Otandyq jas ǵalymdar jańa ónimder alýdyń jolyn tapty
Otandyq jas ǵalymdar kúrish qaýyzynan kremnıı dıoksıdin aldy. Kremnıı dıoksıdi shyny, keramıka, beton jabdyqtary, tis pastasy, kosmetıka óndirisinde qoldanylady.
Qazaqstandyq zertteýshilerdiń endi bir toby energıa únemdegish shamnyń jańa nusqasyn oılap tapty. Ǵylymdy serik etken jandar jańa ónimin óndiriske shyǵarýdy da bastap ketken.
Kúrishtiń qaýyzyn órtegende, odan shyqqan tútin aýaǵa taralyp, zıandy hımıalyq zat bóledi. Qazir qyzylordalyq ǵalymdardyń arqasynda Syr marjanynan shyqqan qaldyqty da zıansyz óńdep, odan paıdaly ónim alý múmkin bolyp otyr, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
Bul týraly hımıa ǵylymdarynyń kandıdaty, profesor Nurbol Appazov aıtty.
«Qyzylorda oblysynda jylyna 500 myń tonnadan astam kúrish jınalady. Odan shamamen 100 myń tonna kúrish qaýyzy qalady. Osydan birneshe jyl buryn kúrish qaýyzyn qala syrtyndaǵy polıgonda órteıtin. Qaldyq janǵanda maıda dıspersti kremnıı dıoksıdin bóledi. Bul – kózge kórinbeıtin, aýada taralatyn zıandy hımıalyq zat. Atalǵan zat ıne túrinde krıstaldanyp, polıgonǵa jaqyn aýmaqta turatyn turǵyndardyń ókpesin zaqymdaıdy, sóıtip, adamdar emi joq sılıkoz aýrýyna shaldyǵady. Sol sebepti sońǵy ýaqytta kúrish qaýyzyn órteýge tyıym salyndy», - deıdi profesor.
Onyń aıtýyna qaraǵanda, sodan qaldyqty quramajemniń quramyna qosyp jiberetin bolǵan. Janýar jegenimen, qoryta almaı, shaınalǵan kúıinde aǵzadan shyǵarady eken.
Jas profesor óziniń ǵalymdar tobynan turatyn komandasymen birlesip ázirlegen tehnologıanyń ereksheligi – kúrish qaýyzynan birneshe mınýtta ǵana kremnıı dıoksıdin alý. Sheteldik ǵalymdardyń tájirıbesinde kúrish qaldyǵyndaǵy kremnııdiń ózin, organıkalyq bóligin qaldyryp, beıorganıkalyq qospalardan ajyratý úshin qyshqyldyq óńdeý júrgizedi. Ádette, mundaı óńdeýge tuz qyshqylyn qoldanady. Bul birneshe saǵatty alady. Otandyq zertteýshiler muny mıkrotolqyndy sáýlelendirýge kóshirgen. Osylaısha, joǵary temperatýrada óńdeý arqyly kremnıı dıoksıdin aldy.
«Sheteldik ǵalymdardyń zertteýlerinen kórgenimizdeı, olardyń eshbiri 100 paıyz taza kremnıı dıoksıdin ala almaǵan. Eń joǵary jetistigi 99,8 paıyz boldy. Al biz 100 paıyz taza kremnıı dıoksıdine qol jetkizdik. Taza kremnıı dıoksıdin İT-tehnologıaǵa qajetti optotalshyqtar jasaýǵa qoldanylady. Al optotalshyqtar jyldam ınternet úshin qajet. Sondaı-aq taza kremnıı dıoksıdinen taza kremnıı alýǵa bolady. Kremnıı – kún energetıkasyna taptyrmas qosylys. Kremnıı dıoksıdin, budan bólek, qurylys materıaldaryn daıyndaýda, óte joǵary tazalyqtaǵy kvars shynysyn jasaýda, kosmetıkada jáne t.b. paıdalanady», - deıdi N.Appazov.
Jetekshisi profesor N.Appazov bastap, shákirtteri – hımıa PhD Nurǵalı Aqylbekov pen Rahmetýlla Japparbergenov, Rahymjan Turmanov, Dınara Nıazova, Indıra Espanova sekildi magıstrlar, Baýrat Bazarbaev, Aqerke Moldanazar syndy joǵary bilimdi jas mamandar qostaǵan zertteýshiler toby atalǵan iste sheteldik ǵalymdar «rekordyn» jańartty.
Nanotehnologıaǵa negizdelgen únemdi sham
Zaman jańarǵan saıyn adamzat aldyndaǵy mańyzdy mindetter men ózekti máseleler de ózgerip otyrady. Al qazirgi zamanda elektr energıasyn únemdeý kún tártibinen túspeı tur. Elektr qýaty qymbattap barady, munyń da sebebi – tapshylyq. Osy máseleni sheshýdiń joldaryn otandyq jas ǵalymdar da zerttep júr. Olar energıa únemdegish shamnyń jańasha úlgisin oılap tapty. Atalǵan jobanyń jetekshisi, fızıka-matematıka ǵylymynyń kandıdaty, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Merlan Dosbolaev jańa úlginiń ereksheligine toqtaldy.
«QazUÝ-dyń Ashyq túrdegi ulttyq nanotehnologıalyq zerthanasy plazma fızıkasy men tehnıkasyn zertteýmen aınalysady. Plazmany ártúrli jaǵdaıda alýǵa bolady. Eń qolaıly zerthanalyq plazma gazdyq razrádta alynady. Gazdyq razrád degenimiz – gazdyq ortamen elektr toǵynyń ótýi. Osy kezdegi paıda bolǵan gazdyq razrád plazmasy jaryq beredi. Biz razrádtyń jaryq berý qarqynyn joǵarylatyp, jańa úlgidegi elektr únemdegish shamdaryn jasadyq. Gazdyq razrád plazmasynyń túrli fızıkalyq qasıetterin zertteý kezinde quramyna mıkro, nanobólshekter engizgende olardyń jaryq berýi birneshe ese artatyny anyqtaldy. Sóıtip, nanotehnologıaǵa negizdelgen gazdyq razrádty shamdardyń jańa nusqasyn jasaý týraly oı paıda boldy. Birneshe halyqaralyq ǵylymı jýrnaldarda maqalalar jarıalap, keıin elimizde osy jańalyǵymyzǵa patent aldyq. Qazir «Ǵylym qorynyń» granty arqyly osy jobanyń óndirisimen aınalysyp jatyrmyz», - deıdi ol.
M.Dosbolaevtyń aıtýynsha, búginde keńinen qoldanylyp júrgen jaryq dıodty shamdardyń tıimdi jumys isteýi úshin qymbat tehnologıalar qajet. Qazir dúken sórelerinde turǵan mundaı shamdardyń kóbi arzan materıaldardan daıyndalǵan, al sapalysy qymbat turady. Otandyq ǵalymdar ázirlegen shamdardyń baǵasy odan áldeqaıda qoljetimdi. Bul shamdarda burynǵydaı taza synaptyń ornyna amalgamma qoldanylady. Amalgamma degenimiz – az ǵana synaptyń basqa metaldarmen qosyndysy. Osylaısha, gazdyq razrádtyń quramyna enip, jaryq spektrin ózgertip, onyń qarqynyn arttyrady.
Ashyq túrdegi ulttyq nanotehnologıalyq zerthanasynyń dırektory Muhıt Muratov qazirdiń ózinde 50 myń dana sham shyǵarylǵanyn, satýǵa daıyn ekenin jetkizdi.
«Ǵylym qorynyń» grantymen shamdarǵa qajetti shıkizat aldyq. Shıkizatty paıdalanyp, 4 túrli formadaǵy, sapasy birdeı 50 myń dana ónim daıyndadyq. Shamdardy satýǵa talap etetin sertıfıkatqa da qol jetkizdik. Endi satylymǵa shyǵarý jumystary júrgizilip jatyr. Qurylys dúkenderine ózimizdiń tıimdi ónimimizdi usynyp otyrmyz. Osyǵan qosa memlekettik satyp alýǵa qatysý da kózdelgen. Negizi qazir kóp jerde ornatylǵan, kózge qatty áser etetin jaryq dıodty shamdar 5 myń teńgeden joǵary turady, al bizdiń ýnıversıtet ǵalymdary ázirlegen shamdar 300 teńgeden bastalady», - deıdi M.Muratov.