ەلىمىزدە بولىپ جاتقان سۋ تاسقىنى كەزىندە بىلىكتى ماماندار مەن عالىمداردىڭ تاپشىلىعى ايقىن سەزىلىپ وتىر. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ عىلىم جانە تەحنولوگيالار جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا وسىلاي دەدى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
«ەڭ الدىمەن، مەن ەلىمىزدەگى قازىرگى احۋالعا توقتالىپ وتكىم كەلەدى. جاعدايدى كورىپ، ءبىلىپ وتىرسىزدار، ايماقتاردا سەكسەن جىل بولماعان جويقىن سۋ تاسقىنى بولىپ جاتىر. كوپتەگەن ەلدى مەكەندى قارعىن سۋ باستى. جالپى احۋال وتە كۇردەلى.
ءقازىر ۇكىمەت بارلىق قاجەتتى شارالاردى جەدەل تۇردە قابىلداپ جاتىر. ءتيىستى تاپسىرمالاردى بەردىم، جاعدايدى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرمىز. تابيعاتتىڭ توسىن مىنەزىنەن باسقا دا ەلدەر زارداپ شەگۋدە. الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە جەر سىلكىنىسى، ءورت، سۋ تاسقىنى بولىپ جاتىر. ءبىر سوزبەن، جاھاندىق كليمات وزگەرىپ، تابيعي اپاتتار جيىلەپ كەتتى.
1980-1985 جىلدارى الەمدە 1700-گە جۋىق تابيعي اپات بولعان. ال 2010-2015 جىلدارى اپاتتاردىڭ سانى 3700-دەن اسقان. ياعني از ۋاقىتتىڭ ىشىندە تابيعي اپات سانى ەكى ەسە كوبەيدى. جارتىسىنا جۋىعى – سۋعا قاتىستى اپاتتار. ارينە، بۇل – بۇكىل ادامزاتقا ءتونىپ تۇرعان وتە ۇلكەن قاتەر. سوندىقتان مۇنداي اپاتتاردىڭ الدىن الىپ، ازاماتتاردىڭ اماندىعىن قامتاماسىز ەتۋ – اسا ماڭىزدى مىندەت. عىلىم – بۇل مىندەتتى ىسكە اسىرۋدىڭ بىردەن-بىر جولى»، - دەدى ق ر پرەزيدەنتى.
سونداي-اق، قاسىم-جومارت توقايەۆ ەلىمىزدە بولىپ جاتقان سۋ تاسقىنى كەزىندە بىلىكتى ماماندار مەن عالىمداردىڭ تاپشىلىعى ايقىن سەزىلىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
«اسىرەسە، ەلىمىزدە بولىپ جاتقان سۋ تاسقىنى كەزىندە بىلىكتى ماماندار مەن عالىمداردىڭ تاپشىلىعى ايقىن سەزىلىپ وتىر. مەن عىلىمدى دامىتۋ تۋرالى ۇنەمى ايتىپ ءجۇرمىن. ارينە، عىلىمدى ءبىر كۇندە نەمەسە ءبىر جىلدا دامىتىپ جىبەرۋ مۇمكىن ەمەس. ۇزاق ۋاقىت تاباندى جۇمىس ىستەۋ كەرەك.
وكىنىشكە قاراي، قازاقستاندا ونداعان جىل بويى عىلىمعا جەتە ءمان بەرىلگەن جوق. شىنىن ايتۋ كەرەك. ەلىمىزدىڭ بۇرىنعى عىلىمي الەۋەتى مەن ينفراقۇرىلىمىن جوعالتىپ الدىق. 40 مىڭ عالىم 90-شى جىلدارداعى قيىن كەزەڭدە عىلىمنان مۇلدە قول ءۇزدى. كەيبىر ينستيتۋتتار ساقتالىپ قالعانىمەن، جالپى عىلىم ءبىرتۇتاس جۇيە رەتىندە قاتتى السىرەپ كەتتى. وسىنىڭ سالدارى ەندى كورىنىپ جاتىر. ءبىز ەلىمىزدىڭ عىلىمي الەۋەتىن قالپىنا كەلتىرۋىمىز كەرەك.
ال سۋ تاسقىنىنا ورالساق، الدىمىزدا تۇرعان مىندەتتەر – وتە كۇردەلى، اۋقىمدى. اپاتتان زارداپ شەككەن ازاماتتارعا بارلىق قاجەتتى جاعدايدى جاساۋىمىز كەرەك. بۇل – قوماقتى قاراجاتتى تالاپ ەتەتىن جۇمىس. ءبىراق ءبىز حالىقتىڭ الدىنداعى مىندەتتەمەلەرىمىزدى تولىعىمەن ورىندايمىز. بۇل – پارىز. مەن ءۇشىن بۇل – ەڭ ماڭىزدى جانە ءدال قازىرگى كەزدەگى ەڭ قاجەتتى جۇمىس»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ودان بولەك، پرەزيدەنت عىلىمعا ارقا سۇيەگەن مەملەكەتتەر الەمنىڭ دامۋ كوشىن باستاپ تۇرعانىن، ءبىز دە عىلىمدى قارقىندى دامۋدىڭ توتە جولى رەتىندە قاراستىرۋىمىز كەرەك ەكەنىن ايتتى.
«تۇپتەپ كەلگەندە، قازاقستاندى وركەندەگەن ەلگە اينالدىرۋ – بارىمىزگە ورتاق مىندەت. جاڭا عانا ءسوز سويلەگەن عالىمدار ءبىرقاتار سالماقتى وي ايتتى. باستامالاردى مۇقيات سارالايمىز. ۇتىمدى ۇسىنىستار مىندەتتى تۇردە جۇمىس بارىسىندا ەسكەرىلەدى.
ءقازىر عىلىمعا ارقا سۇيەگەن مەملەكەتتەر الەمنىڭ دامۋ كوشىن باستاپ تۇر. ءبىز سول ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋ ءۇشىن عىلىمعا ايرىقشا ءمان بەرۋىمىز كەرەك، ياعني عىلىمدى قارقىندى دامۋدىڭ توتە جولى رەتىندە قاراستىرۋىمىز كەرەك.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى «وزعاندارعا جەتۋ كەرەك، جەتكەندەردەن وزۋ كەرەك» دەگەن ەكەن. بۇدان ءبىر عاسىر بۇرىن ايتىلعان ءسوز ءقازىر، اسىرەسە، وزەكتى.
سوڭعى جىلدارى عىلىم سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن ءبىرشاما جۇمىس اتقارىلدى. ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنا مەملەكەتتىك مارتەبە بەرىلدى. پرەزيدەنت جانىنان عىلىم جانە تەحنولوگيالار جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەس قۇرىلدى»، - دەدى ول.