLDYŃ OTYZ SÁTİ

Mende Qazaqtyń eldigin, Qazaqstan Respýblıkasynyń  memlekettik táýelsizdigin nyǵaıtýdan basqa  maqsat ta, arman da joq!

Nursultan NAZARBAEV.

1998 jyly memlekettiliginiń qalyptasý kezeńinde elimiz  «Qazaqstan - 2030» damý Strategıasynyń aıasynda memlekettik qurylystyń ótpeli kezeńine aıaq basty. Bul kezeń syrtqy saıasatta halyqaralyq yntymaqtastyqqa umtylýdyń utqyr tájirıbelerimen, ishki saıasatta  demokratıalyq jańǵyrýlarmen, konstıtýsıalyq reformalarmen, ekonomıkadaǵy naryqtyq úrdistermen erekshelendi. Jańa Astananyń qalyptasý tarıhynda  da HH ǵasyrdyń  sońǵy jyldary  erekshe oryn alady. Óıtkeni  astananyń Almatydan eldiń ortalyǵyna - Aqmolaǵa kóshirilýi  ortalyq, aımaqtyq basqarý júıesine de, iskerlik, ekonomıkalyq belsendiligine de  birqatar tyń ózgerister ákelgeni ras.

Azıa men Reseıdegi  ekonomıkalyq daǵdarys saldary áli býyny qata qoımaǵan jas memlekettiń ekonomıkasyna  keri áser etetini sózsiz edi. Sondyqtan da bolar el bıligi birinshi kezekte kúrdeli de  jigerli ekonomıkalyq reformalarǵa erekshe mán berdi. Ol úshin eń aldymen álemdik alpaýyttarmen ekonomıkalyq yntymaqtastyqqa negizdelgen  senimdi de serpindi ınvestısıalyq alań qajet boldy. Elde ekonomıkalyq turaqtylyqqa qol jetkizýdiń birden-bir joly da osy edi. Sondyqtan da bolar, osy jyldardaǵy Prezıdent qyzmetine zer salsaq, jumys kestesiniń  tym tyǵyzdyǵyna, aýqymdylyǵyna, jan-jaqtylyǵyna qaıran qalasyz.  Álemdi daǵdarys jaılaǵan osy kezeńde ulttyq ekonomıka  qaterli  synnan ótti desek te bolar. Alysqa barmaı-aq, reseı rýbliniń devalvasıasynyń ózi-aq  el  naryǵyn tyǵyryqqa tiregeni ras. Qazaq bıligi júrgizgen   saýatty ekonomıkalyq  saıasattyń nátıjesinde elimizdiń ekonomıkasy   álemdik daǵdarysqa tótep berip, óziniń  tól valútasynyń turaqtylyǵyn qamtamasyz ete bildi, eldegi  makroekonomıkalyq turaqtylyqty halyqaralyq qarjy ınstıtýttary joǵary baǵalady. Eń bastysy, iri sheteldik ınvestorlar men  bankterdiń Qazaq Eline degen senimi artty. Utymdy júrgizilgen ekonomıkalyq reformalardyń  nátıjesinde óndiristiń quldyraýyna jol berilmedi. Qazaqstan postkeńestik  óńirde birinshi bolyp 1998 jyldyń 1 qańtarynda  «Qazaqstan Respýblıkasynda zeınetaqymen qamtamasyz etý týraly» zań qabyldap, zeınetaqymen qamtamasyz etýdiń jınaqtaýshy  júıesine kóshti. «Qazaqstan -2030» Strategıasy aıasynda  Memlekettik azyq-túlik baǵdarlamasy, Eldiń  ındýstrıaldyq-ınnovasıalyq damý strategıasy jáne basqa da naqtyly jobalar qolǵa alyndy. 1998 jyl - «Halyq birligi men ulttyq tarıh jyly» dep belgilendi.

1998: JYLDYŃ  BASTY  OQIǴALARY

1. Jańa astana ataýynyń Aqmoladan Astanaǵa ózgertilýi. Astananyń halyqaralyq tanystyrylymy.


2. Prezıdenttiń «Qarapaıym adamdarǵa qaraı on qarapaıym qadam» baǵdarlamasy.


3. Quramyna Qazaqstan, Qytaı, Reseı, Tájikstan, Ózbekstan memleketteri engen «Shanhaı bestiginiń» qurylýy.


4. Shetel ınvestorlary Keńesiniń qurylýy


5. Qarjy daǵdarysy men Reseıdegi defoltqa oraı daǵdarysqa qarsy is-sharalar

13  qańtar

Qazaqstannyń jańa astanasy – Aqmola qalasynyń damýy týraly jáne onyń saltanatty halyqaralyq tanystyrylymy jóninde keńes ótti.

Birtutas keden keńistigin qurý

21-23 qańtarda  Reseı astanasy – Máskeýde  Qazaqstan, Reseı, Qyrǵyzstan,Belarýs memleketteri basshylary bas qosty. Kezdesý barysynda  Prezıdentter Nursultan Nazarbaevtyń  birtutas keden keńistigin qurý týraly bastamasyn biraýyzdan qoldady.

Dástúrli dúnıejúzilik ekonomıkalyq forým

28 qańtar  – 2 aqpanda  Shveısarıa Konfederasıasynyń Davos qalasynda  dástúrli dúnıejúzilik ekonomıkalyq forým ótip,onyń jumysyna Qazaqstan Prezıdenti  Nursultan Nazarbaev qatysyp,sóz sóıledi. Forým kúnderi Elbasy Shveısarıa Konfederasıasynyń prezıdenti  F.Kottımen, Bolgarıa prezıdenti P.Stoıanovpen, Brazılıa prezıdenti F.Enrıke Kardozýmen ekijaqty  ózekti máseleler tóńireginde pikir alysty.

13  aqpan

Elbasy Almatydaǵy rezıdensıasynda  Qazaqstanǵa resmı saparmen kelgen  Ispanıa Koroli Hýan Karlos I-ini  qabyldady. Taraptar  ekijaqty yntymaqtastyqtyń mańyzdy máselelerin talqylady.

«Qazaq tarıhynda qazaq uıalatyn eshteńe joq»

17  naýryzda  Nursultan Nazarbaev elimizdiń mádenıet jáne ǵylym, óner salasyndaǵy shyǵarmashylyq zıaly qaýym  ókilderimen kezdesýde halyq tutastyǵy men ulttyq tarıh jylynyń mańyzdylyǵyna toqtaldy. «Totalıtarızmge halyqtyń tutas­tyǵynyń qajeti joq. Ol ult máselesin qoldan qıyn­datyp, ha­lyq­tardyń bir-birine senimsizdigin, kúdik­shildigin arttyrýǵa múddeli. Halyqtyń bir tobyn bir tobyna, bir tabyn bir tabyna aıdap salýǵa múddeli. Óıtkeni, úreıge boı al­dyrǵan ondaı qoǵamdy bıleý jeńilge túsedi. Totalıtarızmge ulttyq tarıhtyń da qa­jeti joq. Ol ulttyń tarıhı jadyn joıyp, máń­gúrt­tik psıhologıany ornyq­tyrýǵa múddeli. Óıtkeni, ótkenin bilmeıtin halyqtyń ózine senimi bolmaıdy. Al ózine senimi az halyqty aıtqa­n­ǵa kóndirý, aıdaǵanǵa júrgizý jeńilge túsedi. Totalıtar­­lyq qoǵam ataýly­nyń ańsaıtyny da sol. Biz óz tarıhymyzdy ózgeler turmaq, ózimizge de to­lyq tanyta almaı kele jatqan halyqpyz. Zerttemesek, jazbasaq, jarıalamasaq kim, ne dep tanıdy? Qalaı moıyndaıdy? Alańdaıtyn eshteńe joq. Jazyńyzdar. Jarıa­lańyzdar. Shyn jaqsy bolsa, shetel tilderine, ásirese, aǵylshyn tiline aýdartýdy da oılastyramyz. Qazaq tarıhynda qazaq uıalatyn eshteńe joq», - dep atap ótti Elbasy.

Ortalyq Azıa memleketteri basshylarynyń Tashkent samıti

26  naýryzda  Tashkent qalasynda  Qazaqstan,Ózbekstan jáne Qyrǵyzstan  basshylary  Memleketaralyq keńes májilisinde bas qosty.  Kún tártibinde  aımaqtyq ıntegrasıany tereńdetý máselesi qaralyp, Málimdeme qabyldandy.  Dál osy kúni  Ortalyq Azıa memleketteri basshylarynyń Tashkent samıtine qatysqan prezıdentter Ortalyq Azıa ekonomıkasyn damytýdyń arnaıy baǵdarlamasyn qabyldap, Tashkent Deklarasıasyna qol qoıdy.

Kaspıı teńiziniń quqyqtyq mártebesi qaraldy

9 sáýirde   Nursultan Nazarbaev Reseıge resmı saparmen baryp, Reseı Prezıdenti Borıs Elsınmen kezdesti.  Memleket basshylary Kaspıı teńiziniń quqyqtyq mártebesine qatysty pikir almasty.Qazaqstan-Reseı qarym-qatynastarynyń mańyzdy máseleleri talqyǵa tústi.

15 sáýir

Memleket basshysy Almatydaǵy rezıdensıasynda Qazaqstanǵa resmı saparmen kelgen  Belgıa Koróldiginiń premer-mınıstri Jan-Lúk  Deandy qabyldap, kezdesý qorytyndysynda  eki el qarym-qatynasyna qatysty mańyzdy qujattarǵa qol qoıyldy.

«Qarapaıym adamdarǵa qaraı qarapaıym on qadam» baǵdarlamasy

28-29  sáýirde  Reseı Federasıasynyń astanasy – Máskeý qalasynda  «4+N»  formatyndaǵy Memleketaralyq keńes ótti. Qazaqstan,Reseı, Qyrǵyzstan,Belarýs memleketteri basshylary bas qosqan samıtte   Nursultan Nazarbaevtyń «Qarapaıym adamdarǵa qaraı qarapaıym on qadam» baǵdarlamasy  biraýyzdan qabyldandy.

«Bul ataýda batyldyq, myǵymdyq jáne aıqyndyq reńk bar»

6  mamyrda  «Qazaqstan Respýblıkasynyń astanasy – Aqmola qalasyn Qazaqstan Respýblıkasynyń  astanasy – Astana qalasy dep ataý týraly» Jarlyq jarıalandy. 

«Eýrazıa júreginde» atty kitabynda Nursultan Nazarbaev bul oqıǵa jóninde bylaısha eske alady: «Buǵan deıin de bul qalany qalaı ataý týraly sóz kóp boldy. Túrli usynystar aıtyldy. Qalany eldiń atymen Qazaqstan dep ataý jóninde, basqa da, sonyń ishinde Nur­sul­tan dep ataý kerek degen de usynystar boldy. Bul qala, Qazaqstannyń jańa astanasy meniń maqtanyshym edi, sondyqtan onyń ataýyn san qubyltýǵa jol bere almaıtyn edim. Onda Aqmolany qalaı ataǵan, dál aıtqanda qalaı dep qaıta ataǵan jón? Ol ataý qazaqstandyq­tardyń, elimizdiń barsha ulty men ulysynyń ǵana emes, kirpıaz sheteldikterdiń de kóńilinen shyǵýy kerek...Shynyn aıtqanda, astananyń atyn aýystyrý udaıy oıymnan shyqpaı, at izdeýmen boldym. Sóıtip júrgende bir joly...Bir joly túnde, dálirek aıtsam, saǵat túngi ekide Astana degen ataý oıyma sap etip, kókeıime qona ketkeni. Astana degenimiz astana! Qazaqsha ádemi estiledi. Qomaqty, aýyz tolady, qysqa da nusqa, áýezdi. Oryssha da, aǵylshynsha da solaı estiledi. Bul ataýda batyldyq, myǵymdyq jáne aıqyndyq reńk bar. Astana! Sóıtip, tún ortasynda kelgen oı Qazaqstan astanasynyń jańa ataýy Astana kó­keıge birjolata uıalady. Astana osy sózdiń týra maǵy­nasynda naǵyz astanaǵa aınaldy. Jańa táýelsiz memleket Qazaq­stan Respýblıkasynyń astanasyna. Aıtpaqshy, sol kúni «Qazaqstan Respýblıkasynyń astanasy Astana qalasynda Saryarqa jáne Almaty aýdandaryn qurý týraly» Jar­lyq qabyldandy. Sóıtip, Astana qalasynyń kartasynda eki aýdan paıda boldy. Olar astanany eki bólip turǵan joq, qaıta birtutas biriktirip tur...».

Sol jyldarda Elorda ákimi laýazymynda bolǵan Ádilbek Jaqsybekovtyń esteliginen:  

«Bir kúni Elbasyny uzaq sapardan kútip aldyq. Týra áýejaıda Premer-mınıstr ekeýimizdi mashınasyna otyrǵyzyp aldy. Elorda ataýyn ózgertý týraly oıdyń pisken kezi. Kezdesýlerde de bul týraly aıtyp júrgen. Biraz únsiz otyryp... «Múmkin, Astana dep atarmyz? Qanatty sóz sıaqty. Bolashaqqa degen talpynysymyzdyń sımvoly bolar edi» dedi. Ádettegideı, Prezıdenttiń sózinen keıin biz biraz únsiz qaldyq. Nursultan Ábishuly «Búgin rezıdensıaǵa kelińder. Sonda sóılesemiz» dedi. Keshke áńgime jalǵasty. Astana úshin Prezıdent birneshe mysaldar keltirdi. Biraq zań boıynsha, qalalyq máslıhat depýtattarynyń qoldaýy kerek bolatyn. Qoldaý kórsetildi de. 1998 jylǵy 6 mamyrda qalalyq máslıhattyń sesıasynda depýtattar qala ataýyn Astanaǵa aýystyrý týraly ortaq sheshim qabyldady».

23-27  mamyr

Nursultan Nazarbaev Katar memleketi men Birikken Arab Ámirlikterine  resmı saparmen bardy. Memleketter arasyndaǵy saıası-ekonomıkalyq qarym-qatynastardy odan ári damytýdyń  máselelerin talqylaǵan taraptar mańyzdy qujattarǵa qol qoıdy. Katar basshysy  Qazaqstannyń jańa astanasynyń qurylysyna atsalysý usynysyn bildirdi. Al, Birikken Arab Ámirlikteri basshylyǵymen kelissózderde Transazıa temirjolyna qatysty  ekijaqty tıimdi ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizildi.

Qazaq Eliniń tórindegi  uly mereke

1998 jyl, 10 maýsymda Uly Dala  tórinde  uly mereke bastaldy. Dál osy kúni  Qazaqstan Respýblıkasynyń  elordasy – Astana (búgingi Nur-Sultan) qalasynyń halyqaralyq  tusaýkeseri ótti.

3  shilde

Almatyda  «Shanhaı bestigi»  memleketteriniń samıti ótti.  Bul alqaly basqosýda buǵan deıin «Shekara aımaǵyndaǵy áskerı saladaǵy senimdilikti nyǵaıtý týraly»  jáne «Shekara aımaǵyndaǵy qarýly kúshterdi azaıtý týraly»  Shanhaı men Máskeýde ótken  kelissózderge qatysqan   Qazaqstan, Qytaı, Reseı, Qyrǵyzstan, Tájikstan memleketteriniń basshylary birlesken málimdeme qabyldady.  Ekinshi kúni Nursultan Nazarbaev Almatydaǵy rezıdensıasynda  QHR tóraǵasy Szán Szemındi qabyldap, kezdesý qorytyndysynda taraptar   Qazaqstan-Qytaı shekarasyna  qatysty  qosymsha  kelisimshartqa  qol  qoıdy.

6  shilde

Memleket basshysy resmı saparmen  Reseı Federasıasyna  baryp,Reseı prezıdenti B.Elsınmen júzdesti. Eki el prezıdentteri Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federasıasy  arasyndaǵy  «Máńgilik dostyq pen odaqtastyq týraly»  Deklarasıaǵa qol qoıdy.

17 shilde

Sholpan-Atada  Qazaqstan  men Qyrǵyzstan  arasyndaǵy memlekettik shekarany delımıtasıalaý týraly Memorandýmǵa qol qoıyldy.

22 qyrkúıek

Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń Italıaǵa resmı sapary bastaldy. El Prezıdenti  Italıa prezıdenti O.L. Skalfaromen,osy eldiń Mınıstrler keńesiniń tóraǵasy R.Prodımen,  Vatıkannyń jáne Rım katolık shirkeýiniń basshysy Papa Ioann Pavel İİ-men kezdesip,kelissózder júrgizdi. Bul  sapardyń eki jaqty qatynastardy odan ári tereń­detýde yqpal zor boldy. Qazaqstan Respýblıkasy men Qasıetti Taq  arasyndaǵy ózara túsinistik týraly ke­li­sim –  TMD elderi arasynda  jasalǵan  tuńǵysh mańyzdy qujat edi. Bul turǵyda Qazaq Eli álemge kóshbasshy el retinde tanyldy.  Kelisimge qol qoıylǵannan keıin Vatıkan taratqan resmı málimdemede atalǵan kelisim  «tarıhı oqıǵa» dep baǵalandy.

25 qyrkúıek

Astanada  Prezıdent janyndaǵy  Shetel ınvestorlary keńesiniń alǵashqy otyrysy ótti. Onyń jumysyna  Elbasy qatysyp, tóraǵalyq ótti.

28 qyrkúıek

Sol jyldardaǵy QR Syrtqy ister mınıstri Q.Toqaev BUU Bas Assambleıasynyń 53-shi sesıasyna qatysyp, sóz sóıledi. Ol BUU Bas hatshysy K.Annanmen, AQSH Prezı­dentiniń Kaspıı teńiziniń energoresýrstaryn ıgerý jónindegi keńesshisi R.Mornıngstarmen, jáne basqa da birqatar memleketter  ókilderimen  kezdesti.

 30 qyrkúıek

Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev  birinshi shaqyrylǵan Parlament palatalarynyń birlesken basqosýyna qatysty. Elbasy eldegi jaǵdaı týraly,  ishki jáne syrtqy saıasattaǵy negizgi baǵyttar: qoǵamdy demokratıalandyrý, jańa júzjyldyqtaǵy ekonomıkalyq jáne saıası reforma  týraly  tujyrymdarymen Qazaqstan halqyna Úndeýin jarıalady.

7 qazan

Elbasy  Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti palatalarynyń  birlesken otyrysyna qatysty. Onda «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zań qabyldandy. Zańǵa sáıkes Prezıdenttik bılik merzimi 5 jyldan 7 jylǵa deıin uzartyldy. Al, Májiliske depýtattar saılaý partıalyq tizim boıynsha da júrgiziletin boldy. Sondaı-aq, daýys berýge saılaýshylardyń 50 paıyzdan astamy qatyssa,saılaý ótkizildi dep eseptelinetin boldy.

12 qazan

Qazaqstanǵa memlekettik  saparmen Reseı Federasıasynyń prezıdenti Borıs Elsın keldi.Memleket basshysynyń Almatydaǵy rezıdensııasynda ótken ekijaqty kezdesý qorytyndysynda  eki el arasyndaǵy 1998-2007  jyldarǵa deıingi ekonomıkalyq yntymaqtastyq týraly Shartqa, Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federasıasy memlekettik shekaralaryn delımıtasıalaý  týraly Qaýlyǵa qol qoıyldy.

14 qazan

Almatydaǵy Respýblıka saraıynda  qazaqtyń belgili memleket jáne qoǵam qaıratkeri, ataqty ǵalym-aǵartýshy Ahmet Baıtursynovtyń 125 jyldyq mereıtoıynyń saltanaty ótti. Oǵan Elbasy N.Nazarbaev qatysty.

29 qazan

Nursultan Nazarbaev  Ankara qalasynda ótken Túrkıa Respýblıkasynyń 75 jyldyǵyna arnalǵan merekelik sharalarǵa qatysty.  Túrkıada bas qosqan  Qazaqstan,Ázerbaıjan, Ózbekstan,Túrkıa,Grýzıa prezıdentteri  «Shyǵys-Batys» dálizi arqyly  dúnıejúzilik naryqqa munaı  tasymaldaý týraly Deklarasıaǵa qol qoıdy.

 2 jeltoqsan

 EQYU qatysýshy-memleketter syrt­qy ister mınıstrleri  Osloda  bas qosty.

Alqaly jıyn barysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti men EQYU arasynda birqatar  mańyzdy qujattar qabyldandy. Almatyda EQYU Ortalyǵyn ashý týraly memo­randýmǵa jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti men EQYU-nyń Demokratıa jáne adam quqyǵy jó­nindegi búrosy arasynda ózara túsinistik týraly Me­morandýmǵa qol qoıyldy.

 22 jeltoqsan

 QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «Qazaqstan Respýblıkasynda zeınetaqymen qamsyzdandyrý týraly» Zańǵa qol qoıdy.

STATISIKA:

1998 jyly Prezıdent respýblıka óńirlerine 38   ret, shet elderge 17 ret resmı  saparǵa shyqty. Bir jyl ishinde barlyǵy  133  Zań qabyldanyp,  248  Jarlyqqa qol qoıyldy.

 JYL  TÚIİNİ:

1998 jyl Qazaq Eli úshin kúrdeli kezeń bolǵanymen, aldyna maqsatty strategıalyq mindetterdi qoıyp, olardyń ýaqytyly  oryndalýyn qamtamasyz ete bilgen   el bıliginiń jınaqy qadamdary memlekettiń ishki resýrstaryn durys paıdalana otyryp,  álemdik  daǵdarysqa tótep berýin qamtamasyz etkenin,  bul jyly   elimizge 2 mlrd. dollarǵa jýyq shetel ınvestısıasy tartylǵanyn aıta ketken jón.