قاراشانىڭ سوڭىندا كوروناۆيرۋستىڭ جاڭا شتامىنىڭ پايدا بولۋى جاھاندىق قۇبىلمالىلىقتىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى مەن سەبەبىنە اينالدى.
قاراشانىڭ سوڭعى كۇندەرى مەن جەلتوقساننىڭ باسى ىشكى نارىق ءۇشىن دە كۇردەلى كەزەڭ بولدى، تەڭگە ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن قىسىمعا ۇشىرادى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz Nationalbank.kz-كە سىلتەمە جاساپ
ۆاليۋتا نارىعىنداعى جاعداي مەن حالىقارالىق رەزەرۆتەردىڭ سەرپىنى تۋرالى ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ءا.م. مولدابەكوۆا ايتىپ بەردى.
– قاراشادا سىرتقى جاعدايلار ايتارلىقتاي وزگەردى، وسىنداي قولايسىز سەرپىنگە نە اسەر ەتتى؟
– قاراشادا نارىقتىڭ بۇرىن قالىپتاسقان بولجامدارىنا تۇبەگەيلى اسەر ەتكەن كوپتەگەن تاۋەكەل سەنارييلەرى شىن مانىندە ىسكە اسىرىلدى. ناتيجەسىندە تاۋەكەل اكتيۆتەرىنەن جاھاندىق باس تارتۋدىڭ جانە كاپيتالدىڭ دامىعان ەلدەرگە جانە «قورعاۋ» قۇرالدارىنا شامادان تىس اكەتىلۋىنىڭ جاڭا تولقىنىن بايقاپ وتىرمىز.
ايدىڭ باسىندا فرج اكتيۆتەردى ساتىپ الۋ باعدارلاماسىن قىسقارتۋدىڭ باستالعانى تۋرالى حابارلادى. اقش-تا قازاندا 6،2%-كە ج/ج دەيىن ءوسۋىن ۇدەتكەن سوڭعى 30 جىلداعى رەكوردتىق ينفلياسيا تىركەلدى. بۇل فرج ساياساتىن تەز ارادا كۇشەيتۋ ءقاۋپىن نىعايتا ءتۇستى، ناتيجەسىندە اقش دوللارى باعامىنىڭ جاھاندىق نىعايۋى جانە قازىناشىلىق وبليگاسيالار كىرىستىلىگىنىڭ ءوسۋى بايقالدى، بۇل دامۋشى نارىقتاردىڭ ۆاليۋتالارى مەن اكتيۆتەرىنە تەرىس اسەر ەتتى.
ايدىڭ سوڭىندا جاعداي كۇرت ناشارلادى، 26 قاراشادا كوروناۆيرۋستىڭ «وميكرون» جاڭا شتامىنىڭ تابىلۋى تۋرالى جاڭالىق تارالدى. سovid-19 جاڭا شتامىنىڭ پايدا بولۋى ءاردايىم ىقتيمال ءقاۋىپ فاكتورى رەتىندە قاراستىرىلعانىمەن، «وميكرون» قارجى نارىقتارى ءۇشىن «قارا جۇما» سياقتى قابىلداۋعا سەبەپ بولدى.
جاڭا شتامنىڭ تابىلۋى جانە ونىڭ جۇقپالى بولۋ-بولماۋى جانە ۆاكسينالارعا توزىمدىلىگى بويىنشا بەلگىسىزدىك جاعدايىندا دامۋشى نارىقتاردان قاراجاتتى اكەتۋ جەدەلدەپ، جاڭا اۋقىمعا يە بولدى. قاراشانىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، ەم ۆاليۋتالارىنىڭ يندەكسى جىلىنا 4،4%-عا ەڭ تومەن قۇلدىراعانىن كورسەتتى.
اكتيۆتەردىڭ قۇبىلمالى جانە تاۋەكەلدى سىنىبى رەتىندە اكسيالار دا تومەندەدى: دامىعان ەلدەردىڭ MSCI اكسيالارىنىڭ يندەكسى قاراشادا 2،3%-عا تومەندەدى، ال دامۋشى ەلدەردىڭ اكسيالار يندەكسى 4،1%-عا تومەندەدى.
ايدىڭ سوڭعى كۇنى فرج باسشىسى دج.پاۋەلدىڭ جۋىرداعى جەلتوقسانداعى وتىرىستا اكتيۆتەردى ساتىپ الۋ باعدارلاماسىن قىسقارتۋدىڭ بارىنشا جەدەل قارقىنىن قاراستىرۋ جوسپارى تۋرالى تۇسىندىرمەسى تەرىس ىقپال ەتتى.
جالپى، قۇبىلمالىلىقتان بولەك نارىقتاردىڭ جەكەلەگەن وڭىرلەردەگى تاۋەكەلگە نەگىزدەلگەن وقيعالارىن: تۇركياداعى ۆاليۋتالىق داعدارىستى جانە رەسەيگە قاتىستى سانكسيالىق ريتوريكانى قايتا جانداندىرۋدى اتاپ وتۋگە بولادى. جوعارى ينفلياسيا جاعدايىندا نەگىزگى مولشەرلەمەنىڭ تومەندەۋى اياسىندا تۇرىك ليراسى ءبىر ايدا 40%-عا بىردەن تومەندەدى. اقش بيلىگىنىڭ پىكىرى بويىنشا، ولار ۋكراينا شەكاراسىندا اسكەري بەلسەندىلىكتىڭ وسۋىنە جول بەرمەۋى ءتيىس جاڭا سانكسيالاردىڭ ەنگىزۋ مۇمكىندىگىن تالقىلاۋدا، سونىڭ ناتيجەسىندە رەسەي ءرۋبلى قاراشادا 74،15 دەڭگەيىنە دەيىن 4،7%-عا السىرەدى.
– جاڭا شتامنىڭ تابىلۋى مۇناي نارىعىنا قالاي اسەر ەتتى؟
– قاراشادا مۇناي نارىعىنداعى جاعداي وتە جاعىمسىز بولدى، قاراشادا مۇناي باعاسىنىڭ تومەندەۋى ءبىر باررەل ءۇشىن 84،38 اقش دوللارىنان 70،57 اقش دوللارىنا دەيىن 16،4%-دى قۇرادى. مۇناي باعاسى ءۇش ايلىق بارىنشا تومەن كورسەتكىشكە ءتۇستى.
قاراشانىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا باعانى ۇستاپ تۇرۋ تۋرالى ماسەلە تۋىندادى: اقش جانە باسقا دا ءىرى يمپورتتاۋشى ەلدەر جوسپاردان تىس ءوندىرىستى ۇلعايتۋدان وپەك+ باس تارتۋى اياسىندا ستراتەگيالىق قورلاردان مۇناي ساتۋ مۇمكىندىگىن قاراستىردى. الايدا، ەۋروپادا اۋرۋدىڭ ءوسۋى جانە شەكتەۋلەردىڭ قايتا باستالۋى، اۆستريادا تولىق الەۋمەتتىك وقشاۋلاۋ جانە گەرمانيادا ۆاكسينا الماعاندار ءۇشىن شەكتەۋلەردىڭ كۇشەيۋى ەۋروپا وڭىرىندە سۇرانىستىڭ كۇرت تومەندەۋىنە سەبەپ بولدى.
قاراشانىڭ سوڭىندا جاڭا شتامنىڭ تابىلۋى تۋرالى جاڭالىق جاھاندىق لوكداۋندار مەن مۇناي ونىمدەرىنە سۇرانىستىڭ تومەندەۋ تاۋەكەلدەرى مۇناي باعاسىنا ايتارلىقتاي قىسىم كورسەتتى. 30 قاراشادا باعا ءبىر باررەل ءۇشىن 69 دوللاردان تومەن ءتۇستى.
جەلتوقسان وپەك+ كەزەكتى وتىرىسىنان باستالدى، اليانس ەلدەرى قاڭتاردا ءوندىرۋدى تاۋلىگىنە 400 مىڭ باررەلگە ارتتىرۋ بويىنشا بۇرىنعى پوزيسياسىندا قالدى. نارىق كۇرت تومەندەۋمەن جاۋاپ بەرىپ، مۇناي باعاسى ءبىر باررەل ءۇشىن 65،7 دوللار بەلگىسىنە دەيىن جەتتى. كەلەسى كۇندەرى «وميكرونعا» بايلانىستى جاعدايدىڭ دامۋى وڭ سەناريي بويىنشا وتەدى دەگەن كۇتۋلەرمەن، سونداي-اق ساۋد ارابياسى تاراپىنان ازيا مەن اقش ءۇشىن كەلىسىمشارتتىق باعالاردىڭ ارتۋىمەن قولداۋ تاۋىپ، مۇناي باعاسى ءوستى. مۇنايعا اعىمداعى باعا بەلگىلەۋ ءبىر باررەل ءۇشىن 75 اقش دوللارى دەڭگەيىندە بەكىتىلدى.
– تاۋەكەلگە نەگىزدەلگەن وقيعالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋى تەڭگە قارقىنىنا قالاي ىقپال ەتتى؟
– سىرتقى نارىقتاردا تاۋەكەلگە نەگىزدەلگەن وقيعالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋى اياسىندا تەڭگە ايتارلىقتاي قىسىمعا ۇشىرادى. وتكەن ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تەڭگە باعامى 434،20-عا دەيىن 1،7%-عا السىرەدى. ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ تەرىس سەرپىنى ايدىڭ سوڭعى كۇندەرى شوعىرلاندى. كوروناۆيرۋستىڭ جاڭا شتامىن انىقتاۋ ىشكى ۆاليۋتا نارىعىنداعى احۋالدى كۇرت ناشارلاتقان نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشكە اينالدى.
بىرىنشىدەن، «وميكرون» مۇناي باعاسىنىڭ قۇلدىراۋىنا باستى سەبەپ بولدى. باعا بەلگىلەۋدىڭ ءبىر كۇندە، ياعني 26 قاراشادا تومەندەۋى 81،65-تەن 73،58-گە دەيىن 10%-عا جۋىق بولدى. تەڭگە مۇناي ەكسپورتتاۋشى ەلدەردىڭ باسقا ۆاليۋتالارى سياقتى السىرەدى.
ەكىنشىدەن، دامۋشى نارىقتاردان جاپپاي كەتۋ قازاقستاننىڭ ۆاليۋتا نارىعىنا دا تىكەلەي اسەر ەتتى، بەيرەزيدەنتتەردىڭ تەڭگە پوزيسيالارىنان اۋقىمدى شىعۋىن دا بايقاپ وتىرمىز. ءبىزدىڭ ەسەپتەۋىمىز بويىنشا، شامامەن 190 ملن اقش دوللارىن قۇراعان پورتفەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قازاقستاندىق مەملەكەتتىك باعالى قاعازداردان شىعۋىن قوسا العاندا، قاراشانىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بەيرەزيدەنتتەر شامامەن 670 ملن اقش دوللارى سوماسىنا تەڭگەدەن شەتەل ۆاليۋتاسىنا كونۆەرتاسيالادى.
جوعارىدا اتالعان ىرگەلى فاكتورلاردىڭ كۇرت ناشارلاۋى جاعدايىندا زاڭدى جانە جەكە تۇلعالار تاراپىنان شەتەل ۆاليۋتاسىنا سۇرانىس 2 ەسەگە جۋىق ءوستى. بيرجاداعى ساۋدا-ساتتىق كولەمى 29 جانە 30 قاراشادا رەكوردتى كولەمگە – ءبىر كۇندە شامامەن 260 ملن دوللارعا جەتتى. الىپساتارلىق سۇرانىس اياسىندا قارجىلىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا 2020 جىلعى قازاننان بەرى العاش رەت ۇلتتىق بانك قاراشانىڭ سوڭعى ەكى كۇنىندە جالپى كولەمى 239 ملن اقش دوللارىنا ۆاليۋتالىق ينتەرۆەنسيالار جۇرگىزدى.
شەتەل ۆاليۋتاسىنا سۇرانىستىڭ كۇرت ءوسۋى اياسىندا وتكەن ايدا تەڭگە-دوللار جۇبىمەن بيرجالىق ساۋدا-ساتتىقتىڭ جالپى كولەمى رەكوردتىق 3،7 ملرد اقش دوللارى كورسەتكىشىنە جەتتى. بۇل رەتتە، قاراشادا ترانسفەرتتەردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۇلتتىق قوردان ۆاليۋتانى ساتۋ 617 ملن اقش دوللارىن قۇرادى. كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور كومپانيالارىنىڭ ۆاليۋتالىق تۇسىمدەرىن ساتۋ كولەمى 315 ملن اقش دوللارى بولدى.
قاراشانىڭ سالىق ايى دەپ سانالاتىنىنا قاراماستان، ءىرى سالىق اپتاسى ىشىندە تەڭگەنى قولداۋ بويىنشا كۇتۋلەر ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ سالىقتاردى تولەۋ ءۇشىن قولدا بار تەڭگە وتىمدىلىگىن پايدالانۋىنا بايلانىستى دا اقتالعان جوق.
جەلتوقساننىڭ العاشقى كۇندەرىندە مۇناي باعاسىنىڭ ساقتالىپ وتىرعان قۇبىلمالىلىعى جانە ءبىر باررەل ءۇشىن 65،7 دوللار وقشاۋلانعان ەڭ تومەنگى كورسەتكىشكە جەتۋى اياسىندا تەڭگە بەيرەزيدەنتتەردەن، حالىق پەن زاڭدى تۇلعالاردىڭ جوعارى سۇرانىسىنان قاتتى قىسىمعا ۇشىراۋىن جالعاستىردى. بانكتىك ەمەس ايىرباستاۋ پۋنكتتەرىندە دوللاردىڭ باعامى جەكەلەگەن كەزەڭدەردە ءبىر دوللار ءۇشىن 440 تەڭگە بەلگىسىنەن استى.
وسى اپتانىڭ باسىنان بەرى مۇناي باعاسى تۇزەتىلگەننەن كەيىن جانە نارىقتىڭ وسىنداي قارقىندى اۋىتقۋ اسەرىنەن سوڭ جاعداي تۇراقتانىپ، تەڭگە بۇگىن ءبىر دوللار ءۇشىن 434،40 تەڭگە دەڭگەيىندە ساۋدالانۋدا.
– نارىقتاعى كاسىبي قاتىسۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، سول كۇندەرى بانكارالىق نارىقتا سپرەد قازاقستان قور بيرجاسىنىڭ ساۋدا-ساتتىعىندا قالىپتاساتىن باعا بەلگىلەۋدەن 1%-دان استام اۋىتقىدى. بەلگىلى ءبىر ۋاقىت كەزەڭدەرىندە ماركەت-مەيكەرلەردىڭ بولماۋى بايقالدى. بۇل نەگە بايلانىستى بولۋى مۇمكىن؟
– بانكارالىق نارىق ۇيىمداستىرىلماعان نارىقتى بىلدىرەدى، مۇندا نەگىزگى قاتىسۋشىلار «ماركەت-مەيكەرلەر» دەپ اتالاتىن، باعا بەلگىلەۋلەردى بەلسەندى قولدايتىن ءبىزدىڭ ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر، سونداي-اق بەيرەزيدەنتتەر – نەگىزىنەن جاھاندىق ينۆەستيسيالىق بانكتەر بولىپ تابىلادى.
ورتالىق كونتراگەنتپەن مامىلەلەر جۇزەگە اسىرىلاتىن ققب-نىڭ ۇيىمداستىرىلعان ساۋدا-ساتتىق الاڭىنا قاراعاندا بانك اراسىنداعى نارىقتاعى مامىلەلەرگە قاتىسۋشىلار كونترارىپتەس تاراپىنان جەتكىزبەۋ تاۋەكەلىنە ۇشىرايدى. وسىعان بايلانىستى بيرجا مەن بانكارالىق نارىقتىڭ باعا بەلگىلەۋلەرىندەگى ايىرماشىلىق قالىپتى جاعداي بولىپ تابىلادى. ساۋدا جۇيەلەرىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، باعا بەلگىلەۋلەر اراسىنداعى ورتاشا سپرەد 1-1،5 تەڭگە دەڭگەيىندە تۇر. بانكارالىق نارىق ىشكى نارىققا قاتىسۋشىلاردىڭ، سول سياقتى سىرتقى نارىققا قاتىسۋشىلاردىڭ مۇددەلەرىن بىلدىرەدى جانە ۇلتتىق بانك قاتىسپاي-اق قالىپتاسادى.
قاراشانىڭ سوڭى مەن جەلتوقساننىڭ باسىندا شەتەل ۆاليۋتاسىنا سۇرانىستىڭ كۇرت ءوسۋى اياسىندا ىشكى ۆاليۋتا نارىعى ۇسىنىستىڭ شەكتەۋلى بولۋىنا بايلانىستى وتە تومەن وتىمدىلىكپەن سيپاتتالدى. مۇنداي جاعدايدا بانكتەر ىشكى كليەنتتەر تاراپىنان سۇرانىستىڭ ارتۋىن باسىم تارتىپپەن قاناعاتتاندىردى. بانكارالىق نارىق تاراپىنان قالىپ كەتكەن وتىنىمدەردى قاناعاتتاندىرۋى ماركەت-مەيكەرلەردىڭ بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندەۋىن كورسەتتى، بۇل وتىمدىلىكتىڭ تومەندەۋىنە جانە بانكارالىق سپرەدتەردىڭ كەڭەيۋىنە سەبەپ بولدى.
ماركەت-مەيكەرلەر بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندەۋى جانە بەيرەزيدەنتتەر تاراپىنان ساتىپ الۋعا سۇرانىستىڭ ارتۋى 2 جەلتوقساندا ساۋدا-ساتتىقتا بيرجالىق باعا بەلگىلەۋ جەكەلەگەن ساتتەردە 1%-دان استام نەمەسە 4 تەڭگەگە دەيىن بانكارالىق سپرەدتىڭ ۋاقىتشا كەڭەيۋىنە سەبەپشى بولدى. ساۋدا جۇيەلەرىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، اتالعان سپرەد ۆاليۋتا نارىعىنداعى تەڭگەرىمدى قالپىنا كەلتىرۋ ەسەبىنەن 3 جەلتوقساندا قالپىنا كەلدى جانە 1،5 تەڭگەگە دەيىنگى ارالىقتا بولدى.
– قاراشاداعى قۇبىلمالىق التىن-ۆاليۋتا اكتيۆتەرىنە قالاي اسەر ەتتى؟ تاعى قانداي قوسىمشا فاكتورلاردى اتار ەدىڭىز؟
– التىن-ۆاليۋتا رەزەرۆتەرى ايدىڭ باسىنان بەرى 309 ملن اقش دوللارىنا تومەندەپ، بيىلعى جىلعى قاراشانىڭ سوڭىندا 35،5 ملرد اقش دوللارىن قۇرادى.
رەزەرۆتەردىڭ ۆاليۋتالىق بولىگى جۇرگىزىلگەن ينتەرۆەنسيالار، مەملەكەتتىك بورىشتى تولەۋ جانە ۇكىمەت شوتتارى بويىنشا باسقا وپەراسيالار ەسەبىنەن 575 ملن اقش دوللارىنا تومەندەدى.
بۇل رەتتە التىن پورتفەلى مەملەكەتتىڭ باسىمدىق قۇقىعىن ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە التىندى ساتىپ الۋ ەسەبىنەن 267 ملن اقش دوللارىنا ۇلعايىپ، ۆاليۋتالىق اكتيۆتەردىڭ تومەندەۋىن ءىشىنارا تەڭەستىردى.
– ۇلتتىق قورداعى ۆاليۋتالىق اكتيۆتەردىڭ كولەمى قاراشادا قالاي وزگەردى؟
– الدىن الا دەرەكتەر بويىنشا، قاراشانىڭ سوڭىندا ۇلتتىق قوردىڭ ۆاليۋتالىق اكتيۆتەرى 54،9 ملرد اقش دوللارىن قۇراپ، وتكەن ايدا 140 ملن اقش دوللارىنا ازداپ تومەندەگەن.
جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە ترانسفەرتتەر ءبولۋ ءۇشىن ۆاليۋتا نارىعىندا بالاماسى 263 ملرد تەڭگە بولاتىن 617 ملن اقش دوللارى سوماسىنا اكتيۆتەر ساتىلدى. قاراشادا ترانسفەرتتىڭ كولەمى 310 ملرد تەڭگەنى عانا قۇرادى، ونىڭ ءبىر بولىگى ۇلتتىق قورعا تۇسىمدەر ەسەبىنەن قاناعاتتاندىرىلدى.
مۇناي سەكتورى ۇيىمدارىنىڭ سالىق تولەمدەرىن جۇزەگە اسىرۋىنا بايلانىستى قاراشادا ۇلتتىق قورعا ۆاليۋتالىق تۇسىمدەردىڭ ءوسۋى بايقالدى، ول شامامەن 1 ملرد اقش دوللارىن قۇرادى.
جاڭا شتامعا بايلانىستى قارجى نارىقتارىنداعى ەداۋىر قۇبىلمالىلىق جاعدايىندا ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق كىرىسى قاراشادا تومەندەپ، كوبىنەسە اكسيالار پورتفەلىنىڭ 2.11%-عا تومەندەۋى ەسەبىنەن (-) 540 ملن اقش دوللارىن قۇرادى. دامىعان ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك باعالى قاعازدارى كىرىستىلىگىنىڭ ءوسۋى جانە مونەتارلىق ساياساتتىڭ كۇشەيۋى اياسىندا دوللاردىڭ جاھاندىق نىعايۋى سالدارىنان دامىعان ەلدەردىڭ وبليگاسيالار پورتفەلى دە تومەندەگەنىن كورسەتتى جانە قاراشاداعى كىرىستىلىگى (-) 0.64% بولدى.
ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق كىرىسى جىل باسىنان بەرى وڭ بولىپ قالا بەردى جانە 1.4 ملرد اقش دوللارى نەمەسە 2.52% بولدى.
– جاعدايدى ودان ءارى دامىتۋ بويىشا نارىقتان نە كۇتۋگە بولادى جانە ول تەڭگەگە قالاي اسەر ەتۋى مۇمكىن؟
– جاڭا شتامنىڭ پايدا بولۋى، مۇناي باعاسىنىڭ قۇبىلمالىلىعى، جاھاندىق ينفلياسيانىڭ ءوسۋى جانە سونىڭ سالدارىنان كوپتەگەن ورتالىق بانكتەردىڭ مونەتارلىق ساياساتتى كۇشەيتۋى جاقىن پەرسپەكتيۆاداعى جاھاندىق نارىقتارداعى نەگىزگى سىن-قاتەرلەر بولىپ تابىلادى. ءدال وسى فاكتورلار دامۋشى نارىقتاردىڭ ۆاليۋتالارىنا، ونىڭ ىشىندە تەڭگەگە دە ايتارلىقتاي تەرىس اسەر ەتتى.
كوروناۆيرۋستىڭ جاڭا شتامى ءقازىردىڭ وزىندە 38 ەلدە تارالدى، بۇل قولايسىز سەناريي بولعان جاعدايدا الەمدىك ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلۋىن باياۋلاتۋى مۇمكىن. ساراپشىلار الدىڭعى شتامدارعا قاراعاندا مۋتاسيالاردىڭ كوبىرەك بولۋىنىڭ بەلگىلى بولعانىن اتاپ وتۋدە، بۇل ۆيرۋستىڭ اسا جۇقپالى بولۋىمەن جانە ونىڭ قولدا بار ۆاكسينالارعا توزىمدىلىگىمەن بايلانىستى ورىن الۋى مۇمكىن.
الايدا، «وميكروننىڭ» قاۋىپتىلىگىن راستاۋ ءۇشىن تەستىلەۋدىڭ رەسمي ناتيجەلەرىن كۇتۋ كەرەك. ماسەلەن، اقش پرەزيدەنتىنىڭ باس مەديسينالىق كەڭەسشىسى ە. فاۋچي وڭتۇستىك افريكادان الىنعان الدىن الا دەرەكتەر جاڭا شتامم اۋرۋحاناعا جاتقىزۋدىڭ وسۋىنە الىپ كەلەدى دەگەن قورىتىندىعا ءالى نەگىز جوق دەپ مالىمدەدى.
ارينە، جاڭا شتامنىڭ تارالۋى جاڭا شەكتەۋ شارالارىنىڭ كەڭىنەن ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى وتىنعا سۇرانىستىڭ كۇرت تومەندەۋ قاۋپىنە بايلانىستى مۇناي باعاسىنا قىسىم كورسەتتى. الايدا، وپەك+ سوڭعى وتىرىسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مۇناي ونىمدەرىنە سۇرانىستىڭ تومەندەۋىنىڭ وبەكتيۆتى بەلگىلەرىنىڭ بولماۋىنا بايلانىستى مۇناي ءوندىرۋدى ارتتىرۋ جونىندەگى قولدانىستاعى جوسپاردى ۇستانۋعا شەشىم قابىلداپ قانا قويماي، الەمدەگى ەپيدەميولوگيالىق جاعداي ناشارلاعان جاعدايدا مامىلە ولشەمدەرىن شۇعىل تۇردە قايتا قاراۋعا دايىن ەكەنىن مالىمدەدى.
جاھاندىق پاندەميادان كەيىنگى قالپىنا كەلتىرۋ جاعدايىندا پروينفلياسيالىق قىسىم ساقتالۋدا، ءىرى ەكونوميكالارداعى ينفلياسيا كورسەتكىشتەرى تارگەتتەلەتىن دەڭگەيدەن اسىپ تۇسەدى. اتاپ ايتقاندا، بۇل سانى بويىنشا جەڭىلدەتۋ باعدارلاماسىنىڭ تەزىرەك قىسقارۋ ىقتيمالدىعىن جانە 2022 جىلى اقش فرج مولشەرلەمەلەرىنىڭ ارتۋىن كۇشەيتەدى. وسىعان بايلانىستى دامۋشى ەلدەردىڭ ۆاليۋتالارىنا جاپپاي قىسىم كورسەتەتىن اقش دوللارىنىڭ نىعايۋى جالعاسۋدا.
نەگىزگى ىشكى فاكتورلارعا توقتالاتىن بولساق، ادەتتە جىل سوڭى بارلىق دەڭگەيدەگى بيۋدجەتتەردىڭ يگەرىلۋى، قابىلداۋ-وتكىزۋ اكتىلەرىنە قول قويۋ، سوعان سايكەس شەتەل ۆاليۋتاسىنا سۇرانىستىڭ، تيىسىنشە تەڭگەگە قىسىمنىڭ ۇلعايۋى ارقىلى سيپاتتالادى. ءبىراق، بۇل جاعدايدا قازىرگى يمپورت پەن حالىقتىڭ قاجەتتىلىكتەرى شەڭبەرىندە ۆاليۋتاعا جاڭا جىل الدىنداعى ءداستۇرلى سۇرانىس تۋرالى ايتىپ وتىرمىز. مەنىڭ ويىمشا، جوعارى سۇرانىس قاراشانىڭ سوڭى مەن جەلتوقساننىڭ باسىندا ورىن الدى.
– ءسىز بۇرىن رەسەي رۋبلىنە قاتىستى رەسەيگە قارسى سانكسيالاردىڭ اسەرى تۋرالى ايتقان بولاتىنسىز. بۇل تەڭگەگە قالاي اسەر ەتەدى؟
– گەوساياسي تاۋەكەلدەر مەن سانكسيالار ريتوريكاسى رەسەي رۋبلىنە قىسىم كورسەتەدى. كەشە رەسەي مەن اقش پرەزيدەنتتەرى اراسىندا بەينەكونفەرەنسيا ءوتتى، ول كەڭ اۋقىمدى ماسەلەلەر بويىنشا، سونىڭ ىشىندە ۋكراينامەن قارىم-قاتىناس جونىندەگى ءوزارا كونسۋلتاسيالاردى باستاۋعا نەگىز قالادى. ناتيجەسىندە رۋبل باعامى تۇزەتىلىپ، 73،9 بەلگىسىنە دەيىن 0،5%-عا نىعايدى.
ءبىزدىڭ يمپورتىمىزداعى رەسەي تاۋارلاردىڭ ۇلەسى وسى جىلعى 9 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 41% قۇرايتىنىن ەسكەرسەك، نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ىشىندەگى ءبىرىنىڭ ۆاليۋتاسى رەتىندە ءرۋبلدىڭ السىرەۋى نەمەسە نىعايۋى تەڭگەگە اسەر ەتپەي قويمايدى. الايدا، باتىس ەلدەرىنىڭ رف-عا قاتىستى سانكسيالىق ريتوريكاسى تەڭگەنىڭ ايىرباستاۋ باعامىنا اسەر ەتە وتىرىپ، ۇزاق ۋاقىت بويى جالعاسىپ كەلە جاتقانىن اتاپ وتكەن ءجون.
ءبىز تەڭگەنىڭ سەرپىنى ساۋدا سەرىكتەستەرى بولىپ تابىلاتىن ەلدەردىڭ ۆاليۋتا باعامدارىنىڭ قوزعالىسىنا عانا بايلانىستى ەمەس ەكەنىن بىرنەشە رەت اتاپ وتتىك. ايىرباستاۋ باعامى ءبىرقاتار ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن قالىپتاسادى، مۇناي باعاسى ەلدىڭ نەگىزگى ەكسپورتتىق تاۋارى رەتىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ۇلتتىق بانك جاعدايعا مۇقيات مونيتورينگ جۇرگىزۋدى جالعاستىرۋدا جانە نارىقتاعى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قولدان كەلەتىن شارالاردى قابىلداۋعا دايىن.