ءابىلحان قاستەيەۆ – 120
بەينەلەۋ ونەرىندەگى قايتالانباس قولتاڭباسىمەن تانىلعان تۋما تالانت، ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش كاسىبي سۋرەتشىسى ءابىلحان قاستەيەۆ بەينەسى تالدىقورعان تورىندە بوي كوتەردى. سۋرەتشىنىڭ 120 جىلدىق مەرەيتويىنا ورايلاستىرىلعان تۇعىرلى ءمۇسىن جەتىسۋ وبلىسى ورتالىعىنداعى كوركەمسۋرەت گاللەرەياسىنىڭ الدىنا ورناتىلدى.
ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋ راسىمىندە قىلقالام شەبەرىنىڭ بەينەسىن مۇسىنشىلەر رينات ابەنوۆ پەن ەربول زيابەكوۆ سومداعانى، ال يگىلىكتى ىسكە اكادەميك مىرزاتاي جولداسبەكوۆ ۇيىتقى بولعان ايتىلدى.
كوپشىلىكتى وسىناۋ ايتۋلى جاڭالىقپەن قۇتتىقتاي كەلە، مىرزاتاي جولداسبەكوۆ بۇل يگىلىكتى ءىستىڭ وڭ شەشىمىن تابۋىنا قولداۋ كورسەتكەن وبلىس اكىمى بەيبىت يسابايەۆقا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. سونداي-اق، بۇكىل قازاقتىڭ رۋحىن كوتەرگەن، قازاقتى الەمگە تانىتقان تەڭدەسسىز تالانت ءابىلحان قاستەيەۆ ەسىمى، ەڭبەگى ەشقاشان ۇمىتىلمايتىنىن جانە ۇمىتىلۋعا ءتيىس ەمەستىگىن جەتكىزدى. كوپ جىلدان بەرى ايتىلىپ، ءبىراق ورىندالۋى ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن كەيىنگە قالدىرىلىپ كەلگەن ەسكەرتكىشتىڭ تۇرعىزىلۋىنا ۇلى تۇلعانىڭ تۋعان توپىراعى – جاركەنت ءوڭىرى ازاماتتارىنىڭ دا ۇلەسى زور ەكەنى اتالىپ ءوتتى.
شىن مانىندە، ءابىلحان قاستەيەۆتىڭ ءومىر جولى، كوركەمونەردەگى ەسەلى ەڭبەگى بۇكىل قازاق بالاسىنا، قازاق دالاسىنا ۇلگى، ونەگە بولدى. بەينەلەۋ ونەرىندە قاستەيەۆ مەكتەبى قالىپتاستى. قاستەيەۆكە قاراپ بوي تۇزەپ، كوپتەگەن جاس ورەندەر ءوستى. ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ ءورىسىن كەڭەيتتى. ءابىلحان قاستەيەۆتىڭ قىلقالامىنان تۋعان دۇنيەلەر تەك قازاق بەينەلەۋ ونەرىن عانا ەمەس، دۇنيەجۇزىلىك رۋحانياتتى بايىتتى. بۇل رەتتە، مەملەكەت قايراتكەرى قۋانىش سۇلتانوۆ ايتپاقشى، قاستەيەۆ ەسكەرتكىشىنىڭ اشىلۋى – تەك جەتىسۋ وڭىرىندەگى عانا ەمەس، بۇكىل قازاق رۋحانياتىنداعى ماڭىزدى وقيعا.
قىلقالام شەبەرىنىڭ قىزى گۇلداريا قاستەيەۆا راسىمگە قاتىسۋشىلارعا، ەسكەرتكىشتىڭ تۇرعىزىلۋىنا سەبەپشى بولعان ازاماتتارعا، مۇسىنشىلەرگە العىس ايتا وتىرىپ: «اكەمنىڭ ءوزىن كورگەندەي بولىپ تۇرمىن. ءتۇرى دە، وتىرىسى دا اينىمايدى. ەل-جۇرتقا شەكسىز ريزامىن» دەپ تولقي سويلەدى.
ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋ راسىمىنەن كەيىن جينالعاندار سۋرەتشى تۋىندىلارى قويىلعان كومپوزيسيالىق كورمەنى تاماشالادى. مەرەيتويلىق شارا ودان ءارى قاراي «تۇعىرى بيىك تاۋ تۇلعا» اتتى كونفەرەنسياعا ۇلاستى. كونفەرەنسياعا رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن، الىس-جاقىن ايتاقتاردان قوناقتار، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى، ەل تىزگىنىن ۇستاعان ازاماتتار، سونىمەن قاتار، قىلقالام شەبەرىنىڭ نۇرقات ءابىلحان ۇلى باستاعان ۇرپاقتارى، ءابىلحان اتانىڭ جەرلەسى، ەڭبەك ەرى كۇلاش ايتجانوۆا باستاعان، پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ بارلىق زيالى قاۋىم وكىلدەرى، قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعى باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى ءو.جۇبانيازوۆ باستاعان، استانا، الماتى قالالارىنىڭ جانە اتىراۋ، پاۆلودار، باتىس قازاقستان، سولتۇستىك قازاقستان، الماتى وبلىستارىنىڭ كاسىبي سۋرەتشىلەرى قاتىستى.
جازيرالى جاركەنت ءوڭىرىنىڭ شەجىن اتتى كىشكەنتاي عانا اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن، جاستايىنان تاعدىردىڭ اششى ءدامىن تاتا ءجۇرىپ ەڭبەكپەن ەسەيگەن ءابىلحان قاستەيەۆتىڭ سان تاراۋلى ءومىر جولى، شىعارماشىلىق ىزدەنىسى، جەتىستىگى مىنبەگە كوتەرىلگەندەر تاراپىنان كەڭىنەن ءسوز بولدى. جيىندى اشقان وبلىس باسشىسى بەيبىت يسابايەۆتان كەيىنگى ءسوز كەزەگى قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، جەتىسۋ وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى بەكسۇلتان نۇرجەكەۇلىنا بەرىلدى. اڭگىمەسىن: «ءابىلحان اعا جايلاۋ مىنەزدى، جايماشۋاق كىسى ەدى»، – دەپ باستاعان جازۋشى: «جايلاۋدىڭ اۋاسى تازا، سۋى تازا، تاۋ-تاسى، ءشوبى، قىل اياعى، توپىراعىنا دەيىن تازا. ءابىلحان اعا دا سونداي جانى تازا، ءتانى تازا، نيەتى، پيعىلى تازا، ءوزى دە، ءسوزى دە تازا ادام ەدى. ءبىر قاراعاندا، مومىن ادام بولىپ كورىنەتىن. ءبىراق قاجىرلى، تاباندى، ايتقانىن ىستەيتىن، ويداعىسىن جۇزەگە اسىراتىن تۇلعا بولاتىن»، – دەپ ساباقتادى.
ءابىلحان قاستەيەۆ ءوز كارتينالارىمەن XX عاسىردىڭ شەجىرەسىن جازىپ كەتتى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ب.نۇرجەكە ۇلى «بۇدان كەيىنگى داۋىرلەردە XX عاسىرداعى قازاقتىڭ ءومىرىن، تۇرمىسىن بىلگىسى كەلگەن ادام مىندەتتى تۇردە ءابىلحان اعانىڭ سۋرەتتەرىن كورۋى كەرەك» دەگەن پىكىردە. «جاي عانا ءبىر مىسال، جاس قالىڭدىق الىپ كەلە جاتقان شال. الگىگە قۇمارتىپ، كوزىمەن ءىشىپ-جەپ قارايدى. ال ارتتاعى بايبىشەسىنىڭ قىزعانىشتان جارىلا جازداپ كەلە جاتقانى بايقالادى. مۇنداي پسيحولوگيالىق سۋرەتتى قازاقتىڭ ءومىرىن ەگجەي-تەگجەيلى بىلگەن ادام عانا سالا الادى. ءابىلحان اعانىڭ شەبەرلىگى دە وسىندا. «كولحوزداعى توي»، «ءسۇت فەرماسى»، «جايلاۋ» دەيدى. ەندىگى ۇرپاق «كولحوز»، «ءسۇت فەرماسى»، «جايلاۋ» دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلمەۋى مۇمكىن. «تالاس ولكەسى» دەگەن پولوتنوسى بار. اۋىلدىڭ بۇكىل ءومىرى سول پولوتنودا كورىنىپ تۇرادى. «كەيىنگى ۇرپاققا ءبارىن كورسەتىپ كەتەيىن» دەپ ءوزى سونى ماقسات ەتكەن سياقتى»، – دەيدى جازۋشى.
كوپشىلىك قاۋىم سونىمەن قاتار ماحامبەت سەيسەنحان، جانۇزاق ءمۇساپىر، ايگەرىم ەسپەنوۆانىڭ دا بىرەگەي تۇلعا جونىندەگى وي-تولعامدارىن تىڭدادى. سالتاناتتى شارا بارىسىندا سۋرەتشىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى جازىلعان «ءومىر مەكتەبى» كىتابى مەن ءابىلحان قاستەيەۆ سۋرەتتەرىنەن قۇراستىرىلعان فوتو-البومنىڭ تۇساۋى كەسىلدى.
مەرەيتويلىق شارا كاسىبي سۋرەتشىلەردىڭ «كۇز بەينەسى» اتتى پلەنەرىمەن سۋرەتشىنىڭ كىندىك قانى تامعان شەجىن اۋىلىندا جالعاساتىنى ايتىلدى.