Árbir ata-ana óz balasyn túsingisi keledi, degenmen bala óz oıyn, sezimderin, qorqynyshtaryn túsindirip, jetkize almaıtyn kezder de bolady.
Ata-analarǵa, tárbıeshilerge, psıhologtarǵa balalardyń sýretteri kómekke kele alady. Sýret balanyń emosıalary, jeke qasıetteri, qıyndyqtaryn kórsete alady. Sýret mıdyń jumysyn qajet etpeıtin, sanaly men beısanalynyń nátıjesi. Sýret balaǵa mańyzdy máseleler týraly sıpattaı alady.
Balalar sýretiniń analızinde sýrettiń kólemine, qaǵazda ornalasýyna, rettiligine, túsine, qaryndashty basýyna erekshe nazar aýdarý kerek. Balanyń kóńil-kúıi men sýretti salý qarqyny da mańyzdy. Sýret salý barysynda aıtqan sózderine de nazar aýdara otyrý qajet.
Bala ómirinde mańyzdy adamdar sýrette ashyq tústi, kólemi úlken, bárinen bıik bolyp salynady. Keı ýaqytta janýar nemese ertegi keıipkeri retinde beınelenýi múmkin.
Eger bala otbasynyń bir múshesin kishkentaı, usqynsyz, barlyǵynan alystatyp salsa, ne múldem umytyp ketse, bul adammen qarym - qatynasy qıyndyǵy sonsha, ony tipten joq bolǵanyn qalaıdy. Bala óziniń sýretin salýdy umytyp ketse, ol ózin eshkimge kereksiz sezinýi múmkin.
Bir ǵana sýretke súıenýge bolmaıdy, balanyń júris-turysyna, basqa da sýretterine, salǵan sýretin sıpattaýyna, otbasylyq jaǵdaıyna nazar aýdarý kerek.
D.Edılbekova,
AIBD UǴPO dıagnostıkalyq-keńes berý bóliminiń psıholog mamany
Sensorlyq bólme týraly
AIBD UǴPO RMM-de balalar úshin erekshe atmosfera quryldy, jaǵymdy emosıalarǵa, is-áreketke yntalandyrýǵa qol jetkizýge yqpal etetin pándik-damytýshy orta erekshe túrde uıymdastyryldy. Bul qarańǵy sensorlyq bólme, onda qorshaǵan ortanyń tynysh tús sqemasy, jumsaq jaryq, tynyshtandyratyn názik mýzyka, túrli yntalandyrǵyshtar, kórý, estý, ıis sezý, janasý organdaryna áser etetin jabdyqtar bizdiń balalarymyz úshin sıqyrly jáne jumbaq bilim álemin jasaıdy.
Ádebıette sensorlyq bólmeniń basqa ataýlary bar: psıhologıalyq jeńildený bólmesi, relaksasıa bólmesi, jumsaq bólme jáne t.b. Alǵashqy sensorlyq bólmeni erekshe pedagogıkalyq tehnıkanyń avtory jáne psıhıkalyq aýytqýlary bar balalarda bilimge degen qyzyǵýshylyqty qalyptastyratyn jáne damytatyn sensorlyq qurama bólikterdi jasaýshy Marıa Montessorı júzege asyrǵanyn bilesiz be? 1907 jyly Italıadaǵy «Balalar úıinde» Marıa Montessorı jasaǵan alǵashqy sensorlyq bólme jumys isteı bastady. Al bizde Qazaqstanda alǵashqy sensorlyq bólme bizdiń ortalyqtyń qabyrǵasynda toqsanynshy jyldary paıda bolyp, ony túrli bilim berý uıymdarynda, onyń ishinde psıhologıalyq-pedagogıkalyq túzetý kabınetterinde jáne ońaltý ortalyqtarynda engizýge túrtki boldy.
Qarańǵy sensorlyq bólmeni qoldanýdyń negizgi baǵyttary:
- balanyń psıhoemosıonaldy jaǵdaıyn turaqtandyrý;
- beıimdelý múmkindikterin nyǵaıtýǵa járdemdesý jáne psıhoemosıonaldyq jaılylyq jaǵdaıyna qol jetkizý;
- sensomotorıkany qalyptastyrý jáne psıhoemosıonaldy prosesterdi turaqtandyrý;
- joǵary asa belsendiliktiń, shıelenistiń, qorqynyshtyń, sharshaýdyń deńgeıin tómendetý;
- usaq motorıkanyń jumysyn jaqsartý;
- sezý daǵdylaryn, kórneki jáne dybystyq qabyldaýdy qalyptastyrý, OJJ úılesimdi damýy.
Bul qarańǵy sensorlyq bólmede júzege asyrylýy múmkin baǵyttardyń az ǵana bóligi, biraq onyń múmkindikteri sheksiz. Túzetý jáne damytý sabaqtaryn saýatty uıymdastyrý nátıjeli jumysqa beıimdelýge jáne muǵalimniń maqsattaryna jetýge kómektesedi. Sensorlyq bólme, balalar men jasóspirimderge arnalǵan jabdyqty tańdaý aıqyndamalary, balalarmen sabaq kezinde belgili bir jabdyqty paıdalanýdyń shekteýleri men qarsy kórsetilimderi jáne qarańǵy sensorlyq bólme jaǵdaıynda muǵalimniń túzetý jáne damytý jumystarynyń basqa sharttary týraly tolyq aqparatpen Siz Z.B.Djangeldınovanyń «Sensorlyq bólme jaǵdaıynda psıhologtyń uıymdastyrýshylyq-ádistemelik jumys isteý talaptary» atty jumysynan AIBD UǴPO saıtynda ornalasqan «Elektrondy kitaphana» bóliminde tanysa alasyz.