ۇلتتىق قۇرىلتاي العاشقى كۇننەن باستاپ جالپىحالىقتىق جاڭعىرۋدىڭ سيمۆولىنا اينالدى. القالى جيىندا قوعامدىق ديالوگتىڭ جاڭا ۇلگىسى قالىپتاستى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ IV وتىرىسىندا «تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم – ادامزاتتىڭ قاس جاۋى»، بىلىممەن قاتار ءتاربيەگە ايرىقشا نازار اۋدارۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن اتاي كەلىپ، «ءبىرتۇتاس تاربيە» باعدارلاماسى تۋرالى تىلگە تيەك ەتكەن ەدى. قوعام ءۇشىن اسا ماڭىزدى باستاما تۋرالى قۇرىلتاي وكىلى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى اياگۇل ميرازوۆانى اڭگىمەگە تارتىپ، پىكىرىن تىڭداعان ەدىك.
– اياگۇل تورە قىزى، ءسىز ۇزاق جىلدار بويى جاس ۇرپاق تاربيەسىمەن اينالىستىڭىز. وسى جولى قۇرىلتايدا كوتەرىلگەن ۇرپاق تاربيەسىنە قاتىستى مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىن قالاي قابىلدادىڭىز؟
– ءيا، قازىرگى تاڭدا ءبىز بىرتىندەپ بارلىق سالادا اۋقىمدى رەفورمالار مەن ناقتى وزگەرىستەردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىرمىز. ونىڭ ءبارى حالىقتىڭ تىلەگى مەن زاماننىڭ تالابىنا ساي جاسالىپ جاتىر. بۇل جەردەگى تۇپكى ماقسات – بارلىعىن ءوزگەرتۋ ەمەس، ەڭ باستىسى – اتقارىلىپ جاتقان شارۋانى وڭتايلاندىرىپ، ونىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ.
بىلتىر ق ر وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى تاراپىنان «جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك مىندەتتى ستاندارتى» جانە «ءبىرتۇتاس تاربيە باعدارلاماسى» جاريالاندى. بۇنىڭ ءوزى كوپتەن كۇتكەن قۇجاتتار ەدى. جاڭا ستاندارت پەن تاربيە باعدارلاماسىنىڭ جالپى ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن مەملەكەتتىك تالاپتارعا نەگىزدەلگەنى اڭعارىلدى. باعدارلامادا «ۇلاعاتتى ۇرپاق ۇلتتىڭ ساپاسىن قۇرايدى. ەلىمىزدىڭ وركەندەپ دامۋى ءۇشىن حالقىن سۇيەتىن، مەملەكەت ءمۇددەسىن جوعارى ۇستايتىن ءبىلىمدى دە ادال ۇرپاق تاربيەلەۋ اسا وزەكتى ماسەلە» دەپ كورسەتىلدى.
مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق قۇرىلتايدا سويلەگەن سوزىندە: «بىلتىر مەكتەپتەردە «ءبىرتۇتاس تاربيە» باعدارلاماسى قولعا الىندى. باعدارلامانى قابىلداۋ – ءىستىڭ باسى عانا. ەندى جاڭارعان قۇجاتتى ەلىمىزدەگى بارلىق مەملەكەتتىك ءبىلىم وشاعىنا ەنگىزۋ كەرەك. ونى الداعى ۋاقىتتا جەكەمەنشىك مەكتەپتەر دە باسشىلىققا الۋعا ءتيىس. سەبەبى، تاربيە جۇمىسى بالالاردى تۇگەل قامتۋى قاجەت. سوندا عانا بۇل باستاما جالپىۇلتتىق اۋقىمعا يە بولادى. جوبانىڭ تۇپكى ماقساتى – وتانشىل، ءبىلىمدى، جاسامپاز ۇرپاق تاربيەلەۋ. مۇنىڭ ءبارى – ادال ازاماتقا ءتان قاسيەتتەر. قۇرىلتاي مۇشەلەرى الداعى ۋاقىتتا وسى باعدارلامانى «ادال ازامات» دەپ اتاۋدى ۇسىنىپ وتىر. مەن بۇل ۇسىنىسپەن تولىق كەلىسەمىن» دەگەن ەدى.
ءيا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءسوزى وتە ورىندى. ويتكەنى، اتالعان باعدارلامادا وقۋشى بويىندا، نەگىزىنەن، التى قۇندىلىق قالىپتاستىرۋ كوزدەلگەن. ماسەلەن، تاۋەلسىزدىك پەن پاتريوتيزم، ادىلدىك پەن جاۋاپكەرشىلىك، زاڭ مەن ءتارتىپ، ەڭبەكقورلىق جانە كاسىپقويلىق، جاڭاشىلدىق پەن جاسامپازدىق. بۇلار مەكتەپتەگى تاربيە جۇمىستارىنىڭ نەگىزى جانە ناتيجەلەرى رەتىندە ۇسىنىلىپ وتىر. ارينە، باعدارلاما يدەيالارىنىڭ جۇزەگە اسۋىندا ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ ورنى ەرەكشە. مۇنداعى ۇلتتىق ۇعىمنىڭ اۋقىمى كەڭەيتىلىپ، قازاق حالقىمەن بىرگە رەسپۋبليكامىزدى ءوز وتانىم دەپ سانايتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنە دە ءتان، ورتاق قۇندىلىقتار رەتىندە ۇسىنىلادى. سوندىقتان دا ول «ءبىرتۇتاس تاربيە باعدارلاماسى» دەپ ايدارلانعان. بۇل قازاقستان حالقىن ءبىر ورتاق يدەياعا، ءبىر ورتاق مۇددەگە ۇيىستىرۋ جالپىعا ورتاق ماقساتىمىز ەكەنىن وقۋشىلار ساناسىنا ءسىڭىرۋدى كوزدەيدى.
– ايتىڭىزشى، وسى باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى نەدە؟
– جاسىراتىنى جوق، XXI عاسىردا الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى جىلدام تارالىپ جاتقان ءتۇرلى تەرىس سۋبمادەنيەتتەردىڭ جاستاردىڭ تاربيەسى مەن مىنەز-قۇلقىنا كەرى ىقپالى ارتىپ تۇر. وسى جاعدايدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن مەكتەپتەگى تاربيە مەن ءبىلىمنىڭ ساپاسى مەن قۋاتتىلىعىن كۇشەيتۋ قاجەت ەكەنى انىق بايقالادى. سوندىقتان جاڭا ستاندارت پەن «ءبىرتۇتاس تاربيە باعدارلاماسىنىڭ» ۇلكەن وزەكتىلىكتەن تۋىنداعانى اڭعارىلادى. مىنە، وسى ماقساتتا قاسىم-جومارت توقايەۆ قوعامدا جاس ۇرپاق تاربيەسىن جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسىرۋدى مىندەتتەپ وتىر. بۇعان قوسا، «وقۋشىلاردى ءبىلىمپازدىققا، وتانشىلدىققا، ەڭبەكقورلىققا باۋلۋ قاجەت. ارينە، قازىرگى زاماندا بۇل وڭاي شارت ەمەس» دەپ ورىندى ەسكەرتتى.
جالپى، وقىتۋدان كۇتىلەتىن نەگىزگى ءناتيجەلەر وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم مازمۇنىن مەڭگەرە وتىرىپ، تۇلعالىق قاسيەتتەرىنىڭ قالىپتاسۋى تۇزىلەتىن بولادى. تۇلعالىق قاسيەتتەردىڭ جيىنى ءتۇيىندى قۇزىرەتتىلىكتەر رەتىندە سيپاتتالادى. بۇل رەتتە ولار تۇلعانىڭ قوعامعا تابىستى بەيىمدەلۋىنە قاجەتتى قۇزىرەتتىلىكتەر بولىپ سانالادى. ۇلتتىق سانا-سەزىمنىڭ قالىپتاسۋى ءورىس الىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ بازاسى تۇزىلەدى. سونداي-اق، «ءبىرتۇتاس تاربيە» سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا باۋلۋعا كوركەمدىك- ەستەتيكالىق، فيزيكالىق جانە الەۋمەتتىك تۇلعالىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا، الەۋمەتتەندىرۋگە، ەڭبەكقورلىققا داعدىلاندىرۋعا، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالادى.
ال بۇل ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسىن تۇلعاعا باعىتتاۋ جولىمەن جۇزەگە اسادى. سونىمەن قاتار، ءومىر قاۋىپسىزدىگىنىڭ نەگىزدەرىن مەڭگەرۋ مىندەتتى بولىپ سانالادى. «جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم ستاندارتىندا» «ءبىرتۇتاس تاربيە» بەرۋدە كۇتىلەتىن ناتيجەلەر ءتومەندەگىدەي ايقىندالادى. «ەلىمىزدىڭ سالت-داستۇرلەرى مەن قۇندىلىقتارىنا قۇرمەت كورسەتە وتىرىپ، ءوزىنىڭ مادەني جانە ازاماتتىق بىرەگەيلىگىن تۇسىنەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىنە قىزمەت ەتۋگە دايىن ەكەندىگىن كورسەتەدى. ەلدىڭ ەتنو-مادەني ارتۇرلىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ءوزارا ىنتىماقتاستىق، سىيلاستىق قارىم-قاتىناس پەن ءوزارا كومەك جاساۋ داعدىلارىن كورسەتەدى. ولار قاعيدالاردى، زاڭداردى جانە قوعامدىق ءتارتىپتى بىلەدى جانە ساقتايدى»، – دەپ ايقىندالعان.
– وسى ارادا باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا ءوز ۇسىنىستارىڭىزدى ورتاعا سالا كەتسەڭىز؟
– تاربيەنىڭ ءبىرتۇتاستىق مازمۇنى وقىتۋداعى ءارتۇرلى فورماتتاردا، ساباقتان تىس ءىس-شارالاردا، تاربيە ساعاتتارىندا جۇزەگە اسىرىلادى، ولار كەستەلەر، سىزبالار، تىزبەلەر، گرافيكتەر ارقىلى كورسەتىلگەن. بۇلار بايانداۋ ارقىلى، ەمەس، اتاۋلى ءسويلەمدەر، جيناقتىق اتاۋلار ستيلىندە بەرىلگەن. ولاردى ءتۇسىنۋ جانە ءتۇيسىنۋ، اناليز-سينتەز جۇيەسىندە تۇتاستىقتا پايىمداۋ ءبىرشاما كۇردەلىلىكتەر تۋدىراتىنى ايقىن. سوندىقتان جاڭا تاربيە باعدارلاماسىن قولدانۋ بويىنشا ءبىرشاما ۇسىنىستار ۇسىنعىم كەلەدى:
«ءبىرتۇتاس تاربيە باعدارلاماسىنىڭ» بەرىلۋ ءستيلى لوگيكالىق جۇيەلىلىكپەن ەمەس، ەلەكتروندىق قابىلداۋعا لايىقتاپ ۇسىنىلعاندىقتان، مۇعالىمدەردىڭ تۇتاستىقتا قابىلداۋىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن ءداستۇرلى كىتاپشا تۇرىندە تاراتىلسا دەيمىن:
– اتالعان باعدارلاما وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە لايىقتاپ باستاۋىش، نەگىزگى جانە ورتا بۋىندار بويىنشا باياندالسا رەالدىعى ارتار ەدى؛
– اتالعان باعدارلامانىڭ مازمۇنى بويىنشا مۇعالىمدەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك قۇرالدار دايىندالسا، ورىندالۋى ساپالى بولار ەدى؛
– اتالعان باعدارلاما مازمۇنى بويىنشا مەكتەپتىڭ ىشكى بۋىندارىنا قاراي حرەستوماتيالار، قوسىمشا ماتەريالدار جازىلسا، سىنىپ جەتەكشىلەرى، جالپى مۇعالىمدەر تاربيە ساعاتىنا دايىندالۋعا ۋاقىت ۇنەمدەر ەدى جانە ونى ساپالى دايىندار ەدى.
قورىتا ايتار بولساق، زاماناۋي «ءبىرتۇتاس تاربيە باعدارلاماسىن» زەردەلەۋ جانە ساپالى تۇردە جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن حرەستوماتيالىق ماتەريالدار دايىندالۋ كەرەكتىگىن ايتقىم كەلەدى.
– وي-پىكىرىڭىزدى بولىسكەنىڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان رايا ەسكەندىر.