عالىمدار كەيدە فانتاستيكالىق روماندارمەن سالىستىرعاندا تاڭعالارلىق جاڭالىقتار جاسايدى. ءبىزدىڭ ەرەكشە عىلىمي فاكتىلەرىمىزدىڭ توپتاماسى ءسىزدىڭ ءبىلىم كوكجيەگىڭىزدى كەڭەيتۋگە جانە اينالاداعى الەمنىڭ قانشالىقتى قىزىقتى ءارى كوپقىرلى ەكەنىن تاعى دا ءبىر دالەلدەۋگە كومەكتەسەدى.
بالالاردا ەرەسەكتەرگە قاراعاندا شامامەن 70 سۇيەك ارتىق بولادى
جاڭا تۋعان نارەستەلەردە ادەتتە شامامەن 270 سۇيەك بار، ولاردىڭ كوپشىلىگى وتە كىشكەنتاي. بۇل سۇيەكتەر بالاعا يكەمدى بولۋعا، تۋۋ ارناسىنان وتۋگە جانە تەز وسۋگە كومەكتەسەدى. وسە كەلە، سۇيەكتەر بىرىگىپ، ەرەسەك ادامنىڭ قاڭقاسىن ورتا ەسەپپەن 200-213 سۇيەك قۇرايدى.
ەيفەل مۇناراسى جازدا 15 سانتيمەترگە وسەدى
ۇلكەن قۇرىلىمدار تەمپەراتۋراعا بايلانىستى كەڭەيىپ، سىعىلۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن كومپەنساسيالىق مەحانيزمدەرمەن سالىنعان. بولات قىزعان كەزدە كەڭەيەدى جانە كولەمى ۇلعايادى. بۇل قۇبىلىس "جىلۋ كەڭەيۋى" دەپ اتالادى. كەرىسىنشە، تەمپەراتۋرانىڭ تومەندەۋى كولەمنىڭ ازايۋىنا اكەلەدى. سوندىقتان كوپىرلەر سياقتى ۇلكەن قۇرىلىمداردا زاقىمدالماي وزگەرۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن كومپەنساتورلار قولدانىلادى.
امازونيا تروپيكالىق ورماندارى الەمدەگى وتتەگىنىڭ 20%-ىن وندىرەدى
امازونكا جاڭبىرلى ورماندارى 5،5 ميلليون شارشى كيلومەتر اۋماقتى الىپ جاتىر. بۇل ورماندار جەردەگى وتتەگىنىڭ ماڭىزدى بولىگىن شىعارادى جانە كوپتەگەن كومىرقىشقىل گازىن سىڭىرەدى، سوندىقتان ولاردى ءجيى پلانەتانىڭ "وكپەسى" دەپ اتايدى.
كەيبىر مەتالدار حيميالىق تۇرعىدان سونشالىقتى بەلسەندى، ولار ءتىپتى سۋمەن بايلانىستا جارىلىپ كەتەدى
كاليي، ناتريي، ليتيي، رۋبيديي جانە سەزيي سياقتى كەيبىر مەتالدار وتە بەلسەندى حيميالىق قاسيەتكە يە، سوندىقتان ولار اۋادا لەزدە تۇتانىپ، سۋعا تيگەندە ءتىپتى جارىلۋى مۇمكىن.
نەيتروندىق جۇلدىزدىڭ شاي قاسىق مولشەرىندەگى ماسساسى 6 ميلليارد تونناعا تەڭ بولادى
نەيتروندىق جۇلدىزدار - بۇل ماسسالىق جۇلدىزداردىڭ قالدىقتارى، ولار نەگىزىنەن نەيترونداردان تۇرادى. بۇل جۇلدىزداردىڭ يادرولارى سۋپەرنوۆالىق جارىلىس كەزىندە گراۆيتاسيانىڭ اسەرىنەن قىسىلىپ، وتە تىعىز نەيتروندىق جۇلدىزدارعا اينالادى. نەيتروندىق جۇلدىزداردىڭ ماسساسى كۇننىڭ ماسساسىمەن سالىستىرمالى بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ولاردىڭ راديۋسى 10-20 كيلومەتردەن اسپايدى.
گاۆايي جىل سايىن الياسكاعا 7،5 سم جاقىندايدى
جەر قىرتىسى بىرنەشە ۇلكەن تەكتونيكالىق پليتالاردان تۇرادى. بۇل پليتالار مانتيانىڭ جوعارعى قاباتىمەن بىرگە ۇنەمى قوزعالادى. گاۆايي تىنىق مۇحيت پليتاسىنىڭ ورتاسىندا ورنالاسقان، ول سولتۇستىك-باتىس باعىتتا سولتۇستىك امەريكاندىق پليتاعا قاراي باياۋ جىلجىپ جاتىر. تەكتونيكالىق پليتالار ادامنىڭ تىرناعىنىڭ ءوسۋ جىلدامدىعىمەن بىردەي جىلدامدىقتا قوزعالادى.
2،3 ميلليارد جىلدان كەيىن جەردە ءومىر سۇرۋگە تىم ىستىق بولادى
ءبىزدىڭ پلانەتا بىرتىندەپ بۇگىنگى مارسقا ۇقساس شەكسىز شولگە اينالادى. عاسىرلار بويى كۇن جىلىپ، جارىق ءارى ىستىق بولىپ كەلەدى جانە بۇل پروسەسس جالعاسادى. شامامەن ەكى ميلليارد جىلدان كەيىن تەمپەراتۋرا سونشالىقتى جوعارى بولادى، مۇحيتتار بۋلانىپ، جەر ءومىر سۇرۋگە جارامسىز شەكسىز شولگە اينالادى. عالىمداردىڭ بولجاۋىنشا، الداعى بىرنەشە ميلليارد جىل ىشىندە كۇن قىزىل الىپقا اينالىپ، جەردى تولىعىمەن جۇتىپ قويادى.
اق ايۋلاردى جىلۋ كامەراسىمەن انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس
جىلۋ كامەرالارى وبەكتىنى شىعاراتىن جىلۋىنا بايلانىستى انىقتايدى. ال اق ايۋلار جىلۋدى ساقتاۋدىڭ شەبەرى بولىپ تابىلادى. تەرىنىڭ استىنداعى مايلى قاباتى مەن قالىڭ ءجۇنىنىڭ ارقاسىندا ولار اركتيكانىڭ ەڭ سۋىق كۇندەرىندە دە ءومىر سۇرە الادى.
جارىقتىڭ كۇننەن جەرگە جەتۋى ءۇشىن 8 مينۋت 19 سەكۋند قاجەت
جارىق جىلدامدىعى 300 000 كيلومەتر سەكۋند بولعانىمەن، كۇن مەن جەر اراسىنداعى قاشىقتىقتى وتۋگە ۋاقىت قاجەت. بۇل ۋاقىت اۋقىمىنا قاراعاندا وتە از، ءبىراق پلۋتونعا جەتۋ ءۇشىن جارىق ساۋلەسىنە 5،5 ساعات قاجەت بولادى.
بارلىق اتومارالىق كەڭىستىكتى الىپ تاستاعاندا، ادامزات ءبىر قانت تۇيىرشىگىنە سىيىپ كەتەدى
اتومنىڭ 99،9999%-دان استامى بوس كەڭىستىك. اتوم كىشكەنتاي تىعىز يادرودان جانە ونى قورشاعان ەلەكترونداردىڭ بۇلتىنان تۇرادى. ەلەكتروندار تولقىن ءتارىزدى قوزعالادى، ولاردىڭ وربيتاداعى ورنى كەڭ كولەمدى قامتيدى.
اسقازان شىرىنى ۇستارا جۇزدەرىن ەرىتە الادى
اسقازان تاعامدى قىشقىلدىق دەڭگەيى جوعارى تۇز قىشقىلىنىڭ كومەگىمەن قورىتادى. اسقازاننىڭ شىرىشتى قاباتى دا بۇزىلۋى مۇمكىن، ءبىراق ول تەز قالپىنا كەلەدى.
شولپان پلانەتاسى ساعات تىلىمەن اينالاتىن جالعىز پلانەتا
عالىمدار بۇل قۇبىلىستى ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن تۇسىندىرەدى، ونىڭ ىشىندە وتكەندەگى ۇلكەن استەرويدتاردىڭ اسەرى نەمەسە اتموسفەرانىڭ جوعارعى قاباتتارىنداعى اۋا اعىندارىنىڭ كۇشتى سيركۋلياسياسى بولۋى مۇمكىن.
بۇرگە عارىش كەمەسىنەن تەزىرەك جىلدامدىقپەن قوزعالادى
بۇرگەنىڭ سەكىرۋى ءبىر ميلليسەكۋندتا 8 سانتيمەتر بيىكتىككە جەتەدى، ءاربىر سەكىرۋ ونىڭ جىلدامدىعىن عارىش كەمەسىنىڭ جىلدامدىعىنان 50 ەسە ارتتىرادى.