Ár qazaq - batyr
Halqymyz «Batyrlyq - bilekte emes, júrekte» depti. Qazaq dalasy batyrǵa da, aqynǵa da, danaǵa da kende emes. Dúnıeniń tórt buryshyna bizdiń topyraqtan talaı dúldil attaǵan. Arysy Azıa túbegi, endigi sheti Eýropaǵa taban tiredi. Arab túbegi men Mysyrdy bılegen Sultan Beıbarystyń jóni bir bólek. Jer júzinde naızaǵaıdaı oınap ótken Aqsaq Temirdiń dańqyna sóz jetpeıdi. Jarty álemdi jaýlaǵan, atynan at úrketin Shyńǵysqannyń ataǵy men aıbyny kúlli dúnıeniń azynda álige deıin aıtylady. Keshegi 1941-1942 jylǵy qan maıdanda keýdesin oqqa tosqan qaharmandar az bolmady. Baýyrjan atamyz tekti eldiń jalǵasy ekenin dáleldedi. Raqymjan Qoshqarbaevtyń Reıhstagqa tý tikken erligi ańyzǵa bergisiz bolyp saqtaldy. Sol soǵysta kishi Baýyrjan Momyshuly atanǵan, gvardıa maıory, 20 jasynda kombat basqarǵan Rataı Sultanbekovtiń qaısarlyǵy, aıbyndylyǵy bir tóbe. Osyǵan baılanysty batyrdyń ómir tarıhyn keńirek bilmek maqsatta jas urpaqqa nasıhattaý jolynda týysy Kenishbek aqsaqaldy áńgimege tartqan edik.
– Kenishbek Párimbekuly, Rataı qandaı adam bolǵan. Álqıssany osydan bastasaq?
– Ee, qaraǵym. Suraqty tótesinen qoıdyń. Oryndy-aq. Ákemizden estýimiz boıynsha, óte ójet qaıratty kisi bolypty. Jastaıynan tarshylyq, asharshylyqty kóp kóripti. Ózi balalar úıinde tárbıelengen. Qıyn kezde dúnıe esigin ashty. Úlkenderden estýimiz boıynsha, álginde aıtqanymdaı, janary janyp turǵan jan eken. Dinmuhamed Qonaev atamyz aıtqandaı, «Rýhty adam» eken. Alǵyr bilimdi. Eki tilge de júırik. Aınalasyna shýaǵyn shashyp júripti. Endi bylaı qarasańyz, eshqandaı demeýshisi joq, qarapaıym aýyl balasy áskerı oqýdy oqyp, sondaı bıik dárejege jetipti. Bul anaý-mynaý adamnyń qolynan kele bermeıdi.
– Qaharman uǵymyn qalaı túsinesiz?
– Bul óte fılosofıalyq saýal. Bizdiń uǵymda eline, halqyna paıdasy tıgen, adal azamatty qaharman dep sanaımyz. Bul dúnıege kelgennen soń, qur júrmeı bir adamnyń kádesine jarasa, ozǵany. Al aǵamyz Rataı sondaı adam. Ol qanshama jannyń ómirin saqtady. Erlik kórsetti. Elin sheksiz súıdi. Bul týrasynda jazýshy Ábý Sársenbaev aqsaqal jazyp qaldyrǵan. Ol kisiniń úıinde úsh ret qonaqta boldym. Sol kezde osy áńgimelerdi erekshe yqylaspen aıtatyn. Mine, osynyń bári - bir tarıh, myń derektiń bir parasy.
– Siz atqarylyp jatqan sharýany aǵa aldyndaǵy paryz dep bilesiz be?
– Paryz ba álde borysh pa, arysyn oılanbaǵan ekenmin. Dese de, bir nárse anyq. Ol – erlik. Aǵamyz nebári 24 jyl ǵumyr keshti. Soǵys bitken soń, áskerı salany jalǵastyrmaq bolypty. Ózi azdap ánge áýestenipti. Bylaısha aıtqanda, ónerden qur alaqan emes. Meni keıde aǵamyzdyń arýaǵy qysady. Bul degenimiz, tek jaqsy jaǵynan. Bálkim, istep jatqan sharýalarymyzǵa razy da bolyp jatqan shyǵar dep tebirenip qoıamyn.
– Qazir nasıhattaý jolynda nendeı sharýalar atqarýdasyz?
– Bul jolda birshama jumystar júrýde. Aýylda as berdik. Qarataýda kóshe bar. Baspasóz betinde jazylyp jatyr. Ótkende mektep oqýshylarymen kezdesý ótti. Ol jerde de patrıottyq keshtiń kýási boldyq. Qysqasha aıtqanda, birqatar tirlikter jasalýda. Endigi maqsat - osy joldan taımaý. Óskeleń urpaq bilýi kerek. Qanshama batyrlarymyz bar. Bizder bolashaqty ózderińe tabystap bara jatqandaımyz. Burynǵylar «Keleshekke qadam basamyn deseń, artyńa burylyp qara» depti. Sóz sońynda aıtarym, erlik eshqashan óshpeıdi!
– Suhbatyńyzǵa úlken raqmet!