Jaqynda bir aqsaqal bas shaharda turatyn ulyna baryp qaıtýdy uıǵarypty. Kóp uzamaı artynyp-tartynyp qaladaǵy ulynyń úıine de jetedi. Úıge kire sala aldynan shyqqan nemeresi:
– Ata, men sýpermin, sýpermin, – deıdi.
Aqsaqal:
– Balapanym olaı aıtýǵa bolmaıdy. Sý perisi nesi? Sý perisi Súleımen degen dep aıtyp úlgergenshe, ekinshi nemeresi:
– Ata men de sýpermin, – demesi bar ma?
Aqsaqal ulyna qarap:
– Myna kishkentaılarǵa kelin ekeýińniń úıretkenderiń be? Balaǵa kóp kóńil bólý kerek, sý perisi Súleımenge til tıgizýge bolmaıdy, - dep keıigen syńaı tanytypty.
Aqsaqaldyń uly:
– Oı, áke, kelinińiz kúnimen sýpermarkette. Al men bolsam, sýpervaızer bolyp isteımin. Tańnyń atysy, kúnniń batysy jumystamyz, - dep sózin qysqa qaıyrdy.
Muny estigen aqsaqal:
– O, toba! Barlyqtaryń sý perisi bolyp ketkensińder me? Basqa jumys túrin tappaǵandaı, – dep nalydy.
Esikten endi kirgen ákesine es jıǵyzbastan uly:
– Áke, balalardy balabaqshaǵa aparyp, ári qaraı jumysqa ketemin. Biz kelgenshe úıde teledıdar kórip otyra berińiz. «Sýpermenge qarsy Betmen» degen kıno bolyp jatyr. Kúshti kıno.
Aqsaqal:
– Ne deıdi? Sý perisi Súleımenge qarsy shyqqan, betimen ketken pále týraly bolsa, ondaı kınońdy kórmeı-aq qoıaıyn.
Uly:
– Betimen ketken emes, «Betmen» degen kıno keıipkeri.
Aqsaqal:
– Ondaı kınońa raqmet! Meni mal bazaryna qaldyryp ketshi. Qala men aýyl arasyndaǵy maldyń qunyn salystyryp kóreıin.
Uly :
– Jaqsy áke, – dep eki kishkentaıdy joldan balabaqshaǵa qaldyryp, ákesin qala shetindegi mal bazaryna alyp keldi. Qaraqurym halyq. Alýshy da, satýshy da kóp.
Aqsaqal qus satatyn qatarǵa keldi. Ala shapandy aǵaıynnyń ókili bolýy kerek, úlken «qoraz» satyp tur. Qoraz alyńyzdar, qoraz alyńyzdar! Bul qorazdyń analogy eshqaıda joq, – deıdi aıqaılap.
Muny estigen aqsaqal:
– Qalaı analyǵy joq. Bunyń analyǵy bizdiń aýylda tolyp júr. Men-aq ákelip bereıin, – dep óziniń qyryq taýyǵy jaıly aıtty.
Álgi saýdager:
– Ata qaıdaǵy aýyldy aıtasyz, bul qorazdyń analogy dúnıejúzinde joq, – dep, ary qaraı saýdadaǵy nasıhatyn jalǵastyrdy.
Aqsaqal kelesi qatarǵa kelse, bir buqa tur, satýshy da qazaq tiline shorqaq eken.
– Buqa alyńyzdar, buqa alyńyzdar! Bul buqanyń «analogy» eshqaı jerde joq, – dep ol da qaqsaı jóneldi. Aqsaqal shydamaı:
– Áı, qaraǵym, bul buqanyń analyǵy bizdiń aýylda tabyn-tabyn bolyp júr, – dep osymen tuqymdas aýylyndaǵy sıyrlardy meńzedi. Meniń úıimde 10 analyq bar.
Saýdager:
– Múmkin emes, – dedi de ary qaraı aıqaıyn jalǵastyrdy.
Qolyn bir siltegen aqsaqal árirek jyljydy.
Úımelegen jurt. Jaqyndap kelse, qoshqar eken. Satýshysy qoshqardan da jýan, semiz eken.
Saýdager:
– Qoshqar satamyn alyńyzdar, alyńyzdar eshqaı jerde analogy joq.
Jan daýysymen úzdiksiz jar salýda. "Qoshqar alyńyzdar, dúnıejúzinde analogy joq" degen sózin júz qaıtalap totyqustaı toqtamaı saıraıdy.
Aqsaqal:
– Áı, balam! Basqa jerdi bilmeımin, bizdiń aýylda dál osy qoshqardyń analyǵynyń sany myńdap esepteledi, – deıdi keıistik tanytyp.
Saýdager:
– Múmkin emes. Bul qoshqardyń analogy sizdiń aýyl túgili dúnıe júzinde kezdespeıdi, – dedi de, qaıtalap dúr daýysymen dúnıeni dúrliktirdi.
Aqsaqal basyn bir shaıqap, ári qaraı jyljydy.
Taǵy da qujynaǵan halyq.
Satylymda jıren aıǵyr eken.
Qasynda óz tilinen ózge tilge basymdyq bere sóılegen bir dúbára aıǵyrdy jarnamalaýda.
– Aıǵyr satamyn, aıǵyr alyńdar! Analogy eshqaı jerde joq.
Aqsaqal kóz toqtatyp qarasa, jańaǵy jıren aıǵyrdyń bir úıirdi basqaratyn óziniń kúreń aıǵyrynan asyp-tasyp bara jatqan túgi joq eken.
Aqsaqal tamaǵyn bir kenep:
– Balam-aý! Bul aıǵyrdyń analyǵy bizdiń aýylda úıir-úıirimen tolyp júr. Aýylǵa kel, eki-úsheýin tegin bereıin, – dedi. Sańqyldaǵan saýdager aqsaqaldyń sózin estimedi de.
Bárinen kóńili qalǵan aqsaqal bazardyń shyǵa berisine qaraı bettedi.
Ondaǵy oıy qalanyń basqa jerlerin jaıaý aralaý. Áýdem jerde ishi avtokólikke tolǵan bir ǵımaratqa kózi tústi. Kólikter kóz jaýyn alady.
Al ǵımarat mańdaıshasynda shet tilde jazý tur. Esiginiń aldynda ǵımaratqa kelýshilerge jón silteýshi bir qyz tur.
Aqsaqal jaqyn kelip:
– Qyzym, mańdaıshadaǵy jazýdy oqyp bershi, – dep ótindi.
Qyz irkilmesten:
– AMG (A- EM- JI), – deı salǵany.
Qulaǵynyń azdap kemistigi bar aqsaqal durys estimeı qaldym ba dep kúmándánip qaıta surady.
Qyz:
–Ata, AMG. (A- EM- JI), – dedi taǵy da qaıtalap.
Aqsaqal:
– Táıt ári, uıattan bezgender, – dedi de shıraq qımyldap ary qaraı jyljydy. Kóp uzamaı taǵy bir jyltyraǵan ǵımarat kezdesti. Bul ǵımarattyń mańdaıshasyna shoqsha saqaldy shaldyń sýreti beınelenip, ilingen eken. Beıne sýrettiń astynda taǵy da shet tildegi úsh áripti jazý jazylǵan.
Aqsaqal mynaý bir qarıalarǵa qurmet kórsetetin oryn shyǵar degen úmitpen ǵımaratqa jaqyndady. Týra jańaǵydaı esik aldynda jón silteýshi bir qyz tur. Taıaý kelgen aqsaqal qyzǵa:
– Bul jer qandaı qyzmet kórsetedi?
Qyz:
– Bizdiń kompanıada óte dámdi taǵamdar jasalady. Kirip, tamaqtanyńyz.
Aqsaqal:
– Tamaqtyń aty qandaı?
Qyz:
– KFC (Kı-Vı-Sı), – dedi bógelmesten.
Aqsaqal:
– Sumdyq-aı! Kı degeniń men Bı degeniń jón deıik. Endi sońǵy Sı atalatyn býyn sóziń býynsyz jerden pyshaq salǵandaı, anaıylaý eken dep qyzǵa renishin bildirdi. Qyz aqsaqaldyń sózin qulaǵyna da qystyrmady.
Aqsaqal:
«Myna bazardaǵylar maldyń analyqtarynyń bárin erterek qurtqan ǵoı. Endi atalyqtaryn satyp jatyr. Analyqty qurtqan soń mal basy qalaı óssin? Báse, teledıdardan mal sany azaıyp barady dep dabyl qaǵatyndary beker emes eken. Dereý aýylǵa baryp, tórt túliktiń analyǵyn qalaǵa jetkizińder dep azamattarǵa aıtaıyn dep», – dep kúbirlep bara jatty.
Bul jazylǵan ázildiń de analogy (analog-uqsas, tárizdes) dúnıe júzinde kezdese qoımas, oqyrman qaýym.
Samat SLÁMǴAZIN
Maqala «Qazaq ádebıeti» gazetinen alyndy