Balalar qaýipsizdigi basty nazarda bolýǵa tıis
Átkenshek aýystyrǵanda úzilis kerek
M ine, jadyraǵan jaz da bastalyp ketti. Almatydaǵy atraksıon jumysy qyzdy. Fransýzdyń «qyzyǵý» sózinen tamyr tartatyn, adrenalındi arttyratyn osy bir oıyn-saýyq ornyna kelip-ketýshiler toby azaıar emes. Mundaı qyzyǵy mol orynǵa aǵylatyndar arasynda jastar, jasóspirimder, balalar qarasy qalyń bolǵanymen, eresekter de olardan qalyspaýda. Tipti, egde jastaǵy bir- eki kisini de kórip qaldyq. Olar da qyzyǵady eken.
Parktegi atraksıonǵa nemeresin jetelep kelgen keıýananyń: «Oıbaı, analar óldi ǵoı!» dep ashyna aıqaılaǵan daýsyna jalt qaradyq. Sońynan úlken kisi «ýh» dep demin bir aldy-aý. Shynynda, átkenshektiń ondaǵan metr bıiktikke kótere jónelip, sońynan tastaı salýy júrekti «dúrs» etkizeri sózsiz. Ájeıdiń ábigerge túsýi sodan.
Osy bir qyzyǵynan shyjyǵy kem túspeıtin oıyn túrine tek biryńǵaı ulttyq standart bekitilse de, osynda oryn alǵan oqys oqıǵaǵa qatysty shaǵym aıtyp, aryz túsirer mekeme atymen joq. Sonda da ekstremaldy kóńil kúıge bola, túrli atraksıonǵa aǵylatyndar sany azaıar emes. Alǵashynda qyzyq izdep, átkenshekke mingen balalardyń keıinnen densaýlyǵy syr berip jatatyny bar. Mundaı álsizdik 13–16 jas aralyǵyndaǵy jas órenderde kóbirek baıqalatyn kórinedi.
«Júregi aınyp, basy aınalǵanyn aıtyp keletinder az emes. Kóbinese qan qysymy barlar medbıkelik kómekke júginedi. Bir átkenshekten túse salyp, ile-shala ekinshi átkenshekke otyrmaý kerek. Biraz demalǵan soń ári qaraı ekinshi átkenshekke mingen jón», – deıdi medısına qyzmetkeri Gúlzıra Tuıaqova.
Qaýipsizdikti oılasaq, jaýapkershilik aldymen azamattardyń ózine júkteledi. Átkenshektiń syryn bilse de saýyqqumar kóp. Ózge qalalardaǵy birdi-ekili oqys jáıtti aıtpaǵanda, Almatyda ázirge pálendeı búlingen jaǵdaı bolǵan joq. Al saıabaq mamandary «kez kelgen qaıǵyly oqıǵanyń aldyn alý úshin kún saıyn keshendi jumys júrgiziledi» dep óz jumysynyń kemistigin kólegeılep, aqtalyp álek. «Atraksıondar kúndelikti qatań tekseriledi. Qaýipsizdik jaǵynan kepildik bere alamyz. Biz aldymen kelýshilerdiń qaýipsizdigin oılaımyz», – deıdi oıyn-saýyq saıabaǵynyń menedjeri Jylqybek Jorahan.
«Biz bul atraksıonǵa erekshe kóńil bólemiz. Ásirese, ekstremaldy atraksıon – basty nazarda. Negizi, talapqa saı tehnıkalyq tekserýdi jylyna 1 ret ótkizse de bolady. Biraq biz eki ret tekserý júrgizemiz. Adamdardyń qaýipsizdigi – eń mańyzdy másele», – deıdi oıyn-saýyq saıabaǵynyń aǵa ınjeneri Pavel Rýdakov.
Máselen, Petropavl qalasyndaǵy ortalyq saıabaqtaǵy atraksıondar jyl saıynǵy tekserýden ótýi óz aldyna, kúndelikti tehnıkalyq qatań qadaǵalaýda bolady. Átkenshekterdiń qaýipsizdigin qadaǵalaıtyn mundaı jaýapty jumysty qaladaǵy «Atraksıondar álemi» JSHS moınyna alǵan. Mádenıet jáne demalys saıabaǵynyń jabdyqtary sanalatyn bul jumys birneshe kúnge sozylady. Tehnıkalyq jabdyqtardyń beriktigin synaý úshin átkenshekterge arnaýly júkter qoıylady.
56 mln teńgelik «Váls»
«Bizde kóp jyl tehnıkalyq quraldarmen jumys istep kele jatqan bilikti mamandar bar. Arnaýly mamandardyń átkenshektiń tehnıkalyq jaı-kúıin baqylap, barlaýǵa quqyq ıelengen sertıfıkat pen dıplomy bar. Maýsym aldynda barlyq jabdyqty tekserip shyqtyq. Saıabaqta jańadan bir átkenshek ise qosyldy. «Váls» atalatyn bul tehnıkalyq jabdyq belarýs elinen «Damý» qorynan kómegimen alyndy. Quny 56 mln teńge turady, – deıdi «Atraksıondar álemi» JSHS-niń ınjeneri Tatána Kolcheva. Atalǵan JSHS dırektory Aleksandr Kozlov «Válstiń» tanymal otbasylyq átkenshek ekenin alǵa tartady. Átkenshek TMD-daǵy atraksıondardyń kóbinde bar eken. Qyzyljardaǵy osy saıabaqta 50-den astam átkenshek jumys istep tur.
Mehanıkalyq, tehnıkalyq jabdyǵynyń birazy saıabaq jumys bastaǵannan beri aýystyrylmaǵan oıyn oryndary da bar. Qaladaǵy kóp átkenshektiń sıqy – osy. Bilikti mamandardyń turaqty tekserýi qurylǵylardyń uzaq qyzmet etýine jaǵdaı jasap otyrǵanyn da atap ótken jón. Degenmen, qaýiptiń aldyn alýdaǵy eń basty qaǵıda – qarapaıym erejege baǵyný. 2019 jyly bekitilgen ulttyq standartqa sáıkes, atraksıondaǵy qaýipsizdikke, tipti qaıǵyly jaǵdaıǵa sol saıabaqtyń basshysy men mamandary jaýapty. Alaıda, mundaı qaýpi qaperde turar oıyn ornyndaǵy jumys barysyn, qaýipsizdigin jiti baqylap, tekserip otyratyn arnaıy mekemeniń ázirge joǵy «átteń» degizedi.
Átkenshekterden áldebir shý shyqqan jaǵdaıda ákimdikterdi kinálaý daǵdyǵa aınalǵandaı. Ákimdiktiń tıisti salasy der kezinde jalpy baqylaý sharalaryn ótkizse de, saıabaq qojaıyndary men átkenshek ıeleri tikeleı óz mindetin túsinip, jaýapkershilik júgin sezinsin. Aıtpaqshy, osy átkenshekterden shyqqan daý-damaıdyń joǵary zań shyǵarýshy organnyń da esigin qaǵyp, depýtattyq saýal qoıýǵa túrtki boldy.
Bári saqadaı saı bolýǵa tıis
«Jazataıym oqıǵalarǵa tergeý kezinde ondaı nysandardy ornatý men qoldaný erejesi óreskel buzylǵany áshkerelendi. Bul rette jergilikti bılik pen apatqa ushyraǵan atraksıon ıeleri ondaı nysandy ornatýǵa ruqsat bermegenderin aıtyp, jaltaryp shyǵa keledi. Shynynda da, ruqsatnama qaǵazy joq bolsa, onda qalaı saıabaqtan oryn alǵan? Túsiniksiz», – deıdi Parlament Májilisiniń depýtaty Andreı Platonov.
Oıyn-saýyq saıabaqtaryna oryn alǵan eńseli átkenshekterdi paıdalanatyndardy áýrege salatyn ne nárse? Osy másele únemi nazarda turýy tıis. Bala densaýlyǵyna tikeleı jaýap beretin bul jabdyqtarǵa qatysty elimizdiń zańdary nege jóndi jumys istemeıtini beımálim. Byltyr Óskemende «Metalýrgter» saıabaǵynda kásipkerler «atraksıonda jumys isteýge ruqsat bermedi» dep shaǵymdanǵan. Sebep – paıdalanýǵa jaramyz atraksıonnyń bolýynda. Qala ákimdigi saıabaqta kásipkerlikke ruqsat joq dep óz talabyn qoıǵan.
Kásipkerler tek jaz mezgilinde ǵana jumys isteıtin bolǵandyqtan, bankke tóler nesıesi baryn alǵa salady. Alaıda, másele oıyn-saýyq jabdyqtarynyń jumys isteýge saqadaı saı ázir bolmaýynda tárizdi. Al oıyn-saýyq mekemesiniń ıeleri saıabaqtaǵy komýnaldyq tólemderdiń bári óz qaltalarynan shyǵyp jatqanyn aıtyp, zar ıleıdi. «Atraksıondardyń jaı-kúıin úlken-kishisin, bárin bastan- aıaq tekseremiz. Bastysy – qaýipsizdik» deıdi jergilikti ákimdik.
Átkenshekterdiń álegi áli tynshyǵan joq. Ne degenmen, tehnıkanyń aty – tehnıka. Terbetkenimen qoımaı, seni urshyqsha úıirip, shyr aınaldyratyn jabdyqty ýaqytyly tehnıkalyq tekserýden ótkizip, mindetti túrde baptaý qajet. Bizde saıabaqtaǵy bul saımandardy kóbine maýsym ashylar sátte ázirlep, balalardy qorǵaý kúni eske alyp jatady. Tehnıka bolǵandyqtan ol da tozady, búlinedi. Sondyqtan atraksıondardyń aqaý baıqalǵan jerin aldyn ala jóndep, qosalqy bólshekterin jańartyp turý – kezek kúttirmes sharýa.
Taqyrypqa oraı
* Atraksıon ıeleri «Atraksıondardy paıdalanýǵa berý jáne qaýipsizdik talaptary» zańynyń tehnıkalyq reglamentin erekshe eskerý kerek.
* Balalardyń atraksıonda qozǵalys barysyndaǵy qaýipsizdigi basty nazarda bolýy qajet. Saıabaqtaǵy átkenshekterdiń barlyq yqtımal qaýipti jerleri taıanysh pen qorshaýlarmen qamtamasyz etilýi tıis. Bul – tehnıkalyq reglamenttegi basty talap.
* Eger atraksıon qurylǵysy buzylǵan bolsa, jabdyqtyń jumysyn dereý toqtatý kerek. Al atraksıondy paıdalaný erejesin saqtamaǵan kásipkerlerge qoldanylar jaza qatań bolady.