ۇلۋدىڭ جىل اتاۋىنا قالاي اينالدى؟
ناۋرىز ايىنىڭ 14-ىنەن باستاپ ۇلۋ جىلى كىردى. ەجەلدەن بابالارىمىزدىڭ بولجاۋىنشا، ءار جىلدىڭ وزىنە عانا ءتان ەرەكشەلىگى بار. دانا حالقىمىز ءاربىر جىلعا تەك جاقسىلىق پەن قۇت-بەرەكە اكەلەدى دەپ سەنىممەن قاراپ، ۇكىلى ۇمىتپەن بولجام جاساپ وتىرعان. ۇلۋ جىلىن «ۇلى جىل»، «ۇلگىلى جىل» دەپ ەرەكشە قاستەرلەپ، قۇتتى جىلدىڭ ساناتىنا قوسقان.
دەگەنمەن، قاستەر تۇتاتىن وزگە دۇنيەلەرىمىز تۇرعاندا، «ۇلۋ ءبىزدىڭ جىل ساناۋىمىزعا قالاي ەنىپ كەتكەن؟» دەگەن وي ءجيى مازالايدى. زەرتتەپ، زەردەلەپ جۇرگەن عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، ەجەلگى كوشپەندىلەر حايۋاندىق كۇنتىزبەنى قىتايلاردان قابىلداپ العان كورىنەدى. دەگەنمەن، كەمشىلىكسىز كوشىرىلگەن دەي المايمىز.
ايتالىق، قىتايدا مايمىل جىلى، قازاقتاردا مەشىن جىلى دەپ اتالادى. ال ۇلۋ جىلىنىڭ ساناققا كىرۋى تۋرالى ەكى بولجام بار. ءبىرىنشىسى، تابيعاتقا تاۋەلدى كوشپەندىلەر كوبىنە جازى قۋاڭشىلىق بولىپ، قىسى جۇتپەن ەستە قالعان قويان جىلىنان كەيىنگى كەلەتىن جىلعا جاۋىن-شاشىن مول بولسىن دەگەن ىرىممەن سۋلى جەردە ءومىر سۇرەتىن ۇلۋدىڭ اتىن بەرسە كەرەك. ەكىنشى بولجام، قىتايلار ايداھاردى «لۇن» دەپ اتايتىن كورىنەدى. ۇلۋ ءسوزى وسى «لۇن» سوزىنەن شىعۋى ىقتيمال دەگەن پىكىر.
ۇلۋ جىلىن ۇيعىر، تۇرىكمەن جانە قازاقستاننىڭ كەيبىر وڭتۇستىك اۋداندارىندا تۇراتىن قازاقتار بالىق جىلى دەپ تە اتايدى. ۇلۋدى كەيبىر حالىقتار ايداھار نەمەسە تەمساق دەسە، كەيبىرەۋلەرى كىشكەنە قۇس دەپ ەسەپتەيدى. «ۇلۋ – قاسقىر» دەگەن پىكىر دە جوق ەمەس. «ۇلۋدىڭ باسىنا اق قۇيادى» دەگەن قيسىنسىز، كۇلكىلى دولبار ءسوزدى دە ەستيمىز. بۇل سوندا نە بولعانى؟ قازاق جىلاننىڭ باسىنا اق قۇيىپ شىعارمايتىن با ەدى؟ ۇلۋدىڭ قازاق مۇشەلىمەن اسا قابىسپايتىنىنى وسىدان-اق كورىنىپ تۇرعان جوق پا؟
شور، حاكاستار، ساحالار، قىرعىزدار سول ۇلىمانى «ۇلۋ» دەپ ايتادى ەكەن. جانە جاي ايتپاي «ۋ-ل-ۋۋ» دەپ «ۇلىپ» ايتادى. سوندا ۇلۋ جىلى دەگەن ۇلىما بولىپ شىعا كەلمەي مە؟ قاسقىر – تۇركىنىڭ اناسى! جۇرتتا قالعان بالانى ەمىزگەن… سوندىقتان قازاق جىل ساناعىندا قاسقىردى قالدىرىپ كەتۋى اقىلعا سىيمايدى. كوك تۇرىكتىڭ اناسى كوكبورى بولسا، قازاق اناسىن ۇمىتاتىن حالىق ەمەس قوي... وسى ماڭىزدى ماسەلەنى جۇيەلەيتىن ۋاقىت بولعان سياقتى.